45 mm armata przeciwpancerna wz. 1942 (M-42)
Historia konstrukcji
Armata przeciwpancerna zaprojektowana w 1942 roku w radzieckiej Fabryce Nr 172 na bazie konstrukcji 45 mm armaty przeciwpancernej wz. 37 z wykorzystaniem nowej, wydłużonej lufy opracowanej przez prof. Cyrulikowa. Próby poligonowe przeszła pozytywnie w okresie sierpień-wrzesień 1942 roku i została skierowana do produkcji seryjnej. Od stycznia 1943 roku do końca wojny wyprodukowano 10.843 egzemplarze (w 1946 roku wyprodukowano dodatkowo partię 140 egzemplarzy).
Opis konstrukcji
Lufa monolityczna, gwintowana o 16 prawoskrętnych zwojach, bez hamulca wylotowego. Zastosowano półautomatyczny zamek klinowy o ruchu pionowym. Umieszczony pod lufą hydrauliczny opornik był owinięty spiralną sprężyną powrotną. Znajdujący się po lewej stronie lufy celownik optyczny PP-1 wz. 38 składał się z panoramy artyleryjskiej oraz teleskopowego celownika optycznego. Panorama artyleryjska była wyskalowana od 0 do 800 metrów z podziałką co 100 m i od 800 do 4400 m z podziałką co 200 m. Teleskopowy celownik optyczny był wyskalowany do 2000 m z podziałką co 25 m, a pole widzenia wynosiło 30 stopni. Tarcza ochronna o grubości 7 mm. Łoże dolne i zawieszenie dostosowana do trakcji motorowej – holowanie po drogach twardych z prędkością do 60 km/h. Ogumione koła typu ZIK-1 były wypełnione masą gąbczastą. Najczęściej jednak stosowano zaprzęg dwukonny, holujący armatę z wykorzystaniem przodka typu 52-P-243A mieszczącego 50 naboi (w 10 płaskich metalowych skrzynkach zawierających po 5 naboi każda) oraz zestaw części zapasowych do działa. Jaszcz amunicyjny typu 52-Z-243A także mieścił 50 naboi. Obsługa działa liczyła 5-6 osób.
Amunicja
Naboje zespolone, pakowane w płaskie metalowe skrzynki mieszczące po 5 naboi.
1. Przeciwpancerna Выстрел Б-240:
Długość pocisku: 453 mm
Masa naboju: 2,44 kg
Masa łuski: 0,575 kg
Masa pocisku: 1,425 kg
Masa materiału wybuchowego: 19,3 g
Prędkość wylotowa: 870 m/s
Pocisk B-240 typu APHE miał korpus wykonany z wysokogatunkowej stali, który w części tylnej zawierał niewielki ładunek wybuchowy pobudzany zapalnikiem dennym typu MD-2. Dla celu o wysokości 2 metrów odległość strzału bezpośredniego wynosiła 950 m.
Przebijalność pancerza dla płyty odchylonej o 30 stopni od pionu:
Odległość – Grubość płyty
100 m – 57 mm
500 m – 50 mm
1.000 m – 41 mm
1.500 m – 33 mm
2. Przeciwpancerna Выстрел БР-240П
Masa naboju: 1,84 kg
Masa łuski: 0,575 kg
Masa pocisku: 0,85 kg
Prędkość wylotowa: 1.070 m/s
Pocisk BR-240P typu APCR zawierał wewnątrz lekkiego płaszcza podkalibrowy rdzeń wykonany z wysokogatunkowej stali. W części dennej znajdował się smugacz. Amunicją tego typu zalecano strzelać na dystansie do 500 metrów.
Przebijalność pancerza dla płyty odchylonej o 30 stopni od pionu:
Odległość – Grubość płyty
100 m – 70 mm
500 m – 52 mm
3. Odłamkowa Выстрел О-240:
Długość pocisku: 456 mm
Masa naboju: 2,91 kg
Masa łuski: 0,575 kg
Masa pocisku: 1,98-2,15 kg
Masa materiału wybuchowego: 118-135 g
Masa materiału miotającego: 115 g
Prędkość wylotowa: 343 m/s
Donośność: 4.500 m
Pocisk odłamkowy O-240 typu HE miał prefabrykowany korpus dla zwiększenia fragmentacji na odłamki – był rozrywany niewielkim ładunkiem wybuchowym, do którego pobudzenia stosowano uderzeniowy zapalnik głowicowy typu KT-1, KTM-1, KTM-1U, KTM-3 lub M-50. Stosowano także inne wersje tego pocisku (О-240А oraz О-240Э) różniące się użytymi materiałami i technologią produkcji.
Skarżysko-Kamienna – Muzeum im. Orła Białego
Podstawowe dane taktyczno-techniczne
Kaliber: 45 mm
Amunicja: 45 x 310R mm
Masa: na stanowisku 625 kg, w transporcie 1250 kg (z przodkiem)
Masa lufy: 158 kg
Wymiary: w transporcie 4.885×1.634×1.200 mm
Wysokość linii ognia: 711 mm
Długość lufy: z zamkiem 3.087 mm
Odrzut lufy: 620-780 mm
Kąt ostrzału w elewacji: od -8° do +25°
Kąt ostrzału w azymucie: 60°
Szybkostrzelność: 20 strz./min
Zdjęcia – Dawid Kalka
Bibliografia
- Stefan Pataj: Artyleria lądowa 1872-1970. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975