122 mm Samobieżna wyrzutnia rakietowa RM-70

Czechy, Rokacyny – Muzeum Linii Demarkacyjnej

RM-70 (cz. raketomet vzor 1970) – wieloprowadnicowa wyrzutnia rakietowa opracowana w wersji RM-70 w Czechosłowacji jako cięższa i lepiej wykonana wersja wyrzutni BM-21 Grad. Jest produkowana od 1972 roku do chwili obecnej. W pierwszej połowie lat 80.-tych XX wieku wyrzutnię zmodernizowano do wersji RM-70/85. Obecnie obie wersje broni znajdują się w uzbrojeniu wojsk państw byłego Układu Warszawskiego oraz Grecji, Libii, Turcji i Zimbabwe. Zmodernizowaną wyrzutnię RM-70 wz.1970/1985 wprowadzono do jednostek artyleryjskich Wojska Polskiego w 1986 roku. Obecnie broń jest produkowana w kooperacji przez czeskie zakłady Tatra (podwozie) i słowacką firmę ZTS Dubnica (część artyleryjska).

Typ i przeznaczenie

RM-70 na podwoziu kołowym, o napędzie 8×8 T-813

Wieloprowadnicowa samobieżna artyleryjska wyrzutnia niekierowanych pocisków rakietowych. Przeznaczona w szczególności do niszczenia celów powierzchniowych oraz obezwładniania siły żywej i środków ogniowych w rejonach ześrodkowania wojsk, jak i również niszczenia umocnień i budowli obronnych przeciwnika.

Historia konstrukcji

RM-70 ukraińskich wojsk lądowych w walce

122 mm wyrzutnia rakietowa RM-70, czechosłowacka wyrzutnia niekierowanych pocisków rakietowych na podwoziu kołowym. Przyjęta do uzbrojenia w 1972 roku.

Na początku lat 70.-tych XX wieku podjęto pierwsze intensywne prace nad próbą zmodernizowania radzieckich samobieżnych wyrzutni rakietowych typu BM-21, które zamierzały nie tyle do zwiększenia jej siły ognia, co miało spowodować wprowadzenie nowego typu amunicji, ale w zmianach dla dotychczasowego jego nośnika kołowego, na nowszy typ. Najbardziej znaną wersją z tego okresu jest opracowana w ówczesnej Czechosłowacji wyrzutnia rakietowa typu RM-70, która była kontynuacją wyrzutni RM-51, oraz jej późniejsza, zmodernizowana wersja RM-70/85. Nowa samobieżna wyrzutnia rakietowa trafiła na uzbrojenie Armii Czechosłowackiej trafiły w 1972 roku pod oznaczeniem 122 mm wyrzutnia rakietowa RM-70. Po raz pierwszy zachodni obserwatorzy mogli je obserwować w działaniu w 1972 roku, podczas ćwiczeń wojskowych, które przeprowadzono w Układzie Warszawskim, stąd jego pierwotne zachodnie oznaczenie M1972. Pierwsze wersje nowej wyrzutni montowane było na zmodyfikowanym dla celów wojskowych podwozia kołowego samochodu ciężarowego Tatra 813, o napędzie 8×8, które następnie w połowie lat 80.-tych XX wieku zostało zastąpione nowszym podwoziem kołowym, opartym na samochodzie ciężarowym Tatra 815 8×8. Wówczas tak zmodernizowana wyrzutnia otrzymała nowe oznaczenie – 122 mm wyrzutnia rakietowa RM-70/85. Jej część artyleryjską stanowił pakiet prowadnic rurowych zaadaptowanych z wyrzutni BM-21. W wyrzutni tej po raz pierwszy na świecie zastosowany został mechanizm układu zasilania amunicją, która umożliwia jej szybkie załadowanie po wystrzeleniu pełnej salwy rakietowej.

Ukraińska wyrzutnia rakiet RM-70 przekazana przez Republikę Czeską

Pierwsze wyrzutnie typu RM-70 posiadały całkowicie opancerzoną kabinę, natomiast nowsza wersja typu RM-70/85 już nie. Produkowana była także wersja, która służyła do stawiania narzutowego pola minowego.

Oprócz Czechosłowację, dzisiaj Czech oraz Słowacji, wyrzutnie typu RM-70/85 znajdowały się na wyposażeniu niektórych krajów, dawniej należących do Układu Warszawskiego oraz Krajów Bliskiego Wschodu, krajów Afrykańskich i znalazły się też w Ameryce Południowej.

Wyrzutnia RM-70 na stanowisku ogniowym

Wyrzutnie były produkowane przez czechosłowackie, a następnie czeskie zakłady Tatra Koprivnice (podwozie) oraz dziś Słowacką firmę ZTS Dubnica (jego cześć artyleryjska). Od 1972 roku zostało wyprodukowanych blisko 1000 egzemplarzy obu wersji wyrzutni.

Budowa konstrukcji

Użytkownicy RM-70 (obecni na niebiesko, dawni na czerwono.)

Samobieżna wyrzutnia rakietowa RM-70/85 jest przeznaczona do ostrzeliwania celów powierzchniowych, niszczenia i obezwładniania siły żywej oraz środków ogniowych w rejonach ześrodkowania wojsk. Umożliwia prowadzenie ognia pojedynczego lub salwami o regulowanej liczbie pocisków – zarówno z kabiny pojazdu, jak i za pomocą odpalarki wynośnej, z odległości do 60 metrów od wyrzutni. Pociski są odpalane elektrycznie w cyklu ręcznym lub automatycznym (co 0,5 s). Naprowadzanie prowadnic w obu płaszczyznach jest elektryczne lub ręczne (awaryjne).

W RM-70 zastąpiono sześciokołowe podwozie Ural-375D (z radzieckiej polowej wyrzutni rakietowej BM-21) ośmiokołowym Tatra 813 (napęd: 8×8) z opancerzoną kabiną kierowcy, na którym zamontowano 40-prowadnicową wyrzutnię rakiet (pochodzącą z BM-21) oraz zmechanizowany układ zasilania pociskami. Dzięki nowemu podwoziu zwiększyła się przestrzeń pojazdu, dzięki czemu możliwe stało się przewożenie dodatkowych 40 rakiet. W RM-70/85 zastosowano podwozie samochodu Tatra 815 VPR29 (8×8).

Wyrzutnia rakietowa RM-70/85 podczas pokazu (Dzięki uprzejmości majora rezerwy Leszka Szostka)

Prowadnice, rozmieszczone w czterech rzędach po dziesięć, tworzą prostopadłościenny pakiet, który wraz z kołyską zainstalowano wahadłowo w łożu. Łoże z kolei osadzono obrotowo na mocowanej do ramy pojazdu podstawie. Przewód każdej prowadnicy ma na swojej długości bruzdę (według linii śrubowej), z którą współpracuje występ prowadzący pocisku, podczas jego ruchu w prowadnicy, dzięki której pocisk uzyskuje niewielką prędkość kątową, zapewniającą mu stabilizację na torze lotu. Każda prowadnica ma rygiel ustalający położenie pocisku po załadowaniu, który zapobiega wypadnięciu pocisku z wyrzutni oraz uniemożliwia jego przemieszczanie w prowadnicy do chwili osiągnięcia przez silnik rakietowy niezbędnego do startu ciągu. Z lewej strony wyrzutni (na odchylnym wsporniku) umieszczono pulpit sterowania napędami naprowadzania prowadnic oraz przyrządy celownicze (celownik mechaniczny i kątomierz działowy o powiększeniu 4x i kącie widzenia 10 stopni).

Zmechanizowany układ zasilania amunicją (o pojemności 40 pocisków) usytuowano między kabiną kierowcy a prowadnicami. Umożliwia on przewożenie dodatkowych pocisków M-21OF i załadowanie ich (w cyklu automatycznym lub ręcznym) do prowadnic bezpośrednio po odpaleniu pierwszej salwy. Układ zasilania jest uruchamiany z kabiny samochodu. Po wystrzeleniu drugiej salwy prowadnice i układ zasilania są ładowane z wozów amunicyjnych ręcznie. Ponieważ wyloty prowadnic usytuowano na wysokości kabiny pojazdu, sektor ostrzału w płaszczyźnie poziomej dla małych kątów podniesienia jest ograniczony ze względów bezpieczeństwa.

Żołnierze 3. dar 23. ŚBA wraz z amerykańskimi kolegami na tle MLRS i RM-70/85 podczas ćwiczenia VICTORY STRICKE III. Drawsko Pomorskie, wrzesień 2002 roku (23. ŚBA)

Wyposażenie dodatkowe wyrzutni RM-70/85 stanowią: lemiesz spycharkowy BZT-815, wyciągarka, układ pompowania kół, umożliwiający regulowanie ciśnienia w kołach podczas pokonywania trudnego terenu, radiostacja R-108M i urządzenie filtrowentylacyjne.

Do strzelania stosuje się rakietowe pociski odłamkowo-burzące M-21OF (takie same jak w BM-21) o masie 66 kg i długości 2870 mm, jak również lokalnie produkowane odmiany. Przewozi się je samochodem amunicyjnym Ził-157 lub Star, na którym są ustawione dwa regały na 40 pocisków.

Bardzo rzadkie zdjęcie przestawiające naukę wykonywania prac inżynieryjnych przez RM-70/85 na stanowisku ogniowym. 23. ŚBA, Zgorzelec, lata 1986-1987 (Dzięki uprzejmości podpułkownik rezerwy Leona Woszczyny)

Wyrzutnie RM-70 w Czechosłowacji

W 1963 roku wprowadzono na uzbrojenie armii radzieckiej 122 mm wyrzutnię rakiet BM-21 GRAD na podwoziu pojazdu URAL-375D. Został przedstawiony delegacji czechosłowackiej podczas negocjacji w Moskwie na początku lata 1964 roku. Zaraz po jego powrocie przygotowano raport końcowy dla Ministerstwa Obrony Narodowej (MNO), w którym zaproponowano zastąpienie 130 mm RM vz.51 przez Wyrzutnia rakiet 122 mm BM-21 GRAD ze względu na duży zasięg i efekt na cel.

RM-70

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Czechy, Rokacyny – Muzeum Linii Demarkacyjnej

W 1965 roku, po dwustronnych negocjacjach ze stroną sowiecką, Ministerstwo Handlu Zagranicznego (MZO) uzyskało zezwolenie na licencyjną produkcję wyrzutni rakietowej 122 mm BM-21 GRAD w Czechosłowacji. W kwietniu 1966 roku podjęto decyzję o opracowaniu i produkcji wyrzutni rakiet na potrzeby Armii Czechosłowackiej. Miesiąc później MNO przedstawiło wymagania dotyczące wyrzutni rakietowej 122 mm. Wymagały one, aby zarówno wyrzutnia, jak i magazyn pocisków rakietowych 40, który miał być zaprojektowany równolegle z wyrzutnią rakiet, były zamontowane na opancerzonym pojeździe TATRA 813 KOŁO .

Konstruktcie Trenčín powierzono prace rozwojowe nad wyrzutnią rakietową i budowę prototypu. Opracowała dostarczoną dokumentację techniczno-produkcyjną i wiosną 1967 roku zbudowała prototypową wyrzutnię rakietową. Został poddany wymagającym testom firmowym i wojskowym w okresie od września 1967 roku do grudnia 1969 roku. W ich trakcie prototyp przejechał ponad 25 000 km, wystrzelił około 500 rakiet, a system ładowania wykonała bezawaryjnie 120 cykli ładowania. Opierając się na pozytywnych wynikach testów, na początku 1970 r. MNO zdecydowało o wprowadzeniu do uzbrojenia ČSĽA wyrzutni rakietowej 122 mm vz.70 . Jednocześnie wydał zezwolenie na produkcję 30-częściowej serii weryfikacyjnej w państwowej firmie Strojárske a metallurgické závody Dubnica nad Váhom.

Ładowanie rakiet do wyrzutni RM-70/85 z wozu amunicyjnego STAR-266 w punkcie ładowania na stanowisku ogniowym 5. dar. Poligon Przejęsław, luty 1988 roku (Dzięki uprzejmości podpułkownika rezerwy Leona Woszczyny)

Z pierwszych dziesięciu wyprodukowanych wyrzutni rakietowych pierwsze cztery przeszły weryfikacyjne testy jazdy, strzelania i obciążenia na podstawie rozporządzenia MNO. Odbywały się one od listopada 1970 roku do marca 1971 roku. Latem 1971 roku przeprowadzono testy z dwoma wyrzutniami rakiet na poligonie artyleryjskim w Związku Radzieckim. Radziecka komisja wojskowo-ekspercka wysoko oceniła projekt wyrzutni rakiet i zaleciła jak najszybsze rozpoczęcie produkcji seryjnej.

Od końca 1971 roku zakład w Dubnicach nad Váhom we współpracy ze współpracującymi zakładami rozpoczął produkcję seryjną. Do 1989 roku na potrzeby ČSĽA wyprodukowano około 430 wyrzutni rakietowych. Organizacyjnie tworzyli uzbrojenie dywizji rakietowych dywizji czołgów i strzelców zmotoryzowanych, a także pułki rakietowe i brygady armii ogólnowojskowych.

Używane przez Wojsko Polskie samobieżne wyrzutnie pocisków rakietowych RM-70/85

Warianty wyrzutni

RM-70 – wersja podstawowa; jako następca wyrzutni RM-51 osiągając gotowość operacyjną w 1972 roku. Pierwotnie zestawy sprzedawano do Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Po upadku Związku Radzieckiego i podziale Czechosłowacji wyrzutnie eksportowano do wielu krajów w Afryce, Ameryce, Azji i Europie.
RM-70/85 – wersja z nieopancerzoną kabiną, oparta na podwoziu Tatra 815 z silnikiem T3-930-51 o mocy 280 KM; czasami jest określana jako RM-70M
RM-70/85M – zmodyfikowana RM-70/85 z nowym systemem kontroli ognia i wyposażeniem nawigacyjnym, może używać rakiet o zasięgu do 36 kilometrów; użytkowana przez Słowację
RM-70/85 Modular – niemiecko-słowacka modernizacja wyrzutni w celu dostosowania jej do standardów NATO; może być wyposażona w 38-prowadnicową wyrzutnię rakiet 122 mm lub 6-prowadnicową wyrzutnię rakiet 227 mm, takich jak w M270 MLRS. Modernizowane dla armii Słowacji od 2003 roku
Vz.92 ”Križan” VMZ – pojazd inżynieryjny z lekko opancerzona kabiną; funkcjonuje w różnych konfiguracjach
LRSV-122 M-96 „Tajfun” – chorwacka modyfikacja wyposażona w 32-prowadnicową wyrzutnię rakiet, nieposiadająca opancerzonej kabiny; wyrzutnia i zapas rakiet są osłonięte składanymi markizami maskującymi; masa zestawu wynosi 23 500 kilogramów; zbudowano bardzo niewiele egzemplarzy

Indonezyjscy marines strzelają z RM-70

Wyrzutnie RM-70/85 w Wojsku Polskim

Do uzbrojenia sił Wojska Polskiego wyrzutnie rakietowe typu RM-70/85 wprowadzone zostały w 1986 roku, gdzie weszły na uzbrojenie Dywizjonu Artylerii Rakietowej Brygady Artylerii. Na początku lat 90. XX wieku na wyposażeniu Wojska Polskiego znajdowało się 30 kołowych wyrzutni rakietowych RM-70/85, natomiast według danych z 2016 roku na wyposażeniu znajduje się 29 egzemplarzy wyrzutni RM-70/85.

Użytkownicy

Angola – 58 wyrzutni
Czechy – 60 wyrzutni
Ekwador – 8 wyrzutni
Finlandia – 36 egzemplarzy wyrzutni RM-70/85, znane pod nazwą 122 RakH 89
Gruzja – 48 wyrzutni
Grecja – 116 egzemplarzy wyrzutni
Indonezja – 192 egzemplarze
Niemiecka Republika Demokratyczna – 265 egzemplarzy w wersjach RM-70 i RM-70M, po połączeniu oby dwóch państw niemieckich, sprzedane do Grecji
Polska – 29 egzemplarzy RM-70/85
Rwanda – 5 egzemplarzy wyrzutni
Słowacja – 87 RM-70/85
Sri Lanka – około 30 egzempalrzy RM-70 i RM-70M
Uganda – brak szczegółowych informacji, nieznana liczba
Ukraina – dostarczono po 2022 roku przynajmniej 20 egzemplarzy wyrzutni
Urugwaj – 4 wyrzutnie
Zimbabwe – 52 egzemplarze wyrzutni RM-70/85
Jeżeli nie podano inaczej, liczby oznaczają liczbę sztuk podstawowej wersji RM-70

Stosowana amunicja

Pocisk: rakietowy M-21OF
Typ pocisku: niekierowany pocisk rakietowy, stabilizowany obrotowo
Rodzaje pocisków: odłamkowo-burzący 9M22, 9M22U, zapalający 9M22S, kasetowy – mieszczący 3 miny przeciwpancerne 9M22K, kasetowy – mieszczący 5 min przeciwpiechotnych 9M16, chemiczny 9M23, zapasający 9M22S, oświetlający 9M42, agitacyjny 9M28D
Masa pocisku 9M22: 66,35 kg
Masa ładunku kruszącego: 6,35 kg
Długość pocisku rakietowego: 2870 mm
Prędkość początkowa wystrzelonego pocisku rakietowego: w zależności od wersji 42-52 m/s
Prędkość maksymalna pocisku na aktywnym torze lotu: 700 m/s
Łączny zapas przewożonej jednostki amunicji rakietowej (JO): 80 sztuk (40 sztuk przewożone w prowadnicach, pozostałe 40 sztuk na wozie)
Strzelanie z kołowej wyrzutni RM-70/85 stosuje się takie same pociski rakietowe, jak stosowane w radzieckiej kołowej wyrzutni rakietowej BM-21, natomiast do stawiania narzutowego pola minowego stosuje się pociski z głowicami kasetowymi, przenoszące miny przeciwpancerne lub przeciwpiechotne.

RM-70 Armii Słowackiej

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Państwo: Czechosłowacja, od 1993 roku Czechy i Słowacja
Rok opracowania prototypu: 1972 rok
Rok rozpoczęcia produkcji seryjnej: 1972 rok
Użytkowcy: Czechosłowacja, Angola, Bułgaria, Czechy, Ekwador, Finlandia, Gruzja, Grecja, Indonezja, Niemiecka Republika Demokratyczna, Polska, Rwanda, Słowacja, Sri Lanka, Uganda, Urugwaj, Zimbabwe
Kaliber prowadnicy rurowej: 122,4 mm
Wyrzutnia rakietowa: 40 prowadnic rurowych
Donośność maksymalna: do 20 380 metrów
Masa zespołu w położeniu marszowym: 26 100 kg
Masa zespołu w położeniu bojowym: 33 700 kg
Wymiary konstrukcji:
Długość – 10 300 mm
Szerokość w położeniu marszowym – 2530 mm
Szerokość w położeniu bojowym – 2950 mm
Wysokość w położeniu marszowym – 3030 mm
Wysokość w położeniu bojowym – 4450 mm
Długość prowadnic: 2996 mm
Kąt ostrzału w płaszczyźnie pionowej: w sektorze ograniczonego ostrzału 13,30 stopni
Kąty ostrzału w płaszczyźnie poziomej: na prawo od osi wzdłużnej pojazdu – 70 stopni, na lewo od osi wzdłużnej pojazdu 122,30 stopni (przy stabilizacji wozu), sektor ograniczonego ostrzału w płaszczyźnie poziomej (bez stabilizacji podporami pojazdu) od 0 stopnia do 57 stopni w obie strony
Czas wystrzelenia pełnej salwy 40 pocisków rakietowej: 20 sekund
Czas przejścia z położenia marszowego w bojowe: 2,5-3 minuty
Obsługa wyrzutni: 4 żołnierzy
Napęd pojazdu: silnik wysokoprężny, 12-cylindrowy Tatra T-930-3 o mocy 270 KM
Trakcja: kołowa
Maksymalny zasięg jazdy: do 600 km
Prędkość maksymalna: na drogach utwardzonych do 80 km/h, w terenie do 25 km/h
Zdolność pokonywania przeszkód terenowych:
Rowy o szerokości do 2000 mm
Ścianki o wysokości do 600 mm
Brody o głębokości do 1400 mm
Kąt podjazdu do 30 stopni

Bibliografia

Leszek Szostek, Artyleria Polowa Wojska Polskiego 1943-2018, Agencja Wydawnicza CB, Warszawa 2018
Tomasz Szczerbicki, Pojazdy Ludowego Wojska Polskiego, VESPER, Wydanie I, Poznań 2014 rok
https://cs.wikipedia.org/wiki/RM-70
https://defence24.pl/sily-zbrojne/niedoceniony-kuzyn-grada-historia-rm-7085-w-polsce-wywiad
https://pl.wikipedia.org/wiki/RM-70