S-300 – rakietowy system przeciwlotniczy produkcji radzieckiej i rosyjskiej klasy ziemia-powietrze i woda-powietrze.

W wersji S-300PMU oraz S-300PMU2 zdolny jest do zwalczania taktycznych rakietowych pocisków balistycznych.

System obsługuje radar trójwymiarowy, pracujący w paśmie I (8-10 GHz) z anteną fazowaną z cyfrowym sterowaniem wiązką, uzupełnia go radar Big Bird (Tombstone) z czterometrową anteną, pracujący w paśmie F (3-4 GHz).

W 1966 r. biuro konstrukcyjne NPO Strieła (poprzednio KB-1) przedstawiło założenia nowego przeciwlotniczego zestawu rakietowego S-500, następcy zestawu SA-75 ”Dwina”/S-75 ”Desna”/S-75M ”Wołchow”. Planowano stworzyć system wspólny dla wojsk obrony powietrznej, marynarki wojennej i wojsk lądowych. Otrzymał wówczas oznaczenie S-500U. Jednak wobec niemożności uzgodnienia wy­magań, zamówienie podzielono – system dla wojsk lądowych miało opracować biuro Antiej, dla wojsk obrony powietrznej- Ałmaz (kolejna nazwa biura NPO Strieła), a dla marynarki wojennej – Altair. Zachowano wspólną nazwę systemu- S-300, odpowiednio z przyrostkami W, P i F. Pociski dla S-300W miały powstać w KB Nowator, a zunifikowa­ne dla odmian S-300P i S-300F w KB Fakieł. Oficjalne postanowienie o opracowaniu systemu S-300 zo­stało wydane w 1969 r.

Radiolokator śledzenia i naprowadzania RPN (5N63) został opracowany w NPO Strieła. Do wykrywania celów niskolecących opracowano w NPO Utios radiolokator NWO (5N66) z anteną montowaną na składanym maszcie. Jego produkcję uruchomiono w Lianozowskich Zakładach Elektromechanicznych. Ponieważ przewidywano użycie systemu w warunkach zmasowanych nalotów dokonywanych przez bar­dzo szybkie cele, dlatego wprowadzono całkowitą automatyzację procedur wykrywania, identyfikacji i wskazywania celów. Gotowe do odpalenia rakiety zostały umieszczone w kontenerach transportowo-startowych. Wprowadzono koncepcję pionowego startu rakiet.

Wyrzutnie rakiet opracowano w KBSM (Biurze Konstrukcyjnym Średniego Przemysłu Maszynowego) w Leningradzie. Pierwotna wersja wyrzutni 5P85, posiadała pakiet pięciu kontenerów startowych. Docelowa wersja wyrzutni 5P85-1 otrzymała pakiet czterech pojemników umieszczonych na naczepie. Rakieta jest wyrzucana z kontenera za pomocą niewielkiego ładunku wybuchowego. Silnik rakiety odpalany jest po opuszczeniu przez nią kontenera.

Rakiety W-500 (5W55) zostały opracowane w SKB Fakieł pod kierunkiem P. Gruszina. Jest to rakieta jednostopniowa napędzana silnikiem na paliwo stałe. Opracowano dwie wersje rakiety: 5W55K- naprowadzaną radiokomendowo oraz 5W55R- naprowadzaną metodą TVM. Produkcję seryjną rakiet uruchomiono w zakładach Awangard w Moskwie, Siewiernyj w Leningradzie i Żulianski w Kijowie.

Wersja S-300PT była mobilnym PZR, ale operującym z przygotowanych pozycji. Wszystkie kabiny rozmieszczono na platformach holowanych przez ciągniki siodłowe Kraz-255 oraz MAZ-537. Czas osiągania gotowości bojowej wnosił półtorej godziny. Próby systemu rozpoczęły się w 1973 r. Równolegle ze środkami technicznymi kom­pleksu (dywizjonu) opracowywano stanowisko do­wodzenia systemu (grupy sześciu dywizjonów)- 5N83. Składało się ono z kabiny dowodzenia 5K56 oraz trójwspółrzędnego, impulsowego radiolokatora wykrywania celów  RŁO (5N64).

Produkcję seryjną S-300PT uruchomiono w 1975 r., choć próby zakończyły się dopiero w 1978 r. W 1979 r. zestaw został przyjęty na uzbrojenie pod nazwą ”Biriuza”. W pierwszej kolejności dywizjony PZR S-300PT zostały rozmieszczone wokół Moskwy, gdzie zastąpiły system S-25 ”Berkut”. W 2010 r. wokół Moskwy było rozmieszczonych 22 dy­wizjonów. . Później system obrony Moskwy, już z nowszymi wersjami S-300, otrzymał oznaczenie S-50. Oficjalnie został przyjęty na uzbrojenie dopiero w 1994 r. W 1981 r. na uzbrojenie przyjęto odmianę syste­mu z pociskami 5W55R o zasięgu 75 km. Pierwszy pułk z tymi rakietami rozpoczął służbę na północy ZSRR w 1981 r. Oprócz Moskwy PZR  S-300PT zostały rozmieszczone na wybrzeżach Morza Białego, Morza Czarnego, Pacyfiku i na zachodniej granicy ZSRR. W 1981 r. rozpoczęto produkcję zmodernizowanej wersji S-300PT-1. W połowie lat 1980-tych powstała wersja S-300PT-1A. Ze­staw rakiet uzupełniono o udoskonalone pociski 5W55KD o zasięgu ok. 70 km. Później zestawy S-300PT zostały zmodernizowane do standardu wersji S-300PS/PM. W 2010 r. znajdowały się w jednostkach liniowych Ukrainy i Białorusi. W Moskiewskim Okręgu Wojskowym zo­stały wycofane w latach 1997-1998, ale w 2010 r. były nadal używane na mniej odpowiedzialnych pozycjach.

Wersja S-300PS była produkowana od 1982 r. i została przy­jęta na uzbrojenie w 1983 r. Czas osiągania go­towości bojowej skrócono do 5 minut. Wprowadzano kolejne wersje rakiet: 5W55RU i 5W55S. Wersja S-300PS otrzymała nazwę ”Wołchow M6”, która była formą dezinformacji, gdyż wcześniej nosiły ja (z przyrostkami M1-M4) zestawy S-75 ”Wołchow”. Dla zapewnienia autonomii poszczególnym kompleksom, włączono w 1982 r. w ich skład trójwspółrzędny radiolokator obserwacji okrężnej ST-68U pod nazwą 19Ż6.

W pierwszej połowie lat 1980-tych produkowano 50 kom­pleksów S-300P i 3000 rakiet rocznie. Na początku lat 1980-tych za­padła decyzja o uzbrojeniu w S-300P państw Układu Warszawskiego. Przed jego rozpa­dem rozpoczęto dostawy wersji S-300PS-1 do Bułgarii, Czechosłowacji i NRD.

W 1983 r. rozpoczęto prace nad zmo­dernizowaną wersją S-300PM, którą przyjęto na uzbrojenie jednostek obrony powietrznej ZSRR w 1989 r. Otrzymała ona nowe, większe i cięższe, rakiety 48N6. Ich próby zakończono w 1988 r., produkcję rozpoczęto w 1990 r. Zestaw mógł zwalczać cele w odległości do 150 km, cele lecące na wysokości 50 m można było zwalczać z odległości 28 km. Stacja naprowadzania 40U6 została zmodernizowana i otrzymała oznaczenie 30N6. Kompleks otrzymał oznaczenie 90Ż6 i liczył po osiem wyrzutni 5P85S/D. Wprowadzono nowe stanowisko dowodzenia systemu 83M6. Punkt dowodzenia otrzymał oznaczenie 54K6, a radiolokator- 64N6. Radiolokator powstał w NIIIP, produkcja seryjna została uruchomiona w zakładach im. Kominternu w Nowosybirsku w 1990 r. Zastosowano także zmodernizowane radiolokatory wykrywania celów niskolecących 76N6.

Wersja S-300PMU powstała już w Rosji. Produkcję seryjną rozpoczęto w 1992 r., została przyjęta na uzbrojenie w 1995 r. W 1992 r. wstrzymano jednak zakupy S-300 na potrzeby armii rosyjskiej oraz ich produkcję. W 1994 r. produkcja, w uproszczonej wersji S-300PMU-1, została wznowiona na zamówienie Chin.

Głęboko zmodernizowana wersja eksportowa S-300PMU-2 ”Faworit” otrzymała możliwości skutecznego zwalczania pocisków balistycznych krótkiego zasię­gu. Próby poligo­nowe przeprowadzono w latach 1992-1993. W 1995 r. dokonano pierwszych udanych przechwyceń poci­sków balistycznych R-300. Wprowadzono nowe rakiety 48N6D (wersja eksportowa- 48N6E2), które otrzymały nową głowicę bojową. Zwiększono zasięg zwalczania celów do 200 km. Zmodernizowano również pozostałe kom­ponenty systemu.. Zamiast radiolokatora do wykrywania celów niskolecących NWO oraz rada­ru obserwacji okrężnej ST-68UM zastosowano jeden, uniwersalny radiolokator 96Ł6 (WWO).

W latach 2000-nych powstała nowa wersja zestawu. Jest to hybryda, w której wykorzystano zmodernizowane rakie­ty, szereg komponentów PZR S-400 oraz kluczowe elementy systemu S-300PMU-2. Rakiety 48N6DM (wersja eksportowa 48N6E3) posiadają zwiększony zasięg: cele aerodynamiczne mogą przechwy­cić w odległości 250 km, a balistyczne- 60 km.

Przeciwlotnicze systemy rakietowe S-300P, w różnych wersjach, są eksportowane przez Rosję (początkowo przez ZSRR).

Użytkownicy

– Algieria,
– Białoruś- posiada na uzbrojeniu PZR wersji S-300PT, zmodernizowane do standardu S-300PS/PM,
– Bułgaria- w latach 1980-tych zakupiła zestawy w wersji S-300PS-1,
– ChRL- na początku lat 1990-tych zakupiła w Rosji PZR w wersji S-300PMU-1,
– Cypr- zakupił PZR S-300PMU-1. By nie drażnić Turcji, zostały rozmieszczone na greckiej Krecie,
– Czechosłowacja- w latach 1980-tych zakupiła zestawy w wersji S-300PS-1,
– Grecja,
– NRD- w latach 1980-tych otrzymała zestawy w wersji S-300PS-1. Po zjednoczeniu Niemiec (3.10.1990 r.) kompleksy zostały zwrócone Rosji,
– Rosja (ZSRR)- patrz historia rozwoju konstrukcji,
– Słowacja,
– Ukraina- posiada na uzbrojeniu PZR wersji S-300PT, zmodernizowane do standardu S-300PS/PM,
– Wenezuela,
– Wietnam- zakupił PZR w wersji S-300PMU-2. W 2005 r. podpisano umowę na dostawę nowej, zaawansowanej wersji zestawu (brak informacji o jej oznaczeniu).

W Polsce

Na początku lat 1980-tych za­padła decyzja o stopniowym uzbrojeniu w PZR S-300P państw Układu Warszawskiego, w tym Polski. Do rozwiązania Układu Warszawskiego (1.07.1991 r.) zdążono jedynie przygotować w Dębinie (Jasionka) w pobliżu Warszawy pierwsze pozycje dla S-300P.

S-300W – rakietowy system przeciwlotniczy produkcji radzieckiej i rosyjskiej klasy ziemia-powietrze, od niskiego do wysokiego pułapu, przeznaczony do zwalczania celów powietrznych i taktycznych rakietowych pocisków balistycznych.

System ten został pierwotnie opracowany w celu wzmocnienia i ewentualnie zastąpienia systemu 2K11 Krug na poziomie frontu i armii. W rzeczywistości opracowano system wyposażony w dwa rodzaje pocisków: 9M82 (kod NATO: SA-12B Giant) oraz 9M83 (kod NATO: SA-12A Gladiator). Pierwszy z nich ma charakter strategiczny, drugi natomiast taktyczny, co determinuje, przede wszystkim, zasięg tych pocisków. Podział taki ma znaczenie z uwagi na zakładane cele tych pocisków – o ile celami pocisków 9M83 były w pierwszym rzędzie samoloty i inne statki powietrzne, w tym także pociski manewrujące, o tyle pociski 9M82 skonstruowano z myślą o zwalczaniu taktycznych pocisków balistycznych (TPB) NATO: amerykańskich MGM-52 Lance i MGM-31B Pershing II oraz francuskich Pluton.

System może działać autonomicznie jak również otrzymywać dane z nadrzędnego SD. Cele śledzone są automatycznie, kolejność ich niszczenia również jest automatyczna, pozwolenie na start rakiety daje dowódca zestawu. W warunkach występowania zakłóceń możliwe jest śledzenie celi w wariancie ręcznym.
Na pułk rakietowy uzbrojony w system S-300 składają się różne systemy OPL. Do zarządzania tego typu ugrupowaniami bojowymi opracowano i wprowadzono na uzbrojenie system dowodzenia “Seneż–M”.

Pułk S-300PMU1 składa się z 3-4 baterii z dodatkową stacją radiolokacyjną, 16 wyrzutni (16x5P85S i 16x5P85D), 3 centrum dowodzenia i kierowania na szczeblu baterii typu 83M6 (składającego się z systemu kontroli i kierowania typu 54K6 oraz radaru wczesnego ostrzegania typu 64N6), 3 stacji naprowadzania rakiet typu 30N6E, 3 stacji wykrywania celów niskolecących typu 76N6E oraz 3 stacji wykrywania i śledzenia typu 64N6E.

Bateria rakiet składa się z 4 wyrzutni. Wszystkie elementy bojowe zestawu są umieszczone na podwoziach
samochodowych i gwarantują przejście zestawu z położenia marszowego w położenie bojowe w ciągu 5 minut, bez wstępnego przygotowania pozycji bojowych. System PMU1 (batalion) umożliwia niszczenie 6 celi, maksymalnie 12 rakietami jednocześnie. Zestaw niszczy cele w przedziale wysokości od 10 m do 27 km, na odległościach od 5 do 150 km i przy prędkościach celu do 1 800 m/s. Bateria rakiet zdolna jest wystrzeliwać 3 pociski na sekundę.

Skład systemu S-300 PMU 1

5P85S
Wyrzutnia rakiet (podstawowa) z kontenerem przygotowania i zarządzania startem rakiet F3

5P85D
wyrzutnia rakiet (dodatkowa) bez kontenera F3S

83M6
centrum dowodzenia i kierowania na szczeblu baterii.

30N6E1
Stacja naprowadzania rakiet składa się z posterunku antenowego F1M i kontenera z aparaturą F2M. Zamontowana jest na podwoziu MAZ-543M. Zadaniem radaru jest śledzenie (podświetlanie) wykrytych celów powietrznych i naprowadzanie na niego rakiet przeciwlotniczych, a także: samodzielne poszukiwanie celów, określanie ich przynależności i stopnia zagrożenia.

76N6
Radar wykrywania celów nisko-lecących, o małej skutecznej powierzchni odbicia oraz
w warunkach występowania silnych zakłóceń. Stacja umożliwia określanie azymutu, prędkości
oraz odległości.

64N6E (NATO: BIG BIRD)
Trójwspółrzędna w pełni automatyczna stacja radiolokacyjna służąca do wykrywania obiektów
powietrznych na dystansie do 300 km. BIG BIRD umieszczony jest na dwuosiowej
niskopodłogowej naczepie ciągnionej przez charakteryzujący się napędem 8×8 ciągnik
MAZ-7910 (zamiennie MAZ-74106).

ST-68UM 36D6 TIN SHIELD
Trójwspółrzędny radar wykrywania i śledzenia celów powietrznych (wczesnego wykrywania)
będącym źródłem informacji radiolokacyjnej dla zestawów rakietowych ziemia-powietrze.

System S-300W

Przeciwlotniczy zestaw rakietowy opracowany na potrzeby wojsk lądowych. System może niszczyć cele ze skutecznością dochodzącą do 98%. Brygadę obrony powietrznej wojsk lądowych tworzą od 2 do 4 dywizjonów S-300W1 oraz systemy osłony typu OSA-AKM (dowodzone przy wykorzystaniu pojazdu typu PU-12M)
lub TOR-M1 (dowodzone przy wykorzystaniu pojazdu typu RANŻIR).

Systemem dowodzenia obroną powietrzną na szczeblu brygady jest system POLANA D4M1/D4M.
Jedna brygada jest w stanie osłaniać obszar w kształcie kwadratu o boku 600km (w przybliżeniu obszar Polski).
Dywizjon składa się z baterii dowodzenia w ramach której rozwijane jest SD, radarów obserwacji okrężnej
i sektorowej oraz 4 baterii ogniowych oddalonych od SD na maksymalną odległość 10 km.
Każda bateria posiada do 6 wyrzutni typu 9A83 oraz 6 pojazdów odpalająco-załadowczych typu 9A85. W swojej
strukturze posiada również baterię techniczną. Na dywizjon składa się 55 pojazdów specjalnych i 20 ciężarówek.

Dywizjon może odpalić do 192 pociski z minimalnym interwałem czasowym.
Jednocześnie może ostrzelać 24 cele (po jednym na wyrzutnie). System daje możliwość niszczenia jednego celu
przez jedną lub dwie wyrzutnie. W przypadku niszczenia celi balistycznych liczba jednocześnie niszczonych rakiet wynosi 16. Każda bateria może działać samodzielnie lub otrzymywać dane bezpośrednio z SD pułku/brygady z pominięciem SD dywizjonu.

Skład systemu:

9S457-1
Stanowisko dowodzenia umieszczone na podwoziu gąsiennicowym.
Mieści 6 stanowisk operatorów mogących kontrolować jednocześnie do 70 tras powietrznych.

9S32-1
Trójwspółrzędna stacja śledzenia ze ścianową anteną.
Stację ustawia się na kierunku potencjalnego nalotu ŚNP przeciwnika.
Ma możliwość wykrywania samolotów, pocisków rakietowych (balistycznych) oraz miejsc ich prawdopodobnego odpalenia.

9S15MT3
Trójwspółrzędny koherentno-impulsowy radiolokator obserwacji okrężnej typu OBOZOR 3.
Zamontowany jest na podwoziu gąsiennicowym.

9S19M2
Radiolokator sektorowy obserwacji programowej.
Przeznaczony do pracy w warunkach bardzo silnych zakłóceń z możliwością bardzo szybkiego
przeszukiwania wiązką wybranego sektora przestrzeni powietrznej.

Drukuj

Udostępnij:

Powiązane wpisy:

W-200/W-300 Polonez S-75 M-1 Wołna