ShKH vz. 77

Samobieżna armato-haubica ShKH vz. 77/wz. 1977 „Dana”

Czechy, Rokacyny – Muzeum Linii Demarkacyjnej

Samobieżna armatohaubica wz. 1977 Dana (czeski: 152 mm samohybná kanónová houfnice vz. 77 „Dana”) – samobieżna armatohaubica na podwoziu kołowym. Opracowana w byłej Czechosłowacji, w końcu lat siedemdziesiątych. Znajduje się w uzbrojeniu m.in. Czech, Słowacji, Libii, a od 1983 roku również Wojska Polskiego. Jest przeznaczona do niszczenia środków i punktów ogniowych, stanowisk dowodzenia, umocnień polowych itp. głównie ogniem pośrednim, ale też i bezpośrednim.

Historia konstrukcji

Czechosłwoacki Vz.77 w służbie, 1980 rok

W latach siedemdziesiątych XX wieku w czechosłowackich zakładach Konstrukcie Trencin w Trenczynie, został opracowany projekt całkowicie nowej samobieżnej armato-haubicy o kalibrze 152 mm, które miało być ulokowane na zmodyfikowanym podwoziu kołowym Tatra 815 o układzie jezdnym 8×8. Projekt ten następnie otrzymał kryptonim „Dana”. Była to pierwsza seryjnie produkowana na świecie armato-haubica, która ulokowana była na podwoziu kołowym, wyprzedzając w tym fakcie południowoafrykańską Denel G6. Jej główne uzbrojenie znajdowało się w wieży, typu tak zwanego półzakrytego. Sama wieża osłaniała przede wszystkim znajdującą się w niej obsługę/załogę oraz dwa magazyny amunicyjne, z których jeden mieścił pociski, a drugi ładunki miotające.

Pierwsze jej próbne prototypy powstały na przełomie 1972 roku, a 1973 roku. Po przeprowadzeniu prób zakładowych, a następnie wojskowych prób poligonowych, ostatecznie w pierwszej połowie 1977 roku otrzymała ona oznaczenie 152 mm Samohybna Kanonova Houfnice vz. 77 „Dana” i została przyjęta na uzbrojenie ówczesnej armii Czechosłowacji. Wraz z początkiem 1979 roku przystąpiono do rozpoczęcia produkcji seryjnej, która miała odbywać się Zakładach ZTS w Dubnicy nad Wagiem, we czynnej współpracy z innymi kooperantami, głównie czeskimi. Podwozia dla nowej armato-haubicy powstawały w filii czechosłowackiej Tatry, która ulokowana była w Banovcach nad Beravou. Do ostatecznego zakończenia jej produkcji w 1989 roku, zostało łącznie wyprodukowanych 672 samobieżne armato-haubice tego typu, z czego 410 przeznaczonych dla armii Czechosłowacji.

Czechosłowacja, Praga – parada wojskowa dnia 9 maja 1985 roku

W 1983 roku samobieżna armato-haubica w. 1977 „Dana”, jak ją oznaczono została przyjęta do uzbrojenia Wojska Polskiego. Łącznie zakupiono liczbę 111 egzemplarzy. Trafiła ona do brygad artylerii, gdzie była wykorzystywana do ogólnego wsparcia artyleryjskiego. Także obecnie znajduje się ona na wyposażeniu polskich oddziałów wojskowych w pułkach artyleryjskich oraz niektórych dywizjonów wsparcia bezpośredniego brygad zmechanizowanych, użytkujących przede wszystkim kołowe wozy „Rosomak”.

Po przeprowadzeniu prób w 2007 roku, od 2008 roku w Polsce około 40 dział samobieżnych „Dana” zostało poddanych modernizacji, instalując na nich Zautomatyczny Zestaw Kierowania Ogniem „Topaz” firmy WB Electronics i nowymi środkami łączności. Wozy te określana się jako „Dana-T”. Pięć dział samobieżnych „Dana” zostało użytych bojowo w składzie Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie.

Cztery rzuty

Warianty

155 mm armatohaubica samobieżna wz. 2000/vz. 2000 Zuzana wersja z 155 mm armatohaubicą standardu NATO z lufą o długości 45 kalibrów. Przyjęta na uzbrojenie armii Słowacji w 1998, miała donośność 39 000 m. Wyprodukowano 16 egzemplarzy dział samobieżnych dla Słowacji i 12 egzemplarzy dla Cypru.

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Czechy, Rokacyny – Muzeum Linii Demarkacyjnej

Zuzana 2 – kolejny wariant, zmodyfikowana wersja Zuzany, skonstruowana w 2004 roku. Kaliber 155 mm, długość lufy 52 kalibry, donośność skuteczna do 41 500 m. Wyposażona w komputerowy system kierowania ogniem, zmodernizowano wiele innych elementów. Przeszła próby w armii słowackiej i indyjskiej. W 2018 roku zamówiono 25 armato-haubic w tej wersji, z czego pierwsze egzemplarze dostarczono w 2021 roku.

Dana-T – zmodernizowany wariant w Polsce od 2007 roku działa ze Zautomatyzowanym Zestawem Kierowania Ogniem Topaz firmy WB Electronics i nowymi środkami łączności. Zmodernizowano łącznie 85 dział samobieżnych.

Dana-M1 CZ – propozycja kompleksowej modernizacji opracowana w 2014 roku przez czeską firmę Excalibur Army, donośność skuteczna 22 500 m, dzięki przystosowaniu do nowej amunicji.

Dana-M – zmodernizowane w Polsce przez WZU SA z wykorzystaniem rozwiązań czeskich działo, z nową kabiną z czterema dużymi oknami pancernymi, turbodoładowanym zmodyfikowanym silnikiem o mocy 360 KM, ulepszonym układem przeniesienia napędu i hydraulicznym oraz instalacją elektryczną, nowymi kołami bezdętkowymi, dodanym pomocniczym agregatem prądotwórczym. Egzemplarz modelowy wykonano dla Wojska Polskiego w 2019 roku.

Pojazd libijski

Lista państw posiadających aramtohaubice Dana

Aktualni użytkownicy

Azerbejdżan – Armia Azerbejdżanu używa nieznaną ilość Dana M1
Czechy – 273 egzemplarze
Gruzja – Około 24 sztuk zakupiono z Czeskiej Republiki
Libia – 120 egzemplarze
Polska – 111 egzemplarzy
Słowacja – 135 egzemplarzy
Ukraina – Zamówiono 26 armatohaubic

Ćwiczenia armii czechosłowackiej – wóz na zamaskowanym stanowisku ogniowym, 1986 rok

Dawni użytkownicy

Czechosłowacja – 408 egzemplarzy. Po rozpadzie Czechosłowacji działa te znalazły się w uzbrojeniu zarówno armii czeskiej, jak i słowackiej.
Związek Radziecki – 108 egzemplarzy

Podwozie kołowe

Użycie bojowe

Używane przez Gruzję przeciwko Rosji podczas wojny rosyjsko-gruzińskiej. Dwa gruzińskie DANA zostały zniszczone, a kolejne trzy lub cztery egzemplarze zdobyte w 2008 roku.

Wozy Dana-T

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Opole, sierpień 2019 roku – 10. Brygada Logistyczna

Używane przez Polskę w czasie wojny w Afganistanie (trwającej łącznie w latach 2001–2021). Pięć polskich 152 mm dział samobieżnych wz. 1977 DANA było używanych w Afganistanie w prowincji Ghazni od 2008 roku.

Używany przez Azerbejdżan podczas wojny o Górski Karabach przeciwko Armenii w 2020 roku.

Używane przez Ukrainę podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku. Nieznana liczba 152 mm ShKH DANA M2 i 152 mm ShKH DANA vz. 77 została dostarczona przez Republikę Czeską w 2022 roku.

Opis konstrukcji

Vz.77 DANA armii słowackiej

Konstrukcja czechosłowackiej armato-haubicy „Dana” oparta została na specjalnie zmodyfikowanym podwoziu kołowym ciężkiego samochodu ciężarowego o układzie z napędem na wszystkie koła 8×8 Tatra T-815 VT Kolos. Jest działem typu zakrytego, które składa się z układu jednego oraz części artyleryjskiej. W przedniej części opancerzonego nadwozia, znajduje się nisko położona opancerzona kabina, w której mieści się stanowisko dowódcy działa oraz kierowcy pojazdu. W środkowej części platformy kołowej znajduje się przedział bojowy wraz z obrotową wieżą. Natomiast w tylnej części znajduje się przedział napędowy. Wieża artyleryjska zbudowana jest z dwóch oddzielnych przedziałów: w prawym przedziale znajduje się stanowisko drugiego amunicyjnego oraz przenośnik pocisków, a w ;lewym stanowisko na przodzie celowniczego oraz pierwszego amunicyjnego. Pomiędzy nimi umiejscowiona jest przestrzeń, w której została umieszczona długą, jednolitą wzmocnioną bruzdowaną lufę artyleryjską kalibru 152 mm, która jest zakończona jednokomorowym akcyjno-reakcyjnym hamulcem wylotowym. Z drugiej strony przewodu lufy znajduje się nakręcona komora nabojowa wraz z zamkiem klinowym o poziomym ruchu klina, który otwierany jest w lewo. Oporopowrotnik składa się z opornika, dwóch powrotników pneumatycznych i regulatora długości odrzutu. Ponadto działo posiada zmechanizowany układ zasilania amunicją umożliwiającym samoczynnie załadowane pocisku oraz łuski z ładunkiem miotającym, do komory nabojowej, usunięcie łuski po oddanym strzale i doprowadzenie następnego pocisku i łuski z ładunkiem miotającym do położenia „gotowe do wybrania”. Pozwala on na ładowanie pocisków odłamkowo-burzących, natomiast pociski przeciwpancerne, ładowane w tradycyjny sposób ręcznie. Sam układ zasilania działa artyleryjskiego, składa się z: przenośnika pocisków, przenośnika łusek z ładunkami miotającymi, podajnika pocisku, podajnika łusek z ładunkami miotającymi i dosyłacza. Napęd wszystkich mechanizmów układu zasilania amunicji jest hydrauliczny. Zaś obrót wieży i zespół napędowy działa artyleryjskiego jest naprowadzany elektro-hydraulicznie. W sytuacji awarii – za pomocą ręcznych manipulatorów może się to odbywać ręcznie. Wieża artyleryjska zamocowana jest na obrotnicy, umieszczonej na podwoziu kołowym. Do strzelania z działa wykorzystuje dwa celowniki: typu 10P40 z kątomierzem działowym typu PG-2 lub zastosowania celownika optycznego OP5-37, który służy do strzelania na wprost. Wokół kadłuba znajdują się rozmieszczone dodatkowe pojemniki amunicyjne. W skład uzbrojenia dodatkowego działa samobieżnego, wchodzi także przeciwlotniczy karabin maszynowy kalibru 12,7 mm. Na stanowisku ogniowym działo spoczywa na trzech opuszczanych na grunt podporach hydraulicznych, jednej tylnej i dwóch bocznych, które po ich ustawieniu zwiększają jego stabilność podczas strzelania. Działo samobieżne wyposażone jest w środki łączności i kierowania ogniem oraz w urządzenia ochrony przez bronią masowego rażenia, układ filtracyjno-wentylacyjny oraz posiada automatyczny system przeciwpożarowy.

Polska artyleria wspierająca siły polskie, amerykańskie i afgańskie w Afganistanie

Układ jezdny działa został oparty na podwoziu ciężkiego samochodu ciężarowego, zmodyfikowanego o oznaczeniu Tatra T-815 VT Kolos, o napędzie na wszystkie koła o układzie 8×8. Dla ułatwienia poruszania się w ciężkim terenie podwozie ma sterowany z kabiny kierowcy układ regulowania ciśnienia w oponach, umożliwiający zmianę ciśnienia w oponach.

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Polska DANA

Producent: KONSTRUKTA-Defence a.s. – część artyleryjska (Słowacja), podwozie – TATRA a.s. (Czechy)
Przeznaczenie: do zwalczania siły żywej, niszczenia sprzętu technicznego i budowli inżynieryjnych
Zasada działania: broń półautomatyczna, działająca na zasadzie odrzutu lufy, ryglowana zamkiem klinowym o poziomym ruchu klina
Zasilanie uzbrojenia głównego: za pomocą zmechanizowanego układu zasilania amunicją z dwóch magazynów amunicyjnych, których lewy mieści 36 pocisków artyleryjskich kalibru 152 mm, a drugi z prawej strony mieści łącznie 30 ładunków miotających
Naprowadzanie uzbrojenia głównego: w płaszczyźnie pionowej i poziomej – elektrohydraulicznie oraz ręcznie
Podwozie: kołowe 8×8 z układem regulowania ciśnienia w oponach podczas jazdy, zawieszenie przednich mostów – na resorach piórowych i amortyzatorach hydraulicznych, tylnych – wyłącznie na resorach piórowych
Układ napędowy: silnik wysokoprężny, dwunasto-cylindrowy Tatra 3-930.52 z doładowaniem, chłodzony powietrzem, wielopaliwowy o mocy 265 kW (360 KM)
Układ przeniesienia mocy: sprzęgło suche, jednotarczowe, mechaniczna skrzynia biegów (dziesięć biegów do jazdy do przodu, dwa biegi wsteczne), skrzynia rozdzielcza dwustopniowa

Cypryjski Vz.77

Celownik do strzelania ogniem: pośrednim typu ZZ-73 z kątomierzem działowym typu PG-1-M-D, na prost typu OP5-38-D7
Wyposażenie standardowe (specjalistyczne): urządzenie klimatyzacyjne, urządzenie filtrowentylacyjne, radiostacja typu R-123/RRC-9500, telefon wewnętrzny R-124/FONET, wielkokalibrowy karabin maszynowy kalibru 12,7 mm DSzKM (38/46), montowany na stropie wieży)
Opancerzenie konstrukcji: pancerz spawany z płyt walcowanych o grubości do 15 mm
Kaliber: 152,4 mm
Długość przewodu lufy: 5580 mm
Liczba bruzd: 48
Skok bruzd: 25 kalibrów
Rodzaje stosowanych pocisków: armatni odłamkowo-burzący typu OF-540, haubiczny – odłamkowo-burzący OF-530, odłamkowo-burzący dalekonośny OF-540Ż, przeciwpancerny-kumulacyjny BP-540, przeciwbetonowy G-545, radiolokacyjny, oświetlający, dymny
Wymiary (długość, szerokość, wysokość), w położeniu marszowym: 11 356 mm, 3000 mm, 3250 mm (3525 mm z zamontowanym karabinem maszynowym)

Późny czeski wariant Vz.77 Dana-M1

Prześwit: 410 mm
Wysokość linii ognia: 2400 mm
Masa własna: 23 000 kg
Masa bojowa: 29 250 kg
Rozstaw osi: 2000 mm
Kąty ostrzału: w płaszczyźnie pionowej od -4 stopni do +70 stopni, w płaszczyźnie poziomej +/-225 stopni
Prędkość początkowa wystrzelonego pocisku: 693 m/s
Maksymalna skuteczna donośność wystrzału: do 20 000 metrów
Skuteczna odległość strzału bezwzględnego: od 850 metrów do 1500 metrów

Szybkostrzelność praktyczna: 4 strzały na minutę
Obsługa: pięciu żołnierzy
Pojemność zbiorników paliwa: 480 dm³
Prędkość maksymalna: po drodze do 80 km/h, marszowa – 40 km/h, maksymalna w terenie do 25 km/h
Zasięg jazdy: po drodze rzędu 600-750 km, a w terenie do 350-400 km
Zdolność do pokonywania terenu: rowy o szerokości do 200 cm, ściany pionowe o wysokości do 60 cm, brody o głębokości do 140 cm, wzniesienie o nachyleniu do 30 stopni

Mechanizm automatu ładowania

Zastosowana amunicja

Typ naboju: rozdzielnego ładowania, zł łuską metalową
Rodzaje pocisków: odłamkowo-burzący, odłamkowo-burzący dalekonośny, kumulacyjny
Masa naboju: 40-65 kg

Ukraiński Vz.77

Masa pocisku odłamkowo-burzącego: 43,5 kg
Zapas przewożonej amunicji: 60 nabojów działowych (55 pocisków odłamkowo-burzących i 5 pocisków kumulacyjnych), 200 naboi kalibru 12,7 mm

Producent broni: KONSTRUKTA-Defence, a.s. – część artyleryjska (Słowacja), TATRA, a.s. – podwozie (Czechy)

Tytuł i sygnatura instrukcji: 152 mm armato-haubica samobieżna wz. 1977, Uzbr.2407/86, Podwozie Kołowe TATRA 815 WP31, Panc-Sam. 536/87

ShKH vz. 77 armii czeskiej podczas ćwiczeń wojskowych, 21 listopada 2013 roku

Bibliografia

Janusz Magniski, Wozy Bojowe LWP 1943-1983, Ministerstwo Obrony Narodowej, Wydanie I, 1984 rok, Warszawa
Tomasz Szczerbicki, Pojazdy Ludowego Wojska Polskiego, VESPER, Wydanie I, 2014 rok, Poznań
Leszek Szostek, Artyleria polowa Wojska Polskiego 1943-2018, Agencja Wydawnicza CB, Andrzej Zasieczny, Warszawa 2018
Najnowsze uzbrojenie Wojska Polskiego Siły lądowe, Ministerstwo Obrony Narodowej, wydawnictwo Bellona 2018 rok, Ministerstwo Obrony Narodowej
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:SpGH_DANA
https://en.wikipedia.org/wiki/152_mm_SpGH_DANA
https://tank-afv.com/coldwar/Czechoslovakia/152-mm-SpGH-Vz77-DANA.php