Gąsienicowy ciągnik artyleryjski Mazur-D350

Opole, Operacja Tarcza 2024 – Poligon Winów

Podczas II Wojny Światowej nastąpiła gwałtowna mechanizacja i motoryzacja armii. Zaprzęgi konne zastąpione zostały przez ciężarówki i ciągniki na podwoziach gąsienicowych oraz półgąsienicowych. Odtwarzane po wojnie Wojsko Polskie otrzymało z różnych źródeł wiele tego typu ciągników. Jednak w latach 50.-tych XX wieku potrzebny był nowy pojazd. W odpowiedzi na zapotrzebowanie wojska opracowano w Zakładach Mechanicznych w Łabędach ciągnik artyleryjski Mazur D-350.

Historia konstrukcji

Wojsko Polskie po 1945 roku miało na swoim wyposażeniu wiele różnych typów ciągników artyleryjskich na podwoziach gąsienicowych. Były to zarówno pojazdy radzieckie, m.in. Ja-12 jak i pozyskane w ramach Lend-Lease pojazdy amerykańskie. Ze względu na potrzebę odbudowania jednostek i szybką rozbudowę potencjału, równolegle wykorzystywano wszystkie dostępne pojazdy.

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Opole, Operacja Tarcza 2024 – Poligon Winów

Chaos w posiadanym parku maszynowym był akceptowany z powodu olbrzymiego zapotrzebowania na ciągniki artyleryjskie i równocześnie braku możliwości rozpoczęcia własnej produkcji takich pojazdów w dopiero odbudowywanych zakładach. Częściowo problem rozwiązało wprowadzenie do eksploatacji produkowanych w Polsce ciężarówek FSC Lublin 51 (licencyjny GAZ-51) oraz Star 20 i Star 21. Pojazdy te nie nadawały się jednak do holowania ciężkich dział oraz haubic w terenie.

Na początku lat 50.-tych XX wieku zaczęto więc rozważać pomysł opracowania w kraju uniwersalnego ciągnika artyleryjskiego na podwoziu półgąsienicowym. Projekt ostatecznie nie został zrealizowany, ale nie porzucono planów opracowania własnego ciągnika. W połowie lat 50.-tych XX wieku powrócono do pomysłu, ale tym razem pojazd miał otrzymać podwozie gąsienicowe.

Ciągnik artyleryjski Mazur

Prace projektowe nad ciągnikiem artyleryjskim na podwoziu gąsienicowym rozpoczęto w 1956 roku w Zakładach Mechanicznych w Łabędach. Aby maksymalnie ułatwić eksploatację pojazdu, podjęto decyzję o zunifikowaniu go z czołgiem T-54A, którego licencję Polska zakupiła 15 lipca 1955 roku. Dwa pierwsze prototypy ciągnika opracowano w 1957 roku i oznaczono jako ACS Mazur D-300. Aż 75% podzespołów było zunifikowanych z T-54A.

Warszawa, Defilada – ciągnik holuje 152 mm armato-haubicę MŁ-20

Na podstawie przeprowadzonych testów, w 1958 roku zbudowano dwa kolejne prototypy, które poddano intensywnym testom. Po ich zakończeniu, oraz wprowadzeniu stosownych poprawek, pojazd został zatwierdzony do produkcji pod oznaczeniem Mazur D-350. Aby przyśpieszyć produkcję, poszczególne elementy konstrukcji wytwarzano w kilku zakładach. Podwozie i zawieszenie powstawały w Hucie Stalowa Wola, silniki w PZL Wola, a nadwozie, układ przeniesienia napędu i koła nośna wytwarzano w Łabędach, gdzie miał również miejsce finalny montaż pojazdów.

Produkcja ciągników ruszyła pełną parą w 1959 roku lub 1960 roku i trwała dwa lata do 1961 roku (źródła nie są zgodne pod tym względem i w niektórych opracowaniach podawany jest rok 1960, jako zakończenie produkcji). W tym czasie powstało około 1000 ciągników Mazur D-350. Powodem przerwania produkcji była zatwierdzenie przez władze Związku Radzieckiego ciągnika ATS-59 jako podstawowego ciągnika artyleryjskiego dla wszystkich armii Układu Warszawskiego. Produkcję tego pojazdu ulokowano w Polsce. W tej sytuacji wytwarzanie konkurencyjnego, według Rosjan gorszego ciągnika nie miało sensu.

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Skarżysko-Kamienna, Muzeum im. Orła Białego

Mimo to Mazury pozostały w jednostkach liniowych do końca lat 70.-tych XX wieku Wykorzystywano je zarówno w roli ciągników jak i pojazdów ewakuacyjnych, czy też transportowych. Na początku lat 60.-tych XX wieku około 218 ciągników sprzedano Czechosłowacji. Nieznana liczba pojazdów została również przekazana armii Północnego Wietnamu, jednak ich los nie jest do końca znany. Gdy produkcja ciągników ATS-59 pozwoliła na całkowite zastąpienie innych pojazdów w linii, również Mazury zostały wycofane z eksploatacji. Większość z nich zezłomowano, ale pewną liczbę pojazdów przekazano służbie leśnej oraz kolei, a z czasem niektóre trafiły również w prywatne ręce oraz do muzeów.

Siła pociągowa na haku wynosiła 12,5 ton, maksymalna masa przyczepy 25 ton.

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Państwo: Rzeczpospolita Polska Ludowa
Typ pojazdu: ciągnik artyleryjski
Trakcja: gąsienicowa
Załoga: kierowca/mechanik + obsługa działa (1+8)
Prototypy: 1957-1958
Produkcja: 1958-1961
Silnik: jeden silnik wysokoprężny, 4-suwowy, 12-cylindrowy W-54 o mocy 350 KM przy 1800 obr./min.
Transmisja: mechaniczna
Długość: 5810 mm
Szerokość: 2890 mm
Wysokość: 2690 mm
Prześwit: 460 mm
Masa: 13 500 kg bojowa, 12 500 kg ładowność skrzyni ładunkowej, 25 000 kg masa holowanej przyczepy lub działa
Prędkość: 53 km/h (droga bita)
Zasięg: maksymalnie do 490 km (z ładunkiem i przyczepą)
Brody o głębokości: 800 mm
Kąt podjazdu: 30 stopni
Przechył boczny: 35 stopni
Użytkownicy:
Polska, Czechosłowacja, Wietnam Północny

Ciągnik D-350 Mazur armii czechosłowackiej, 1972 rok

Bibliografia

Tomasz Szczerbicki, Pojazdy Ludowego Wojska Polskiego, Wydawnictwo VESPER Wydanie I, Poznań 2014 rok
Jerzy Modrzewski, Encyklopedia techniki wojskowej, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1987 rok
https://www.smartage.pl/polski-ciagnik-artyleryjski-mazur-d-350/

4 lipca 2020

Ostatnia aktualizacja 3 tygodnie