7,65 mm/9 mm Pistolet maszynowy vz.61 Skorpion

Czechy, Ostrava, Dny NATO 2023

W latach 50.-tych XX wieku w kilku krajach Układu Warszawskiego naraz rozpoczęto prace nad stworzeniem miniaturowych pistoletów maszynowych. Miała być to broń przeznaczona dla samoobrony dla obsług sprzętu, załóg wozów bojowych, kierowców transportu samochodowego i wszystkich innych, którzy nie walczyli na pierwszej linii lub wykonywali zadania ważniejsze niż strzelanie z karabinów/karabinków. Samo założenie nie było nowe – takie same cele przyświecały 20 lat wcześniej w powstaniu konstrukcji karabinka samopowtarzalnego M1 Winchester, strzelające nabojami pośrednimi. Ponieważ w międzyczasie stosowana amunicja pośrednia stała się podstawą we wszystkich nowoczesnych armiach na świecie (z kilkoma wyjątkami), więc do samoobrony został wybrany nabój pistoletowy. Jak wszyscy interesujący się nowoczesną bronią wojskową wiedzą, że ten trend ponownie powraca, ale teraz coraz mocniej stają się popularne mikrokalibrowe naboje pośrednie takie jak 5,7 mm x 28 mm FN czy 4,7 mm x 30 mm HK.

Historia rozwoju

Czech Skorpion vz.61E SMG (9mm Parabellum)

Mały pistolet maszynowy wcale nie jest wynalazkiem tzw. „obozu pokoju”. Takie konstrukcje powstawały już wcześniej, także na Zachodzie Europy, a do takich konstrukcji możemy zaliczyć konstrukcje: Astra 903, Mauser 712 czy Beretta 951R, ale nigdy nie produkowano ich w takich ilościach jak w radzieckim pistolecie APS, polskich PM-63 (Rak), czy właśnie czechosłowackich Skorpionów i nigdy nie były na taką skalę wprowadzane do uzbrojenia wojska i organów porządkowych.

W Czechosłowacji programowi małego pistoletu maszynowego nadano kryptonim „Skorpion” – czyli małego zwierzęcia, które boleśnie kłuje i jest niebezpieczne. Broń miała zostać skonstruowana przez czeskiego inżyniera Miroslava Rybařa (lata 1924-1970), absolwenta brneńskiej Wyższej Szkoły Produkcji Przemysłowej, jak w czasie trwania okupacji niemieckiej nazywała się tamtejsza politechnika. Pracę w przemyśle zbrojeniowym rozpoczął w zakładach Zbrojovce Brno po ukończeniu studiów, czyli w 1943 roku. Od 1948 roku pracował w dziale konstrukcyjnym zakładów, po czym został on powołany do odradzającego się czechosłowackiego wojska, a po dwóch latach odbytej służby, w 1951 roku powrócił do powstającej wówczas Konstrukty Brno. Tam brał on udział w opracowaniu uniwersalnego karabinu maszynowego vz.59 kalibru 7,62 mm, a od 1954 roku zajął się on przede wszystkim konstruowaniem sportowych i myśliwskich samopowtarzalnych karabinków małokalibrowych. W latach 1957-1958 odbył on studia podyplomowe na Wojskowej Akademii Technicznej w Brnie. Jego pracę dyplomową była analiza założeń konstrukcyjnych małogabarytowego pistoletu maszynowego Š-59 (Škorpion vz.59) – czyli pierwszej wersji całej rodziny Skorpiona.

Miroslav Rybář

Wielu mu ówczesnych konstruktorów mocno krytykowała Miroslava Rybařa za wybór naboju pistoletowego dla nowego pistoletu maszynowego, czyli 7,65 mm x 17 mm SR Browninga jako amunicji do konstruowanej przez niego broni. Można się z takim wyborem godzić, lub nie, ale trzeba pamiętać, jaka sytuacja panowała wówczas w tym zakresie. Czechosłowacja prowadziła w dziedzinie uzbrojenia strzeleckiego całkowicie samodzielną politykę i jako jedyna opierała się standaryzacji, jaką narzucił Związek Radziecki swoim państwom satelickim, a później sojusznikom, należących do Układu Warszawskiego.. Jednym z wyrazów tej samodzielności miał być pistolet vz.50, który strzelał nabojami kalibru 7,65 mm Browninga. Pistolety te były bardzo popularne także wśród kadry zawodowej wojska i nie ma tutaj nic dziwnego, ponieważ, biorąc pod uwagę, że jedyną alternatywą byłoby dla nich wielkie, ciężkie, niezgrabne pistolety vz.52 na nabój pistoletowy 7,62 mm x 25 mm. Oprócz naboju 7,65 mm Browninga, to sami Czesi nie dysponowali innym modelem odpowiedniego naboju pistoletowego, większy i mocniejszy 7,62 mm x 25 mm był po prostu nieodpowiedni dla powstającego Skorpiona – panowała opinia, że nawet do większych pistoletów maszynowych rodziny vz.24/vz.26 jest to amunicja za silna. Nieco inny nabój 9 mm x 17 mm Browninga został odrzucony, a priori sam nie znajdował się już wtedy na użytku Czechosłowacji i sam uchodził za burżuazyjny przeżytek czasów przedwojennej Republiki. Naboju radzieckiego 9 mm x 18 mm do pistoletu Makarowa, który nikt poza samymi Rosjanami nie produkował, a mało ktokolwiek widział na oczy poza Związkiem Radzieckim. Mimo, że produkcja seryjna trwała od 1948 roku, w 10 lat później nawet najbliżsi sojusznicy posiadali duże problemy z dostępnością do amunicji. Z braków nabojów radzieckich w Polsce profesor Wilniewczyc musiał swój pistolet WiR wz.58 zbudować na nabój 9 mm x 17 mm Browninga z założeniem, że „potem się on dostosuje”. Standardowy nabój pistoletowy w Europie Zachodniej, czyli 9 mm x 19 mm także nie był używany w siłach zbrojnych Czechosłowacji , a i tak był uważany za zbyt silny, jak do użytku w tak mało gabarytowym pistolecie maszynowym.

Jak więc z tego widzimy, to wybór tego naboju pistoletowego nie był wymysłem samego konstruktora, co przede wszystkim panujących obiektywnych okoliczności. Sam Rybař doskonale zdawał sobie sprawę z mocnych niedostatków naboju pistoletowego 7,65 mm Browninga, o czym świadczyć mają trwające przez cała dekadę lat 60.-tych XX wieku, aż do śmierci konstruktora na zawał w 1970 roku, gdzie trwały prace nad skonstruowaniem pistoletu maszynowego Skorpion, przystosowanego do strzelania zdecydowanie silniejszym nabojem 9 mm x 19 mm, którego ostatecznie wprowadzono do produkcji 2000 roku, czyli w czterdziestolecie powstania pierwszego modelu Skorpiona.

Pistolet maszynowy Skorpion powstały w 1959 roku zdecydowanie różnił się od ostatecznego wariantu, oznaczonego jako vz.1961 (vz.61) jedynie drugorzędnymi szczegółami. Najważniejsze z nich to stała szczerbina ustawiona na 75 metrów, zastąpiona w seryjnie produkowanym modelu celownikiem przerzutowym z nastawami na 75 metrów i 150 metrów oraz umocowana na stałe do komory spustowej rozkładana kolba. W modelu produkowanym seryjnie osadzono ją na jaskółczy ogon i zaopatrzono i zaopatrzono w zatrzask, nieumożliwiający jej demontaż i używanie samego Skorpiona jako pistoletu maszynowego bez kolby, bądź zastąpienie jej stałą drewnianą kolba. Model prototypowy pistoletu maszynowego posiadał drewnianą, anatomicznie ukształtowaną rękojeść, przystosowaną tylko dla strzelców praworęcznych. W egzemplarzach produkowanych seryjnie zastąpiono ją rękojeścią drewnianą o nieco uproszczonych kształtach. Chwyt ten stosowany był do końca pierwszego okresu produkcji pistoletu maszynowego Skorpion, to jest do 1966 roku oraz w egzemplarzach drugiej serii produkcyjnej z lat 1973-1976. w 1978 roku wprowadzono nowy chwyt, identycznego kształtu, ale teraz wykonanego z czarnego tworzywa sztucznego – forsanu.

W próbach pierwszych modeli prototypowych, oznaczonego jako Š-59 występowały pewne problemy z wypadającym przy częściowym rozkładaniu zderzakiem kurka. Próbowano temu zaradzić przedłużając blokadę osi kurka, ale powiększona blaszka, umocowana w zaledwie jednym punkcie, na sprężynie spustu samoczynnego, nie trzymała się dość pewnie. Problem ten został rozwiązany przez bliskiego kolegę Rybařa z Prototypy Brno, czyli konstruktor karabinku samoczynnego vz.58 – Jiři Čermák, konstruując opatentowany później „zatrzask zabezpieczający zderzaka kurka”. Jest to specjalna sprężyna umieszczona w pionowym kanale, wywierconym w bocznej ścianie komory spustowej, z dwoma tłoczkami. Górny tłoczek wchodzi w wycięcie kołka zderzaka, dolny zaś dodatkowo mocuje blaszkę, uzupełniając wcześniej o tym celu zamontowany zatrzask na końcu sprężyny spustu samoczynnego. Było to typowe dzieło stworzone przez Čermáka – tworzące wiele problemów w miejsce jednego wcześniejszego. Zderzak kurka wprawdzie przestał wypadać, ale teraz rozłożenie mechanizmu spustowego wymagało odpowiedniego narzędzia do jednoczesnego wciśnięcia tłoków obu sprężyn przechodzących przez blaszkę oraz odpowiedniej biegłości w symultanicznym posługiwaniu się owym narzędziem do ściągnięcia blaszki i siatką na motyle, bez której nie sposób zapobiec utracie wyrzucanych ze sporą siłą sprężyn i tłoczków. Produkcja seryjna pistoletu maszynowego Skorpion odmiany vz.59 rozpoczęła się w 1960 roku i sądząc po dostępnej numeracji broni zachowanych do dziś egzemplarzy, wyprodukowano ich około 3000 egzemplarzy seryjnych.

Udoskonalony wariant, ze zdejmowaną kolbą i przerzutowym celownikiem, produkowanym od 1962 roku, wszedł na uzbrojenie armii czechosłowackiej i organów porządkowych jako 7,65 mm Samopal vz.61 (7,65 mm SA vz.61) – czyli tłumacząc na język polski 7,65 mm pistolet maszynowy wz.61, w początkach lat 60.-tych XX wiek. Dokładna data nie jest znana, ale pierwsza i jak dotąd jedyna, wojskowa instrukcja do pistoletu maszynowego Skorpion, datowana jest na 1963 rok, co może być jakąś wskazówką. Warto zauważyć, że większość rysunków w tejże instrukcji pokazuje prototypowy model pistoletu maszynowego vz.59 ze stałym celownikiem. Kryptonim z okresu trwania prac konstrukcyjnych – Skorpion, nie był nazwą oficjalną, ale nadal powszechnie jej używano. Pod tą właśnie chwytliwa nazwą pistolet ten znalazł się w ofercie czechosłowackiej – państwowego eksportera broni, czyli spółki Omnipol. O dziwo, pistolety maszynowe Skorpion tej serii produkcyjnej dość licznie znalazły się w rękach Palestyńczyków, które zostały zdobyte przez Izraelskich żołnierzy wykonujących rajdy swoich oddziałów na terytorium Autonomii Palestyńskiej w Strefie Gazy na początkach 2002 roku.. W latach 60.-tych i 70.-tych XX wieku pistolet maszynowy Skorpion zyskał sobie bardzo wątpliwą sławę, jako broni wszelkiej maści lewackich terrorystów z całego świata. Dodajmy, że na ich potrzeby były produkowane całe serie produkcyjne tzw. „sterylnych” pistoletów maszynowych SA vz.61, które nie posiadających jakichkolwiek oznaczeń fabrycznych czy państwowych, a są znane egzemplarze, na których nie wybijano nawet numerów seryjnych. Właśnie na eksport i dla tzw. „bojowników walki o wolność”, ciągle wznawiano zatrzymaną w 1966 roku produkcję wznowiono w latach 1973 roku i w 1978 roku. Przy tej okazji wprowadzono pewne udoskonalenia konstrukcyjne, zapożyczone od niezrealizowanych projektów rozwojowych – gumowy zderzak tłoczka , opóźniacza (z modelu ZB mod. 65 na nabój pistoletowy 9 mm x 18 mm Makarow), śrubę podstawy dla muszki (z modelu ZB mod. 64 na nabój 9 mm x 17 mm Browning) i pochodzący z tej samej broni nowy typ blokady osi kurka.

Trzecia seria produkcyjna pistoletu maszynowego Skorpion, która był produkowana w latach 1978-1979, posiadała już wszystkie te ulepszenia i jeszcze plastikowy chwyt. Po raz czwarty pistolet maszynowy Skorpion powrócił do produkcji w latach 1992-1993, gdy w Uherskim Brodzie, gdzie zostały wyprodukowanych kilka tysięcy sztuk pistoletów maszynowych kilka tysięcy sztuk wariantu, oznaczonego jako vz.61E, całkowicie zbieżnego w celu z trzecim wariantem produkcyjnym i nadal oferowanego do sprzedaży. Ogółem produkcja maszynowego pistoletu Skorpion w Czechach zamyka się liczbą około 210 000 egzemplarzy broni kalibru 7,65 mm, plus około jednego tysiąca egzemplarzy w wersji samopowtarzalnej, oznaczonej jako vz.91S, przystosowanej do strzelania nabojami pistoletowymi kalibru 9 mm wszelkich typów.

W początkach lat 80.-tych XX wieku Jugosławia zakupiła około 30 000 sztuk pistoletów maszynowych Skorpion, wraz z licencją na rozpoczęcie ich produkcji. Pistolety maszynowe Skorpion, które były produkowane w jugosłowiańskich zakładach Crvena Zastava w Kragujevcu, zostały przyjęte na uzbrojenie pod oznaczeniem M84. Broń ta była dokładną kopią czechosłowackiego Skorpiona drugiej serii produkcyjnej. To właśnie w Jugosławii po raz pierwszy powstał cywilny, samopowtarzalny wariant pistoletu Skorpion, oznaczony jako M84A. Bliższych danych na temat rozmiarów tej produkcji i początkiem prac nad wdrożeniem jugosłowiańskich Skorpionów kalibru 9 mm – poza ogólnymi wzmiankami, po prostu brak.

Dalsza ewolucja konstrukcji

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Wrocław, Arsenał – Muzeum Militariów

Podstawowy model pistoletu maszynowego Skorpion vz.61 pozostaje nadal w uzbrojeniu armii i organów podporządkowanych Republiki Czeskiej. Na początku lat 90.-tych XX wieku w Uherskim Brodzie powstał CZ Skorpion vz.91S – wersja cywilna, pozbawiona możliwości strzelania seriami vz.61. Z zewnątrz wyglądania identycznie jak maszynowa wersja wewnątrz jednak zmieniono wiele części, inne zaś zostały usunięto – jak opóźniacz, do niczego nie potrzebny w broni samopowtarzalnej. Zasadniczej przebudowie uległ bezpiecznik. Ma on w wzorze vz.91S jedynie dwa położenia – do ognia pojedynczego i zabezpieczające, ale działające odwrotnie skierowane w stosunku do standardowego modelu. Położenie do ognia pojedynczego jest ze skrzydełkiem w przód, posiada cyfrę „1”, a zabezpieczone po staremu – ze skrzydełkiem w pośredniej pozycji. W miejscu trzeciego położenia bezpiecznika, dawniej ustawionego do strzelania seriami, teraz znajdował się gruby kołek stalowy, nie pozwalający na pełny obrót bezpiecznika. Jakby miało to cokolwiek zmienić, skoro sam trzpień bezpiecznika jest zupełnie inaczej ukształtowany i inaczej współdziałań z częściami mechanizmu spustowego. Popyt tej broni zarówno na rynku tak czeskim, jak i zagranicznym, szacowany był na kilka tysięcy egzemplarzy, ale ostatecznie wyprodukowano ich tylko zaledwie 800 sztuk. Tuż po jego wprowadzeniu na rynek, parlament czeski uchwalił bowiem znowelizowaną ustawę o broni, niezaczepiającą do Czech niemiecką konstrukcję prawną „broni wojskowych”, których posiadanie jest oczywiście zabronione, tylko dlatego, że przypominają broń samoczynną, używaną przez oddziały wojskowe.. Większość przygotowanych do montażu części zużyto wobec tego do produkcji przekrojów pistoletu maszynowego Skorpion, które można nadal nabyć w czeskich sklepach bez żadnego pozwolenia – wystarczy tutaj jedynie odpowiedni dokument stwierdzający ukończenie wieku 18 lat. Co bardzo ciekawe, takie przekroje tego pistoletu maszynowego są zaopatrzone w kompletny opóźniacz, choć seryjnie produkowane pistolety maszynowe vz.91S go nie posiadały.

Już wkrótce po wprowadzeniu do produkcji pistoletu maszynowego Skorpion vz.61, Miroslav Rybař zabrał się d pracy nad modelami prototypowymi rozwojowych swojego pistoletu maszynowego na naboje pistoletowe kalibru 9 mm. Do wyboru wówczas były trzy rodzaje nabojów pistoletowych tego kalibru: 9 mm x 17 mm Browning Short, radziecki 9 mm x 18 mm Makarow (oznaczony w Czechosłowacji jako 9 mm S) oraz niemiecki 9 mm x 19 mm . Dwa pierwsze warianty były w miarę proste do dokonania odpowiedniej realizacji i w krótkim czasie powstały modele ZB mod.64 na naboje pistoletowe 9 mm x 17 mm (powstały prototypowe 3 lub 4 egzemplarze) oraz model ZB mod.65 na naboje radzieckie (co najmniej 9 sztuk). Największy problem był z ostatnim nabojem, dlatego powstało łącznie około 20 modeli prototypowych.

Przełącznik rodzaju ognia

Ostatecznie, żaden z tych modeli nie został przyjęty do produkcji seryjnej, ani na wyposażenie armii ani czechosłowackiej, ani żadnej innej armii czy oddziałów. Pistolet maszynowy ZB mod.64 powrócił potem jako ZB mod.83 (Mod.83) i jest on obecny w ofercie Českiej Zbrojovki z UherskiegoBrodu do dziś. Poza prostym magazynkiem i kalibrem lufy, pistolet maszynowy Mod.83 niczym na pierwszy rzut oka nie różni się niczym od standardowego modelu vz.61. Co bardzo ciekawe, wszystkie egzemplarze pistoletu maszynowego Mod.83, jakie są dostępne na zdjęciach – nosiły na komorze spustowej opis „CZ Skorpion 61E cal. 9 Browning”, mimo że w dostępnym katalogu używa się oznaczenie „Mod.83”. Dostępna jest także wersja pistoletu maszynowego Skorpion vz.91S na naboju pistoletowy 9 mm x 17 mm.

W połowie lat 80.-tych XX wieku zanosiło się na powrót modelu pistoletu maszynowego ZB mod.65. Prace nad przystosowaniem pistoletu maszynowego Skorpion do strzelania nowym czechosłowackim nabojem wojskowym (pistoletowym) vz.82 powierzono naszemu staremu znajomemu Jiřiemu Čermákowi. O dziwo – tym razem prowadzone przez niego zmiany w konstrukcji miały jak najbardziej sens i tylko rezygnacja z programu Samopal vz.82 przeszkodziła ich realizacji. Po pierwsze, zespół Čermáka zajął się utechnologicznieniem samej konstrukcji pistoletu maszynowego. Największą rewolucją w technologii Skorpiona było zastąpienie komory spustowej frezowanej z odlewu, jej nową wersją, wykonanej metodą tłoczenia z blachy stalowej. Oczywiście znacznie upraszczało to i potaniało konstrukcję., ale oczywiście wymagało to daleko idącej zmianie przekonstruowania samej broni i zastosowanych mechanizmów broni, na co ostatecznie się nie zdecydowano. Rezygnacja z grubościennego elementu odlewanego zmusiła do rezygnacji z części chociażby sprężynek i tłoczków kryjących się w kanałach ścianek komory. Zamiast nich oś i zderzak kurka połączony został z blachą w jedną część, co znacznie uprościło demontaż. Wariant Skorpiona vz.82 z blaszaną komorą nie wszedł do produkcji. Zanim ostatecznie zrezygnowano z wprowadzeniem pistoletu maszynowego vz.82 na nabój pistoletowy 9 mm x 18 mm, wyprodukowano krótką serię (liczącą 2000 – 3000 egzemplarzy) pistoletu maszynowego Sa vz.82, ale wszystkie posiadają komory wykonane metodą frezowania – co ciekawe, wszystkie zaopatrzone są mimo to w nową blachę stalową, zabezpieczającą osi i kołki mechanizmu spustowego. Jedyną pamiątką po „blaszanym” modelu Skorpiona jest przekrój, zamieszczony w projekcie konstrukcji nowego pistoletu maszynowego vz.82, wydanym w 1984 roku i patent na zmodyfikowaną komorę (Nr. 255770 z 1986 roku). Znacznemu uproszczeniu uległ mechanizm spustowy, składający się teraz z 6 części. Kolejną zmianą wprowadzona w pistolecie maszynowym Sa vz.82 było przejście z oksydowania elementów powierzchni zewnętrznej broni na pokrywanie ich szarym lakierem piecowym, analogicznym jak w przypadku karabinów samoczynnych SA vz.58, czy pistoletów maszynowych SA vz.24/vz.26. Obecnie wszystkie modele pistoletów maszynowych Skorpion są pokrywane standardowo czarnym lakierem polimerowym, podobnie jak pistolety samopowtarzalne produkcji CZ UB.

Obecnie Česka Zbrojovka z Uherskiego Brodu oferuje wariant modelu pistoletu maszynowego CZ Skorpion 82 na nabój pistoletowy 9 mm x 18 mm, ale z modelem Sa vz.82 nie ma on nić wspólnego – to „zmartwychwstały” pistolet maszynowy ZB mod.65 z klasyczną gwintowaną lufą i przystosowany do strzelania amunicją z pociskiem pistoletowym o tradycyjnej konstrukcji. Prócz niego dostępny jest także wariant modelu pistoletu maszynowego Skorpion vz.91S na ten nabój.

W 2000 roku w ofercie CZ UB pojawił się nowy pistolet maszynowy CZ Skorpion 9×19 mm, czyli zmodyfikowany model ZB mod.65 z kosmetycznymi zmianami.

Opis konstrukcji pistoletu maszynowego Skorpion

Pistolet maszynowy rodziny Skorpion jest małogabarytowym pistoletem maszynowym z zamkiem swobodnym, strzelającym ogniem pojedynczym i seryjnym z zamka zamkniętego, z kurkowym mechanizmem spustowym. Zamek, popychany dwiema równoległymi sprężynami powrotnymi (według przypisanego patentowi Walthera), nasuwa na lufę, umożliwiając pomieszczenie w broni o długości całkowitej 270 mm, lufy o długości 115 mm pomimo zachowania klasycznego układu konstrukcyjnego zachowania klasycznego układu konstrukcyjnego z magazynkiem umieszczonym przed mechanizmem spustowym i całkowicie obudowanym zamkiem.

Na wierzchu komory zamkowej zamontowane jest gniazdo muszki z jej blaszaną osłoną. Słupkowa muszka osadzona jest mimośrodowo na wykręcanym trzonie, co pozwala regulować ją w dwóch płaszczyznach – szczerbina jest stała i przy przystrzeliwaniu reguluje się tylko muszkę. Przed uszkodzeniami chronią ją blaszane uszy, których zawinięte górne części służą jako zatrzasku złożonej kolby.

Lufa broni – cylindryczna, o długości 115 mm ma na wystającej z komory zamkowej części pierścieniowe zgrubienie, służące do mocowania tłumika dźwięku.

Magazynek o pojemności 20 sztuk naboi kalibru 7,65 mm

Lufa broni kalibru 9 mm do modelów ZB mod.64 na nabój pistoletowy 9 mm x 17 mm, początkowo długości także 115 mm, zaopatrzona została w tłumik płomienia wylotowego w postaci ułożonych w szachownicę 8 rzędów po 4 otwory, wywierconych w części wylotowej. Najnowsze wyprodukowane modele pistoletu maszynowego Skorpion na nabój pistoletowy 9 mm x 17 mm (Mod.83) ma lufę o długości 113 mm bez tej zbytecznej „ozdoby”.

Lufa podstawowej odmiany ZB mod.65 na nabój pistoletowy konstrukcji radzieckiej „9 mm S”, czyli 9 mm x 18 mm, nie odróżnia się prócz zastosowanego kalibru niczym od standardowego modelu Sa vz.61. Oprócz niego zbudowano jednak również co najmniej jeden egzemplarz modelu ZB mod.65, który miał być przeznaczony dla jednostek specjalnych z lufą o długości 139 mm i gwintem, służącym do przykręcania tłumika dźwięku lub odrzutnika do ślepej amunicji – bardzo podobny, jak stosowany później w modelu ZB 68. Kolejny wariant pistoletu maszynowego Skorpion, dostosowany do tego naboju pistoletowego, powstał wraz z początkiem nastania lat 80.-tych XX wieku. Oznaczony Sa vz.82, był bronią bardzo gruntownie przebudowaną i podobnie jak pistolet samopowtarzalny vz.82 – strzelał on produkowany w Czechosłowacji nabojem pistoletowym kalibru 9 mm vz.82, czyli tamtejsza wersją popularnego „Makarowa”, z jednolitym pociskiem o masie 4,8 g z spiekanego proszku stalowego. Zastosowanie twardego pocisku, który niszczył klasyczne lufy gwintowane bardzo szybko, co spowodowało, że zarówno w pistolecie „Kosa” (który został wprowadzony do uzbrojenia jako „Pi vz.82” i produkowanym na rynek cywilny jako CZ 83), JAK W MODELU Sa vz.82, gdzie użyto bardziej odpornych na ścieranie luf o przewodzie poligonalnym. Najnowsze wyprodukowane modele pistoletów maszynowych Skorpion na nabój pistoletowy 9 mm x 18 mm nosi wprawdzie oznaczenie CZ Skorpion 82 (lub Mod.82), ale nie ma on nic wspólnego z nowatorskim Sa vz.82. Strzela on klasycznym nabojem 9 mm x 18 mm z pociskiem o masie 6,2 g z ołowianym rdzeniem w płaszczu i posiada lufę gwintowaną o długości 113 mm – niczym poza wymiarami komory nabojowej nie różniącą się od Mod.83.

Założony magazynek 10 nabojowy

Model ZB 68 na nabój pistoletowy 9 mm x 19 mm miał dłuższe lufy (długość 130 mm), zaopatrzone na wylocie w gwinty do mocowania odrzutnika do strzelania ślepą amunicją lub tłumika dźwięku. Gwint ten przy strzelaniu normalną amunicją zakryty jest specjalną nakrętką. Najnowsze egzemplarze pistoletów maszynowych CZ Skorpion 9×19 przejął tę lufę bez żadnych dodatkowych zmian w jego konstrukcji.

Trzon zamkowy – przy ruchu zamka do przodu nachodzi na lufę broni. W górnej ściance w wyżłobionej przedniej części trzonu zamkowego jest wycięty otwór wyrzutowy, przez który usuwana jest po strzale łuska. Otwór ten pokrywa się z oknem wyrzutowym w komorze zamkowej tylko w tylnym położeniu zamka. Po bokach górnej części trzonu wycięte są kanały, w których umieszczono urządzenie powrotne, a poniżej z przodu wycięcia w których osadzane są „guziki” napinacza.

Magazynek o pojemności 20 sztuk naboi kalibru 7,65 mm

W trzonie wywiercony jest kanał iglicy mieszczący się bijnik oraz iglicę ze sprężyną odbojową. Iglica jest umieszczona w kanale zupełnie swobodnie, a bijnik zamocowany jest kołkiem, ograniczającym jej skok do przodu. Rozwiązanie takie komplikuje wprawdzie konstrukcję, ale zapobiega łamaniu długiej iglicy oraz przebijaniu spłonek przez uderzoną zbyt silnie iglicę.

Trzon zamkowy pistoletu maszynowego ZB 68 na nabój 9 mm x 19 mm uległ tutaj znacznej przebudowie. W tylnej części trzonu pojawiło się wybranie na zderzak haka opóźniacza, podparty sprężyną. Zderzak, w formie cylindra z ukośnym wycięciem z tyłu, wkładanego w to wycięcie, pochłaniał część energii uderzenia w hak. Osłabiało to siły działające na części, a jednocześnie skos wycięcia zderzaka dociskał on hak do opory, co zapobiegało spadaniu z niego zamka przed powrotem tłoka opóźniacza i osiąganiu nadmiernej szybkostrzelności. Skok odpartego sprężyną odbojową zderzaka mocno ograniczał kołek mocujący w owalnym kanale wywierconym w poprzek zamka mniej więcej na wysokości kołka bijnika iglicy. To zastosowane rozwiązanie jest chronione patentem Nr. 156725.

Mechanizm spustowo-uderzeniowy – typu kurkowego, z trójpołożonym bezpiecznikiem-przełącznikiem rodzaju ognia. Sam mechanizm zdradza tutaj pewne podobieństwo do rozwiązania zastosowanego przez Johna C. Garanda w karabinie samopowtarzalnym M1 (czyli śrubowa sprężyna uderzeniowa w osłonie zamocowanej przegubowo do spustu na żerdzi zamocowanej do kurka, kształt samego kurka) i systemu w karabinku samoczynnym systemu AK Michaiła T. Kałasznikowa (działanie zastosowanego przełącznika rodzaju ognia). Także i w czechosłowackim Skorpionie zęby zaczepu spustowego i przerywacza łapią (lub nie) za występy na końcu kurka, w zależności od położenia osi bezpiecznika-przęłącznika rodzaju ognia. Całość ta została jednak tak przetworzona, że Rybařowi przyznano za nią w 1961 roku patent Nr. 133320 na mechanizm spustowy i Nr. 133321 na konstrukcję bezpiecznika. Trzeba sobie powiedzieć szczerze – złożony z 9 części mechanizm spustowy jest wyjątkowo skomplikowany, jak na tak małą broń i zupełnie niepotrzebnie.

Z mechanizmem współpracuje chroniony patentem Nr. 133319 opóźniacz, który był tutaj mocno inspirowany konstrukcją Igora J. Stieczkina z radzieckiego pistoletu APS.

Na tylnej ściance komory spustowej zamontowana jest kolba. Podstawowym modelem jest tutaj składana kolba, dwuramienna z pętlicową stopką. Zawias kolby jest wykonany ze stali, zaś ramiona z pręt aluminiowego o średnicy 5 mm. Formę stopki najlepiej oddaje popularna czeska nazwa tej kolby – ohřivačka, czyli grzałka. W stanie złożonym kolba spoczywa na wierzchu komory zamkowej, utrzymywana przez uszy ochraniacza muszki. Pętla stopki zwisa wtedy pod lufą, pełniąc podwójną rolę. Można w nią wsadzić palec wskazujący i używać jako prawdziwy substytut przedniego chwytu – co jednak wielu użytkowników tej broni osobiście to odradza, zaś magazynek pełnił tę rolę dużo lepiej i nie groził niepotrzebnym wetknięciem pozostałych palców przed wylot lufy broni podczas strzelania. Drugą rolę stopka pełni w chwili, gdy chcemy otworzyć kolbę broni. Sprężyna skręcona na osi kolby powoduje, że wystarczy tylko lekko uderzyć w pętlę dłonią – byle tylko ramiona zeskoczyły z uszu osłony muszki i kolba broni rozłoży się tutaj sama. Jej składanie jest tutaj znacznie trudniejsze i skomplikowane. Trzeba znaleźć radełkowany występ na lewym ramieniu kolby tuż pod zawiasem, ścisnąć ramiona, aż występy zatrzasku wyjdą z wycięć z obudowie zawiasu i wtedy złamać kolbę do góry, wbijający na końcu ramiona pod występy osłony muszki. W pistolecie maszynowym typu Sa vz.82 zastosowano całkowicie innej konstrukcji zatrzask kolby znacznie ułatwiający jej złożenie. Zamiast ściskać ramiona kolby, jak dotąd, w pistolecie maszynowym Sa vz.82 naciskało się wystający z lewej strony obudowy zatrzasku koniec jego osi.

Kolba pistoletu maszynowego Skorpion różni się długością w zależności od wersji nabojowej. Pistolety maszynowe na naboje 9 mm x 19 mm posiadają komory zamkowe dłuższe, co powoduje, że i ich kolby są dłuższe o koło 80 mm. Obecne wcielenie pistoletu maszynowego ZB 68, CZ Skorpion 9×19, posiada stopkę dotychczasowej konstrukcji, ale znacznie wyższą, tak aby kolbę można było zamknąć na zamontowanym, na lufie celowniku kolimatorowym typu OKO.

Dolny detal magazynka 20 nabojowego

Kolby te łączy jedno – wszystkie mimo wszystko są trochę za krótkie, aby z nich w miarę wygodnie strzelać, ale te, zastosowane w modelu ZB 68 były przynajmniej o 8 centymetrów dłuższe. Ciekawą propozycją kompromisu była kolba prototypowego modelu pistoletu maszynowego Skorpion Sa vz.82. Mimo, że ta wersja posiadała komorę o długości takiej samej, jak w modelu Sa vz.61 na naboje pistoletowe 7,65 mm x 17 mm SR Browninga, zastosowano kolbę dłuższa o 80 mm od standardowej – jak w modelu ZB 68 na naboje pistoletowe 9 mm x 19 mm. Było to możliwe dzięki zastosowaniu w broni teleskopowych ramion kolby – po jej złożeniu, ramiona dublowały się na odcinku około 80 mm. Po otwarciu ramion te dodatkowe 8 centymetrów zapasu można było wyciągnąć do tyłu i otrzymywało się o tyle dłuższą kolbę broni. Przed je złożeniem, trzeba było nacisnąć zatrzaski przedłożonych ramion i wsunąć je, skracając kolbę do wyjściowej długości. Zmieniono także samą stopkę, zamiast szerokiej podwójnej pętli „grzałki” stosując płaską stopkę z rozbitego pręta. Zmiana ta pozwalała na składanie kolby także z tłumikiem zamontowanym na lufie broni, co do tej pory nie było możliwe.

Oprócz stosowanych kolb rozkładanych różnej długości i kształtu (także ze stopkami różnej długości), istniała także (i nadal bywa ona dostępna) stała kolba, niegdyś wykonana z kawałka drewna, dziś w pełni wykonana z materiałów syntetycznych, mocowana na tym samym zaczepie, na którym mocuje się kolbę rozkładaną. Kolby te zawsze były dłuższe od drucianych „grzałek” i pozwalały one wreszcie porządnie się złożyć ze Skorpiona – tyle, że były zaprzeczeniem samej idei stworzenia tego typu broni, która swoimi rozmiarami miała być bronią małogabarytową i dawać się nosić w kaburze przy pasie, jak pistolet.

Górny detal magazynka 20 nabojowego

Magazynki broni – na naboje kalibru 7,65 mm Browninga posiadają pudełka łukowe. Do kompletu wyposażenia broni należą: magazynek o pojemności 10 sztuk naboi (jedna sztuka) oraz magazynek o pojemności 20 sztuk naboi (cztery sztuki). Krótszy magazynek służy tutaj przede wszystkim jako podręczna rezerwa i przenoszony jest w broni, kiedy ta znajduje się w kaburze. Magazynki długie stanowią tutaj zasadnicza rezerwę amunicji i przenoszone są na pasie w dwóch ładownicach, każda mogąca pomieścić łącznie dwa magazynki.

Każdy z magazynków składa się z: pudełka, podajnika, sprężyny spiralnej podajnika, płytki zatrzasku dna i dna magazynka. W tylnej ściance pudełka magazynka, po jego lewej stronie, biegnie kanał, w którym porusza się występ podajnika współpracujący z zatrzaskiem zamkowym.

Wszystkie dostępne magazynki na naboje pistoletowe kalibru 9 mm posiadają pudełka proste. Do modelu ZB mod.64 i ZB mod.65 używano magazynków pudełkowych o pojemności 10 sztuk naboi i większych, pojemności 20 sztuk naboi. Bardzo ciekawą cechą tych magazynków był mocno modyfikowany podajnik. W lewym (niższym) gnieździe platformy podajnika wycięto podłużny kanał, przez który wyprowadzono ramię pierwszego zwoju sprężyny magazynka. Takie rozwiązanie (patent Nr. 133324) miało zapobiegać powstawaniu efektu grzechotania luźnego, ostatniego naboju w magazynku, na które mocno narzekali użytkownicy wojskowi tej broni. Sposób ten podobno był skuteczny, lecz mimo to podajników zmodyfikowanych według tego patentu (Nr. 133324), nigdy standardowo ich nie używano.

Do pistoletu maszynowego Sa vz.82 używano magazynków na 12 sztuk naboi oraz na 24 sztuki naboi z normalnymi podajnikami. Najnowsze wyprodukowane pistolety maszynowe CZ Skorpion 82 i Skorpion 83 – dostępne są trzy modele magazynków, o pojemności: 12 sztuk naboi, 24 sztuk i duże o pojemności 30 sztuk, także zaopatrzone w normalne podajniki.

Kabury – większa dla broni i mniejsza dla magazynków

Magazynki do modelu ZB 68 mieszczące po 10 sztuk naboi, 20 sztuk i 30 sztuk. Tu jednak trudności z ułożeniem stożkowych łusek nabojów pistoletowych 9 mm x 19 mm w magazynku o prostym pudełku zmusiły do zastosowania w nich podajników przegubowych według patentu Nr. 152785. Podajnik taki składa się z dwóch części, zawieszonych na sprężynie magazynka w taki sposób, że ich dolna część prowadząca z występem sterującym zatrzaskiem zamkowym pozostaje pionowa, a górna część, na której upierają się łuski, może się przechylać, dostosowując do kształtu słupa nabojów . Magazynki te pozostały niezmienione w produkowanym najnowszym wariancie CZ Skorpion 9×19.

Podstawowe dane techniczne Š-59

• kaliber broni – 7,65 mm

• Zastosowany nabój – 7,65 mm x 17 mm SR

• Długość z kolbą złożona – 270 mm

• Długość z kolbą rozłożoną – 517 mm

• Długość lufy – 115 mm

• Masa własna – 1,28 kg

• pojemność magazynków (naboje) – 10 sztuk, 20 sztuk

• Szybkostrzelność teoretyczna – 850 strz./min.

• Nastawy celownika (w metrach) – 75

• Długość linii celowania – 150 mm

Podstawowe dane techniczne Sa vz.61

• kaliber broni – 7,65 mm

• Zastosowany nabój – 7,65 mm x 17 mm SR

• Długość z kolbą złożona – 270 mm

• Długość z kolbą rozłożoną – 517 mm

• Długość lufy – 115 mm

• Masa własna – 1,28 kg

• pojemność magazynków (naboje) – 10 sztuk, 20 sztuk

• Szybkostrzelność teoretyczna – 850 strz./min.

• Nastawy celownika (w metrach) – 75, 150

• Długość linii celowania – 147 mm

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Czechy, Ostrava, Dny NATO 2023

Podstawowe dane techniczne ZB mod.64

• kaliber broni – 9 mm

• Zastosowany nabój – 9 mm x 17 mm Browning

• Długość z kolbą złożona – 270 mm

• Długość z kolbą rozłożoną – 522 mm

• Długość lufy – 115 mm

• Masa własna – 1,30 kg

• pojemność magazynków (naboje) – 10 sztuk, 20 sztuk

• Szybkostrzelność teoretyczna – 800 strz./min.

• Nastawy celownika (w metrach) – 100, 150

• Długość linii celowania – 147 mm

Podstawowe dane techniczne ZB mod.65

• kaliber broni – 9 mm

• Zastosowany nabój – 9 mm x 18 mm Makarow

• Długość z kolbą złożona – 270 mm

• Długość z kolbą rozłożoną – 522 mm

• Długość lufy – 115 mm, 139 mm

• Masa własna – 1,30 kg (masa z lufą krótszej długości)

• pojemność magazynków (naboje) – 10 sztuk, 20 sztuk

• Szybkostrzelność teoretyczna – 850 strz./min.

• Nastawy celownika (w metrach) – 100, 150

• Długość linii celowania – 147 mm

Podstawowe dane techniczne ZB 68

• kaliber broni – 9 mm

• Zastosowany nabój – 9 mm x 19 mm Parabellum

• Długość z kolbą złożona – 305 mm

• Długość z kolbą rozłożoną – 595 mm

• Długość lufy – 130 mm

• Masa własna – 2,03 k z kolba składaną, 2,10 kg z kolbą stałą

• pojemność magazynków (naboje) – 10 sztuk, 20 sztuk, 30 sztuk

• Szybkostrzelność teoretyczna – 750-850 strz./min.

• Nastawy celownika (w metrach) – 75, 150, 250

• Długość linii celowania – 179 mm

Podstawowe dane techniczne Sa vz.82

• kaliber broni – 9 mm

• Zastosowany nabój – 9 mm x 18 mm vz.82

• Długość z kolbą złożona – 270 mm

• Długość z kolbą rozłożoną – 563 mm

• Długość lufy – 115 mm

• Masa własna – 1,44 kg

• pojemność magazynków (naboje) – 12 sztuk, 24 sztuki

• Szybkostrzelność teoretyczna – 900 strz./min.

• Nastawy celownika (w metrach) – 100, 150

• Długość linii celowania – 150 mm

Podstawowe dane techniczne Mod.82

• kaliber broni – 9 mm

• Zastosowany nabój – 9 mm x 18 mm vz.82

• Długość z kolbą złożona – 270 mm

• Długość z kolbą rozłożoną – 517 mm

• Długość lufy – 113 mm

• Masa własna – 1,44 kg

• pojemność magazynków (naboje) – 12 sztuk, 24 sztuki, 30 sztuk

• Szybkostrzelność teoretyczna – 900 strz./min.

• Nastawy celownika (w metrach) – 100, 150

• Długość linii celowania – 149 mm

Podstawowe dane techniczne vz.91S

• kaliber broni – 7,65 mm/9 mm

• Zastosowany nabój – 7,65 mm x 17 mm SR, 9 mm x 17 mm Browning, 9 mm x 18 mm vz.82

• Długość z kolbą złożona – 270 mm

• Długość z kolbą rozłożoną – 517 mm

• Długość lufy – 113 mm, 115 mm

• Masa własna – 1,30 kg

• pojemność magazynków (naboje) – 10 sztuk, 12 sztuk, 20 sztuk, 24 sztuki, 30 sztuk

• Szybkostrzelność teoretyczna – 800-900 strz./min.

• Nastawy celownika (w metrach) – 75, 100, 150

• Długość linii celowania – 147 mm

Podstawowe dane techniczne Mod.83

• kaliber broni – 9 mm

• Zastosowany nabój – 9 mm x 17 mm Browning

• Długość z kolbą złożona – 270 mm

• Długość z kolbą rozłożoną – 517 mm

• Długość lufy – 113 mm

• Masa własna – 1,44 kg

• pojemność magazynków (naboje) – 12 sztuk, 24 sztuki, 30 sztuk

• Szybkostrzelność teoretyczna – 900 strz./min.

• Nastawy celownika (w metrach) – 100, 150

• Długość linii celowania – 149 mm

Podstawowe dane techniczne Skorpion 9×19

• kaliber broni – 9 mm

• Zastosowany nabój – 9 mm x 19 mm Parabellum

• Długość z kolbą złożona – 305 mm

• Długość z kolbą rozłożoną – 595 mm

• Długość lufy – 130 mm

• Masa własna – 2,03 k z kolba składaną, 2,10 kg z kolbą stałą

• pojemność magazynków (naboje) – 10 sztuk, 20 sztuk, 30 sztuk

• Szybkostrzelność teoretyczna – 750-850 strz./min.

• Nastawy celownika (w metrach) – 75, 150, 250

• Długość linii celowania – 179 mm

Funkcjonowanie pistoletu maszynowego Skorpion

Przy skrzydełku bezpiecznika w tylnym położeniu (oznaczonym cyfrą 1), strzela się ogniem pojedynczym (samopowtarzalnym). Jeżeli trzpień bezpiecznika ustawiony jest w któreś z położeń pozwalających na oddanie strzału, ściągany spust wchodzi wygiętym w górę występem w otwór wywiercony w trzpieniu bezpiecznika, który pozwala mu się obrócić. Połączony ze spustem zaczep kurkowy pochylał się wtedy w przód, zwalniając przedni występ ogona kurka. Kurek pod wpływem sprężyny uderzeniowej obraca się wokół osi, uderzając w bijnik zamka i następuje wystrzał. Po oddaniu strzału zamek rusza do tyłu, pazurem wyciągu wysuwając łuskę z komory nabojowej lufy. Łuska, trzymana pazurem, napotykając na dwa symetryczne zęby wyrzutnika, zostaje wyrzucona przez otwór wyrzutowy trzonu zamkowego i okno wyrzutowe komory zamkowej pionowo w górę. Zamek odrzuca napinaczem kurek, który tylnym występem ogona kurka zaczepia o ząb przerywacza. Zderzak kurka w postaci poprzecznego kołka, przyjmuje na siebie uderzenie odpychanego przez zamek kurka, zabezpieczając mechanizm przez nadmiernymi obciążeniami. Cofający się zamek podnosi skosem gniazda zaczepu opóźniacza hak zaczepu opóźniacza. Uderzenie tylnego płasku zamka w dźwignię opóźniacza i powoduje opuszczenie zaczepu, który zaskakuje na oporę w gnieździe. Dźwignia opóźniacza obraca się wokół osi, odrzucając w dół bezwładnik opóźniacza. Bezwładnik opada, napinając sprężynę opóźniacza. Po drodze w dół bezwładnik musi przełamać inercję luźno zawieszonego na nim dwuczęściowego obciążnika. Osiągając dolny punkt swojej drogi, bezwładnik uderza w gumowy pochłaniacz energii (zderzak), a następne gdy jego bezwładność zostaje przełamana przez sprężynę opóźniacza, rusza do góry, ponownie przełamując inercję obciążnika. Wyhamowany w ten sposób bezwładnik wraca pod wpływem sprężyny w położenie wyjściowe, uderzając w dźwignię, która z kolei podnosi zaczep. Hak zaczepu puszcza oporę, zwalniając zamek broni. Kurek pozostaje na zębie przerywacza do chwili zwolnienia spustu broni. Zwolniony kurek zostaje ponownie przechwycony przez ząb zaczepu spustowego, który łapie za przedni występ ogona kurka. Aby ponownie wystrzelić, konieczne jest następne ściągnięcie spustu.

Środkowa pozycja bezpiecznika (oznaczona cyfrą 0) zabezpiecza przez oddaniem strzału niezamierzonym, unieruchamiając przy tym zamek broni. Trzpień bezpiecznika blokuje spust – jego tylny występ natrafia na powierzchnię trzpienia pomiędzy otworami – nie pozwalając mu zwolnić kurka z zaczepu kurkowego. Jednocześnie naciskając na występ dźwigni zabezpieczającej podnosi za jej pośrednictwem trzpień zaczepu zamkowego, który wchodzi w otwór wywiercony na lewym kanale na spodzie trzonu zamkowego i nie pozwala odciągnąć zamka.

W przednim położeniu dźwigni bezpiecznika (oznaczonego liczbą 20), występ trzpienia bezpiecznika naciska na ogon przerywacza, odsuwając go poza zasięg ogona kurka. Po strzale odrzucany do tyłu kurek nie może się zaczepić na przerywacza i opada, po drodze bocznym występem zaskakując pod zaczep spustu samoczynnego. Pozostaje tam unieruchomiony, dopóki zamek broni po zadziałaniu opóźniacza nie powróci w przednie położenie o nie wciśnie główki dźwigni spustu samoczynnego w głąb jej gniazda w ściance komory spustowej. Zaczep spustu samoczynnego usuwa się wówczas spod bocznego występu kurka, który opada na bijnik iglicy broni, powodując kolejny strzał z broni i proces ten powtarza się do momentu zwolnienia spustu lub wyczerpania się nabojów pistoletowych w magazynku broni.

Podsumowanie konstrukcji

Czechosłowacki pistolet maszynowy Skorpion jest konstrukcją stworzoną ponad 50 lat temu, obecnie już przestarzałą technologicznie, a w swojej podstawowej wersji kalibrowej nie dorastającą już do odpowiednich wymagań w żadnej roli, której przyszło mu wypełniać/. Wariant na naboje pistoletowe 9 mm x 19 mm ma jeszcze szanse, choć obecnie bardzo niewielkie na powodzenie na rynku broni samoczynnej. Sama konstrukcja ma kilka poważnych wad. Jak na swoje rozmiary i zdolność rażenia, to konstrukcja pistoletu maszynowego zdecydowanie zbyt skomplikowana i czasochłonna, aby obecnie osiągnąć sukces na rynku cywilnym – cena. Do 2012 roku zainteresowanie nabyciem pistoletów maszynowych CZ Skorpion na nabój pistoletowy 9 mm x 19 mm wyrażać miała nasza Straż Graniczna, lesz ostatecznie nie doszło do tego. Ale sama broń, przez swoje kompaktowe rozmiary idealnie nadaje się do użytku przez np. służby ochronne banków czy prywatnych ochroniarzy.

Stopień skomplikowania konstrukcji pistoletu maszynowego Skorpion oddaje tutaj liczba części – 79 sztuk, a to zdecydowanie zbyt wiele, jak na konstrukcję tej wielkości i tego typu. Liczba sprężyn w tej konstrukcji, które pracują, co oddaje to jeszcze lepiej – 18 sztuk, czyli tak naprawdę niemalże co czwarta pracująca część w broni jest sprężyną. Dodajmy do tego, że większość z nich to różnej maści zatrzaski i zaczepy, często zakończonych mikroskopijnej wielkości tłoczkami, które rozlatują się na wszystkie strony podczas złego rozkładania broni.

Skorpion wydaje się, co często przedstawiają reklamówki czeskich zakładów CZ, gdzie Skorpiony posiadają montowane tłumiki dźwięku, celowniki kolimatorowe typu OKO i sztywną kolbę jako prawdziwe panaceum na wszelkiej maści „terrorystów”, a to nieporozumienie – jest to broń do samoobrony, a nie jako broń typowo ofensywna. Zastosowanie tego typu rozkładanej kolby ułatwia jej bardziej skryte przenoszenie pod ubraniem przez ochroniarza. Jednak same rozmiary broni też są wadą, ponieważ nie pozwalają na przenoszenie na niej sprzętu taktycznego, takiego jak latarka, a nawet gdyby ją zamontować, to zabrakło by miejsca na druga dłoń trzymająca broń podczas prowadzenia ognia.

Sam Skorpion jest chyba po części ofiarą samej koncepcji jako „bocznej broni maszynowej”, a więc jednocześnie pistoletu oraz pistoletu maszynowego. Żaden ten kompromis nie zadowala i pistolet maszynowy Skorpion jest dowodem tej tezy. Jest na pewno ciekawą konstrukcją, ale to jest pistolet maszynowy do bliskiej samoobrony, a nie typowa broń dla żołnierza. Jako pistolet jest on zbyt ciężki i mało praktyczny. Zastosowane otwarte przyrządy celownicze, niezbędne do prowadzenia ognia z wyciągniętej ręki, nie pozwalają na prowadzenie efektywnego ognia po rozłożeniu za krótkiej kolby. Z kolei zastosowanie pionowego chwytu pistoletowego, który został wymuszony przez konstrukcję zastosowanego opóźniacza, niezbędnego do uzyskania szybkostrzelności rzędu 1000 strz./min., co dla niesprawnych strzelców może być trudne do strzelania ogniem ciągłym bez rozkładania kolby. Dla niektórych ludzi przeładownie broni czy rozłożenie/złożenie kolby może być prawdziwym wyczynem z powodu bardzo małych rozmiarów guzików napinacza i trudności z najpierw znalezieniem, a potem jeszcze z użyciem zatrzasku kolby. Wypadające przy rozkładaniu broni osie, guziki napinacza i kołki (zwłaszcza tutaj trzeba być uważnym, jeżeli chodzi o zderzak kurka, który mimo zastosowania zatrzasku i tak wylatuje), nie napawają odpowiednim zaufaniem i mogą być potencjalnie niebezpieczne dla broni i jej użytkownika.

Oczywiście jest i druga strona medali – jak na swoje wymiary, jest do bardzo celna broń, co potwierdza wielu użytkowników tej broni, a z racji stosowania stosunkowo słabej amunicji jej rozrzut jest stosunkowo niewielki.

Bibliografia

1. Leszek Erenfeicht, Pistolet maszynowy Skorpion, Czasopismo Strzał Nr. 1/2003, Magnum-X, Warszawa

2. Stanisław Kochański, Broń strzelecka lat osiemdziesiątych, Wydawnictwo MON, Warszawa 1985 rok

3. Karabiny karabinki i pistolety maszynowe Encyklopedia długiej broni wojskowej XX wieku – Żuk Aleksandr B.

4. https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Sa_vz._61_%C5%A0korpion

5. https://pl.wikipedia.org/wiki/Pistolet_maszynowy_Sa_vz._61_%C5%A0korpion

6. https://www.valka.cz/CZK-7-65-mm-samopal-vz-61-t11464

Drukuj

Udostępnij:

Powiązane wpisy:

9M17P „Skorpion” Honker Skorpion-3 Szturmowy most towarzyszący MT-55A