Tupolew Tu-143 Rejs

Tupolew Tu-143 Rejs

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Czechy, Praga-Kbely – Muzeum Lotnictwa

Tupolew Tu-143 Rejs (ros. Рейс, trb. Riejs) – radziecki, bezpilotowy samolot rozpoznawczy. Przeznaczony do prowadzenia taktycznego rozpoznania na głębokość do 70 kilometrów w rejonach silnego nasycenia środkami obrony przeciwlotniczej.

Historia konstrukcji

Tupolew Tu-143 Rejs został zaprojektowany na przełomie lat 60.-tych i 70.-tych XX wieku w biurze konstrukcyjnym Tupolewa jako taktyczny aparat rozpoznawczy, mający zastąpić w Siłąch Zbrojnych Związku Radzieckiego wykorzystywane do tego czasu bezzałogowe, rozpoznawcze Ławoczkiny Ła-17R (przerobione latające cele typu Ła-17). Prace nad nowym bezzałogowym systemem rozpoznawczym rozpoczęto w 1968 roku a ukończono w 1973 roku. W 1970 roku aparat przetestowano w locie, a od 1976 roku znalazł się na wyposażeniu pododdziałów rozpoznania. Produkcja aparatów trwała do 1989 roku, wyprodukowano ponad 950 egzemplarzy tych aparatów bezzałogowych.

Konstrukcja aparatu

Rejs jest dolnopłatem w układzie kaczki, ze skrzydłami o skosie 58 stopni. Powierzchnie sterowe stanowią sterolotki i ster kierunku wychylane hydraulicznie. Z przodu kadłuba umieszczony jest nieruchomy destabilizator. Cały przód kadłuba może być odłączany od reszty aparatu, w przodzie umieszczona jest aparatura rozpoznawcza: panoramiczny aparat fotograficzny PA-1, kamera telewizyjna Czybis-B oraz aparatura rozpoznania skażenia radiologicznego Sigma. W środkowej części kadłuba umieszczone są systemy kierowania lotem: dopplerowski miernik prędkości i kąta znoszenia DISS-7, radiowysokościomierz małych wysokości A-032 oraz automatyczny system sterowania ABSU-143. Przed usterzeniem pionowym umieszczony jest rakietowy silnik hamujący na stały materiał pędny. Tu-143 wchodzi w skład kompleksu WR-3 Rejs składającego się z wyrzutni SPU-143 umieszczonej na samochodzie ciężarowym BAZ-135 i pojazdu transportowego TZM-143 przewożącego pociski i stanowisko kontroli przedstartowej. Start Tu-143 odbywa się ze specjalnej wyrzutni kontenerowej pod kątem 15 stopni z użyciem przyspieszacza startowego, lot wykonywany jest po wcześniej zaprogramowanej trasie. Po dolocie w rejon rozpoznania aparat podczas typowej misji wykonuje dwa zakręty o promieniu 5 km z czterema zmianami wysokości. Nad rozpoznawanym obiektem samolot może przelecieć dwa razy na wysokości 200 m i 1000 m. Po wykonaniu zadania aparat wykonuje manewr zwany górką, wyłącza się silnik marszowy, Tu-143 wznosi się, a na szczycie toru lotu wyrzucany jest spadochron, na którym aparat opada. Rejs ląduje na trzech płozach, tuż przed lądowaniem z kadłuba wysuwają się dwa teleskopowe czujniki, których zadaniem jest uruchomienie silnika hamującego na wysokości 1800 mm nad powierzchnią ziemi. Aparat może być wykorzystany maksymalnie 5-6 razy.

Wyrzutnia SPU-143

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Czechy, Lesany – Muzeum Techniki Wojskowej

Zestaw umożliwia

• Prowadzenie rozpoznania powietrznego w dowolnych warunkach atmosferycznych o każdej porze doby, przy silnym przeciwdziałaniu środków obrony powietrznej przeciwnika oraz prawdopodobnym skażeniu powietrza i gruntu w rejonie rozpoznawanych obiektów substancjami radioaktywnymi, chemicznymi lub biologicznymi.

• Wykrywanie obiektów przeciwnika (baterii artylerii polowej i przeciwlotniczej, wyrzutni taktycznych i taktyczno-operacyjnych pocisków rakietowych, wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych pocisków niekierowanych, wyrzutni przeciwlotniczych pocisków kierowanych na stanowiskach ogniowych i w rejonach ześrodkowania, węzłów łączności, stanowisk dowodzenia dywizji i korpusów armijnych itp.

• Odbiór i zapisywanie danych rozpoznania realizowane jest bezpośrednio na pokładzie bezzałogowego aparatu latającego i jednocześnie w naziemnym punkcie odbioru, obróbki i fotointerpretacji.

• Identyfikację obiektów rozpoznania i określenie ich współrzędnych.

• Wykonanie fotoszkiców, fotomeldunków i opracowanie komunikatów rozpoznawczych.

Służba

Tupolew Tu-143 wszedł w uzbrojenie wojska Związku Radzieckiego, Czechosłowacji, Rumunii, Iraku i Syrii, według niektórych źródeł służył również w Bułgarii. Prawdopodobnie został użyty bojowo w dolinie Bekaa przez Syryjczyków podczas konfliktu z Izraelem w 1982 roku. W 2014 roku aparaty zostały użyte bojowo podczas walk w Donbasie, ale bez zadowalających rezultatów.

Od chwili rozpoczęcia operacji antyterrorystycznej w Donbasie dużym problemem ukraińskich sił rządowych jest brak nowoczesnych środków rozpoznania. Z tego powodu w operacji nadal wykorzystuje się przestarzałe poradzieckie systemy rozpoznania operacyjno-taktycznego i taktycznego WR-2 Striż i WR-3 Rejs z bezzałogowymi samolotami Tu-141 i Tu-143, których początki sięgają lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku.

W chwili rozpadu Związku Radzieckiego, wraz z dużą ilością samolotów i śmigłowców, Ukraina odziedziczyła także pewną ilość bezzałogowych systemów powietrznych. W 1992 roku w składzie Sił Powietrznych Ukrainy znalazło się pięć jednostek z systemami WR-2 i WR-3: 379. samodzielny pułk zdalnie kierowanych aparatów latających z systemami WR-2, 383. samodzielny pułk zdalnie kierowanych aparatów latających z systemami WR-3, 94. samodzielna eskadra bezzałogowych środków rozpoznawczych z systemami WR-2 (rozformowana w 1994 roku), 321. samodzielna eskadra bezzałogowych środków rozpoznawczych z systemami WR-2, oraz 4. samodzielna gwardyjska eskadra bezzałogowych środków rozpoznawczych z systemami WR-2.

Zmiany organizacyjne oraz zużywanie się sprzętu spowodowały, że do interesujących nas wydarzeń dotrwał tylko 383. samodzielny pułk zdalnie kierowanych aparatów latających (Окремий полк дистанційно керованих літальних апаратів, OP DKLA). Miejsce dyslokacji Jednostki Wojskowej nr 3808 – miasto Chmielnicki na zachodniej Ukrainie. W składzie pułku znalazły się oba typy bezzałogowych systemów powietrznych. Opracowane przez biuro doświadczalno-konstrukcyjne Tupolewa przeznaczone były (są) do rozpoznania fotograficznego, telewizyjnego i skażeń. Ich cechą charakterystyczną jest duża masa oraz wysoka prędkość przelotowa, jaką nadaje turbinowy silnik odrzutowy. Przykładowo silnik TR-3-117 rozpędza aparat Tu-143 do prędkości rzędu 950 km/h, a masa startowa aparatu wynosi 1,4 t (długość 8 m), w przypadku jeszcze większego Tu-141 prędkość sięga 1100 km/h, przy masie 5,3 t (długość 14 m).

Ile bezzałogowych systemów rozpoznawczych pozostało w ukraińskiej służbie trudno określić. W 2014 roku w składzie 383. pułku było na pewno znacznie więcej systemów WR-3 niż WR-2 i to głównie bezzałogowe samoloty Tu-143, wykonywały loty rozpoznawcze nad zrewoltowanym Donbasem. Mocno nasycona żołnierzami kontraktowymi jednostka, jak na standardy ukraińskie, miała charakter doborowy. Podporządkowana była bezpośrednio Dowództwu Sił Powietrznych i wykonywała większość zadań na rzecz ukraińskiego lotnictwa i obrony przeciwlotniczej. Przed konfliktem do standardowych zadań jednostki należało: wykorzystywanie samolotów bezzałogowych w roli celów dla szkolenia obsług przeciwlotniczych zestawów rakietowych, wykorzystywanie samolotów bezzałogowych w tym samym celu do szkolenia pilotów samolotów myśliwskich, w tym umożliwiając prowadzenie walki z bliskiej odległości z użyciem fotokarabinu, prowadzenie oceny skuteczności bombardowania na poligonie, wykonywanie zadań taktycznych związanych z prowadzeniem rozpoznania, wykonywanie zadań taktycznych na korzyść ćwiczących wojsk radiotechnicznych.

Warto wspomnieć, że w 2011 roku wydzielone siły i środki 383. pułku wzięły udział w ćwiczeniach na Krymie „Adekwatne Reagowanie-2011”. Miały one miejsce na poligonie „Czauda” i uczestniczyło w nich ponad 100 żołnierzy jednostki, 15 samolotów bezzałogowych Tu-141 i Tu-143 oraz ponad 40 samochodów i pojazdów specjalnych. Przemieszczenie na Krym z miejsca stałego stacjonowania zajęło cztery dni i odbywało się transportem kolejowym (43 platformy i 2 wagony pasażerskie). Podobne ćwiczenia miały miejsce także rok wcześniej i rok później.

Bibliografia

• WR-3 Rejs. „Nowa Technika Wojskowa”. 10, s. 61-62, 1997. ISSN 1230-1655

• Robert Ciechanowski, Rosyjskie bezzałogowe statki powietrzne – stan obecny i perspektywy rozwoju, „Nowa Technika Wojskowa”, nr 6

23 sierpnia 2023

Ostatnia aktualizacja 1 dzień

Drukuj

Udostępnij:

Powiązane wpisy:

Śmigłowiec wielozadaniowy Mi-8/Mi-17 Przeciwlotniczy zestaw rakietowy 9K32 Strzała-2/2M 9K31/9K31M Strieła-1/1M