13,2 mm przeciwpancerny karabin jednostrzałowy Tank Gewehr Model 1918

Praga, Muzeum Wojny

Karabin przeciwpancerny M1918 (niem. Mauser Tank-Gewehr M1918) – niemiecki karabin przeciwpancerny, pochodzący z okresu I wojny światowej.

Historia konstrukcji

Czołgi Mark I, po raz pierwszy użyte w boju przez armię brytyjską w bitwie nad Sommą we wrześniu 1916 roku, zaskoczyły dowództwo armii niemieckiej. W tamtym czasie wojska niemieckie nie dysponowały żadnymi skutecznymi środkami obrony przed nowym pojazdem bojowym, znanym jako czołg (tank był pierwotnie brytyjską nazwą kodową nowej broni, ale Niemcy również używali tego słowa do oznaczania czołgów, zwłaszcza w trakcie trwania I Wojny Światowej). Karabiny maszynowe, takie jak Maschinengewehr 08, nie wystarczyły do pokonania czołgów; pilnie potrzebna była broń o znacznie większym kalibrze.

Firma Mauser otrzymała zamówienie na tę broń w 1917 roku. Rezultatem była broń wyglądająca jak powiększony karabin powtarzalny Gewehr 98 kalibru 7,92 mm. Łoże broni było tak duży, że nie można było go już uchwycić. Zamiast tego dodano chwyt pistoletowy, aby zapewnić pewny chwyt dla strzelca broni. Zamek również był podobny do tego w karabinu powtarzalnego Gewehr 98, chociaż ze względu na silniejszą amunicję do komory dodano dodatkowe występy blokujące. Kaliber karabinu przeciwpancernego wynosił 13,25 mm, do którego specjalnie opracowano nowy nabój HR kalibru 13 mm × 92 mm Mauser. W lutym 1918 roku został opracowany jego model prototypowy, a już w maju 1918 roku wprowadzono go do seryjnej produkcji, otrzymał wtedy nazwę Mauser Tank-Gewehr Model 1918 (M1918). Po pierwszych próbach, w zakładach Mauser Aktiengesellschaft zamówiono 30 000 egzemplarzy tej broni. Systematycznie był również wprowadzany do Armii Cesarstwa Niemieckiego. Jego produkcję zakończono w listopadzie 1918 roku w związku z rozejmem w Compiègne.

Żołnierze Cesarskiej Armii Niemieckiej strzelający z karabinu przeciwpancernego Mauser Tank Gewehr 1918

Konstrukcja broni

Nabój Mauser 13,25 mm x 92 mm

Karabin przeciwpancerny M1918 kalibru 13,2 mm był karabinem jednostrzałowym, z którego ogień prowadzono ze specjalnej podpórki (czasami jako podpórki używano dwójnogu od niemieckiego „lekkiego” karabinu maszynowego Maschinengewehr 08/15), opierając kolbę o ramię strzelca.

Do strzelania używano nabojów karabinowych 13,25 mm × 92 mm z pociskiem przeciwpancernym z rdzeniem stalowym o masie 51,5 grama, elaborowanych 13 gram prochu bezdymnego. Pocisk taki z odległości 100 metrów przebijał tarczę stalową o grubości 25 mm, z odległości 500 metrów – tarczę o grubości 20 mm, a z 1000 metrów – tarczę o grubości 15 mm.

Konstrukcja tego karabinu miała szereg wad, a do podstawowych należy zaliczyć: silny odrzut, małą manewrowość i niewielką szybkostrzelność. Niepoprawne oparcie broni mogło być też niebezpieczne dla strzelca, dlatego nazywano go „łamaczem obojczyków”.

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Czechy, Praga – Muzeum Wojny

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Państwo – Cesarstwo Niemieckie
Producent broni – Mauser
Rodzaj broni – karabin przeciwpancerny
Nazwa broni – Mauser Tank-Gewehr M1918
Obsługa broni – dwóch żołnierzy
Historia konstrukcji broni:
Egzemplarz prototypowy – 1918 roku
Produkcja broni – 1918 rok
Kaliber lufy – 13,25 mm
Stosowany nabój – Mauser 13,25 mm x 92 mm
Wymiary konstrukcji:
Długość broni – 1670 mm
Masa broni – 16,6 kg
Prędkość początkowa wystrzelonego pocisku – 785 m/s
Zasięg maksymalny – 3070 m

Porównanie naboi – brytyjskiego kalibru 7,7 mm do naboju Mausera kalibru 13,25 mm

Użycie w boju

W momencie jego użycia bojowego w 1918 roku, niemiecki karabin przeciwpancerny był pierwszą na świecie bronią specjalnie opracowaną w tym celu. Nie oferował jeszcze żadnych cech późniejszych karabinów przeciwpancernych, takich jak hamulce wylotowe czy amortyzatory sprężynowe. Zastosowana płytka tłokowa również nie była wyściełana. Odrzut broni był bardzo silny. Przed oddaniem strzału należy przymocować do podłoża pochylony do tyłu dwójnóg i mocno cofnąć kolbę, w przeciwnym razie istnieje realne ryzyko obrażeń podczas strzelania. Na skutek nagłego i silnego szoku, strzelec po oddaniu kilku strzałów odczuwał bóle głowy i ciała i często nie był w stanie kontynuować strzelania.

Zdjęcie nowozelandzkich artylerzystów ze zdobytym niemieckim karabinem przeciwpancernym w pobliżu Grévillers we Francji

Pociski były zdolne przebić pancerz stalowy o grubości 20–25 milimetrów z odległości 100 metrów. Choć w przypadku czołgów Mark I i Mark V było to wystarczające , nawet trafienie przebijające rzadko powodowało unieruchomienie pojazdu, chyba że trafieni zostali członkowie załogi lub części układu napędowego.

Aby przebić się przez tarcze aliantów, używanych na liniach okopów, już na początku 1915 roku snajperzy otrzymali amunicję przeciwpancerną. Wiadomo, że karabin przeciwpancerny M1918 był również używany przez niemieckich snajperów w trakcie trwania wojny. Tego karabinu używano na przykład, do eliminowania ufortyfikowanych pozycjach karabinów maszynowych sił alianckich, którzy skutecznie wyeliminowali zarówno broń, jak i obsługującą ją obsługę.

Ofensywa Stu Dni, sierpień-listopad 1918 Zdobyty niemiecki karabin przeciwpancerny Mauser 1918 Tank Gewehr w porównaniu z brytyjskim karabinem Lee-Enfield. Neulette, 30 sierpnia 1918. Uwaga: zdjęcie jest lustrzanym odbiciem rzeczywistego widoku (rączki zamka są po złej stronie)

Służba powojenna

Po wojnie armia Stanów Zjednoczonych testowała Tank Gewehr, podobnie jak inne mocarstwa alianckie. Polacy zdobyła kilka karabinów przeciwpancernych Tank Gewehr podczas potyczek granicznych na granicy z Niemcami w 1920 roku.

Reichswehra zachowała kilka egzemplarzy karabinów przeciwpancernych Tank Gewehr M1918, które pozostały w służbie do lat 30-tych XX wieku (w 1925 roku 805 egzemplarzy znajdowało się w tajnym arsenale Reichswehry). Szwecja kupiła pewną liczbę karabinów od Niemiec i używała ich pod oznaczeniem Pansarvärnsgevär m/21 . Podczas wojny o Rif rebelianci z Rifu zdobyli kilka przemyconych karabinów przeciwpancernych Mauser Tank Gewehr 1918, aby zwalczać hiszpańskie czołgi Renault i Schneider.

W 1939 roku radziecki zespół pod przewodnictwem W. N. Szokołowa wykonał retro-konstrukcję karabinu przeciwpancernego Tank Gewehr, zmodyfikowaną tak, aby strzelała radzieckimi nabojami z pociskami przeciwpancernymi B-32 kalibru 12,7 mm × 108 mm. Niewielką liczbę egzemplarzy ręcznie wyprodukował Instytut Baumana w sytuacji awaryjnej w lipcu 1941 roku. Po zakończeniu Wojny Zimowej Finlandia kupiła od Wielkiej Brytanii 100 egzemplarzy eks-niemieckich karabinów przeciwpancernych, ale nigdy ich nie użyto bojowo, a Finlandia złomowała je ostatecznie w 1944 roku.

Bibliografia

Thomas Anderson, Panzerjäger. Historia niszczycieli czołgów Tom I: 1939-1942. Wydawnictwo RM, Warszawa 2023
https://en.wikipedia.org/wiki/Mauser_Tankgewehr_M1918
https://de.wikipedia.org/wiki/Tankgewehr_M1918