Kołowy transporter opancerzony BTR-60

Transporter opancerzony BTR-60P

BTR-60 – radziecki transporter opancerzony. Pierwszy z radzieckich ośmiokołowych transporterów.

Historia konstrukcji

Kołowy transporter opancerzony BTR-60 powstawał w latach 1956-1960. Był on pierwszy na świecie tego typu konstrukcją bojową, którą oparto o podwozie ośmiokołowe, która został zbudowana dla Motopiechoty Armii Radzieckiej. Był to pierwszy seryjnie produkowany Kołowy Transporter Opancerzony na świcie, posiadając możliwość pokonywania przeszkód wodnych z marszu, bez specjalnego przygotowania. Nowa konstrukcja miała zastąpić coraz bardziej starzejącą się flotę radzieckich transporterów opancerzonych o trakcji kołowej BTR-40 oraz BTR-152.

Współcześnie armia Federacji Rosyjskiej dysponuje obecnie już zaledwie 17 tymi wiekowymi kołowymi transporterami opancerzonymi. Pozostałe maszyny, oficjalnie w liczbie 3930 egzemplarzami, które znajdują się w składnicach ZN. Transporter BTR-60 posiadał długą i płaską sylwetkę boczną, z nadwoziem, które zostało osadzone na ośmiokołowym podwoziu, które od góry są osłaniane dużymi bocznymi „sponsonami”. Płaski, wielokątny kadłub ma ostro nachylone boki i tył oraz równie ostro nachylony „łeb”, przechodzący w charakterystyczny płaski „dziób”.

Wnętrze wozu można podzielić na trzy przedziały – kierowania, desantowy i napędowy. Przedział kierowania mieści stanowiska dla dowódcy, z siedziskiem po prawej stronie oraz stanowisko dla mechanika-kierowcy, po lewej stronie. Obaj mogli obserwować teren przed pojazdem za pomocą dwóch dużych oszklonych okiennic, które można było w trakcie walki osłonić pancernymi pokrywami, a następnie obserwować teren przez peryskopy, na których w nocy można było montować zestaw noktowizyjny. Obok siedziska dowódcy zainstalowana jest radiostacja typu R-123. Za nim znajduje się przejście dla przedziału desantowego z siedziskiem dla strzelca uzbrojenia, ulokowanego w wieży oraz ławy dla drużyny desantu. Po bokach, wewnątrz przedziału desantowego umieszczone są skrzynki amunicyjne oraz apteczka i gaśnica. A obu burtach kadłuba ulokowane są także po trzy otwory strzelnicze, zamykane szczelną pancerną zasuwą.

W zależności od wersji żołnierze desantu opuszczali pojazd przez burty i otwarty od góry przedział desantowy w wersji BTR-60P, następnie po zastosowaniu zamkniętego od góry przedziału bojowego w wersjach BTR-60PA oraz BTR-60PA1 przez klapy otwierane na stropie przedziału desantowego od góry, co było bardzo mocno niewygodne. W wersji BTR-60PB/P3 zastosowane zostały górne klapy oraz boczne na ścianach kadłuba (po jednym z każdej strony).

Opancerzony transporter piechoty

Pierwsza wersja nowego radzieckiego transportera opancerzonego o trakcji kołowej, oznaczona jako BTR-60P, który wszedł do służby w 1960 roku, a w seryjnej produkcji znajdował się do drugiej połowy 1963 roku. Wersja ta posiadała od góry otwarty przedział desantowy, który w razie złych warunków atmosferycznych był okrywany brezentową opończą, na obróconych plecami ku środkowej osi pojazdu dwu ławkach się mieściło łącznie 14 w pełny wyposażonych żołnierzami desantowymi. Transporter opancerzony BTR-60P był uzbrojony montowany na stropie przedziału kierowania ciężki karabin maszynowy SGMB kalibru 7,62 mm i posiadał dodatkowe dwa boczne uchwyty dla karabinów maszynowych drużyny motopiechoty. Przód transportera BTR-60P był zbudowany z arkuszy z walcowanej blachy stalowej, w dolnej części 6 mm, w górnej części wynosił on 10 mm. Pojazd posiadał wszystkie cztery osie pędne, napędzane poprzez zastosowanie dwóch silników benzynowych typu GAZ-49B, które same stanowiły modyfikację silników GAZ-51, każdy o mocy 90 KM (silniki 6-cylindrowe). Co bardzo ciekawe, dzięki zastosowaniu osobnych dla każdego z silników skrzyń przekładniowych i rozdzielczych, możliwa była jazda i kierowanie pojazdem, nawet gdyby doszło do awarii jednego z zespołów napędowych. Prawy silnik napędzał pierwszą oraz trzecią oś, natomiast lewy zaś drugą i czwartą oś. Zastosowanie takiego układu napędowego dla transporterów opancerzonych BTR-60 było spowodowane najprawdopodobniej brakiem wówczas na wyposażeniu odpowiedniego silnika, który miałby posiadać odpowiednią moc, miał też odpowiedni rozmiar, aby go zainstalować w przedziale napędowym z tyłu wozu.

Odpowiednikiem BTR-60 używanym przez Wojsko Polskie był transporter OT-64 SKOT.

Zastosowany układ napędowy był często nękany licznymi problemami technicznymi, zwłaszcza z przekładnią główną, kiedy za kierownicą wozu zasiadał mało doświadczony kierowca. Sam pojazd mógł się poruszać z prędkością maksymalną na utwardzonej drodze do 80 km/h. Wersja pływająca P – Pławajuszczi, mogła pokonywać przeszkody wodne, przy pomocy jednego, dużego pędnika wodnego z prędkością maksymalną 10-10,5 km/h.

Wersja transportera z ochroną przed bronią typu ABC:

Kolejna wersja kołowego transportera, oznaczona BTR-60PA posiadała zamknięty przedział bojowy od góry, posiadając pierwsze systemy ochronione przed broniami masowego rażenia typu ABC (atomową, biologiczną oraz chemiczną). Dla oddziału desantowego, który został pomniejszony do 12 żołnierzy z pełnymi wyposażonymi. W połowie lat 60. XX wieku w nowej wersji, oznaczonej jako BTR-60 PB posiadała zamontowaną na stropie między przedziałem kierowania, a przedziałem desantowym wieżę, zapożyczoną z opancerzonego samochodu rozpoznawczego BRDM-2. Była ona uzbrojona w wielkokalibrowy karabin maszynowy typu KPWT kalibru 14,5 mm oraz karabin maszynowy PKT kalibru 7,62 mm, oba sprzężone ze sobą. Przez to przewożona drużyna piechoty została pomniejszona do ośmiu żołnierzy z pełnym rynsztunkiem. Rodzina transporterów BTR-60 nadal się rozwijała, gzie powstały takie wersja jak oznaczona BTR-60PZ (od Zenitnyj – przeciwlotniczy), która posiadała możliwość podniesienia luf montowany w wieżyczce broni do +60 stopni ku gorze, natomiast maksymalny kąt podniesienia uzbrojenia w wersji PB wynosił tylko 30 stopni. Łącznie powstały prawie 40 różnych wersji opartych na tej konstrukcji w tym wozy dowodzenia, łączności, wsparcia jednostek artylerii samobieżnej, a sam BTR-60, stał się następnie podstawą dla nowych wersji ośmiokołowych transporterów, oznaczonych jako BTR-70 oraz BTR-80.

Kiedy ostatecznie wraz z dniem 26 grudnia 1991 roku rozpadł się Związek Radziecki, Armia Radziecka nadal dysponowała na swoim wyposażeniu 4141 BTR-60 wszystkich wersji produkcyjnych. Następnie powstała na gruzach dawnego imperium komunistycznego Federacja Rosyjska posiadająca większość terytorium dawnego Związku Radzieckiego, przejęła większość dawnego uzbrojenia dla nowej Armii Rosyjskiej. Jednak w ciągu kolejnych 15 lat zaczęto płynnie wycofywać ze uzbrojenia najstarsze typy broni, w tym mocno się już starzejące transportery BTR-60, które były sprzedawane za granicę lub w większości trafiały do składnic uzbrojenia ZN.

W 2005 roku w Armii Rosyjskiej pozostało na służbie łącznie 810 transporterów kołowych BTR-60, z czego 750 znajdowało się na wyposażeniu Rosyjskiej Piechoty Morskiej. Następnie, w ciągu kolejnej dekady dalsze wycofywanie uzbrojenia, spowodowało, że wozy BTR-60 w najnowszych wersjach pozostały jedynie w jednostkach szkolnych, natomiast większość składowana jest w składnicach ZN.

Lubuskie Muzeum Wojskowe

Drzonowski egzemplarz trafił na łono Muzeum, gdzie przybył holowany na sztywnym holu w 1999 roku. Mimo, że pojazd był technicznie niesprawny, to przekazany został od gorzowskiej jednostki policyjnej prawie całkowicie kompletny, co jest dziś rzadkością, po sprzęcie używanym przez polską armię, a następnie jednostki policyjne.. Pojazd według posiadanego licznika łącznie przejechał 53 514 km. Najprawdopodobniej znane jest jedyne zdjęcie takiego transportera na służbie milicji obywatelskiej, zrobione na ulicach Gorzowa w czasie trwania stanu wojennego – być może właśnie tego transportera.

Pojazd cechowała stosunkowo duża uniwersalność, o czym świadczy szeroka gama pojazdów specjalistycznych powstałych na bazie BTR-60 (wozy dowódcze, kierowania ogniem artylerii, łączności i zabezpieczenia technicznego). Prostota zastosowanych w konstrukcji rozwiązań, w miarę odpowiednia manewrowość i początkowo siła ognia, sprawiają, że konstrukcja jest zgodnie oceniana przez ówczesnych ekspertów za bardzo udaną. Bojowo sprawdziła się na Bliskim Wschodzie, podczas interwencji na terytorium Czechosłowacji w 1968 roku, natomiast okazały się już mało przydatne podczas operacji radzieckich w Afganistanie w latach 80. XX wieku, zwłaszcza w terenie górskim.

Na uzbrojeniu Wojska Olskiego j jednostek Milicji Obywatelskiej (MO) znajdowało się łącznie około 50 sztuk, może mniej transputerów opancerzonych BTR-60 różnych wersji, w tym BTR-60PB oraz BTR-60PU-12, które były dostarczane z Związku Radzieckiego w latach 70. XX wieku do początku 1980 roku.

Wersje

• BTR-60P – pierwsza wersja seryjna. Odkryty przedział desantowy.
• BTR-60PA – wersja z zamkniętym przedziałem desantowym.
• BTR-60PB – wersja z obrotową wieżą i dwoma karabinami maszynowymi (KPWT i PKT).
• BTR-60PBK – wóz dowodzenia kompanii. Dodatkowo wyposażony w dwie radiostacje R-123 i jedną R-148.
• BTR-60 1W18 – wóz rozpoznania i obserwacji pododdziału artylerii.
• BTR-60 1W19 – wóz kierowania ogniem artylerii.
• BTR-60 R-145BM – wóz łączności wyposażony w dwie radiostacje R-111 (lub R-171), jedna R-123 (lub R-173), jedną R-130M oraz jedna z rodziny R-8.
• BTR-60 R-975 – wóz rozpoznania przeciwlotniczego wyposażony w radiostacje rodziny R-8, oraz jedną R-123 (lub R-173).
• BTR-60-Z-351BR – samobieżna polowa stacja prądotwórcza z agregatem prądotwórczym o mocy 20 kW.
• BTR-60-P-238BT – wóz łączności radiowej.
• BTR-60-P-240BT – wóz łączności. Poza wyposażeniem identycznym jak BTR-60-P-238BT dodatkowo posiada łącznice łączności przewodowej.
• BTR-60-P-241BT – wóz łączności przewodowej.
• BTR-60-R-173B – wóz łączności wyższego szczebla wyposażony w radiostacje łączności taktycznej (np. R-123) i radiostację łączności operacyjnej (np. R-405).
• BTR-60-R-140BM – wóz łączności szczebla taktycznego wyposażony w radiostację krótkofalową (np. R-140) oraz radiolinię R-405 i radiostację R-123.
• BTR-60-R-145 – wóz łączności wyposażony w radiostację R-145.
• BTR-60-R-156BTR – wóz łączności radiowej szczebla operacyjnego z radiostacją wysokiej częstotliwości (np. R-156) oraz radiolinię R-405 i radiostację R-123.
• BTR-60-R-409BM – wóz łączności z radiolinią R-409.
• BTR-60PU – wóz dowodzenia
• MTR-2 – wóz pomocy technicznej.

Detale

Autorzy – Bartek Wrześniak, Dawid Kalka

Bibliografia

1. Hart Stephen Hart Russell, Czołgi I Wozy Opancerzone Rosji Od Roku 1990 Do Dzisiaj, Wydawnictwo:    Almapress, 2020
2. Pojazdy Pancerne od “Little Willie” do Leoparda 2A6, Wydawnictwo AKA, Głuchołazy 2012
3. Ilustrowana Encyklopedia Czołgów Całego Świata, George Forty, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2006

14 stycznia 2020

Ostatnia aktualizacja 3 lata

Drukuj

Udostępnij:

Powiązane wpisy:

BTR-70 BTR-80 BTR-D