Ciężka bomba lotnicza GBU-57 MOP

GBU-57 (inaczej: Massive Ordnance Penetrator – w skrócie MOP), to amerykańska bomba lotnicza, penetrująca przeznaczona do niszczenia bunkrów i innych obiektów silnie umocnionych. Masa bomby wynosząca 13 600 kg wielokrotnie przewyższa poprzednią amerykańską bombę penetrującą (przeciwbunkrową) przeznaczoną do niszczenia schronów i umocnień betonowych czy żel-betonowych GBU-28, która ważyła 2270 kg.

Prototyp GBU-57 MOP

Historia konstrukcji

MOP rozładowywany w ramach przygotowań do pierwszego testu wybuchowego w 2007 roku

Bomby lotnicze do niszczenia bunkrów betonowych, które zostały użyte podczas inwazji na Irak w 2003 roku , ale nie przeniknęły głęboko ani nie spowodowały pożądanego zniszczenia. W związku z tym odnowiło się zainteresowanie większymi bombami do niszczenia bunkrów, dlatego Agencja do spraw Redukcji Zagrożeń Obronnych (DTRA) uruchomiła projekt nowej bomby penetrującej pod kryptonimem MOP – Massive Ordnance Penetrator.

W lipcu 2004 roku dowództwo US Air Force zwróciło się do wykonawców zamówień obronnych z prośbą o podanie informacji na temat możliwości opracowania 30-tysięcznofuntowej (ważącej w praktyce ponad 13 000 kilogramów), precyzyjnie kierowanej bomby, która mogłaby niszczyć cele znajdujące się głęboko pod ziemią, w jaskiniach lub umocnionych betonowych bunkrach, lokowanych pod ziemią.

Podziemny poligon rakietowy White Sands przed pierwszym testem wybuchowym w 2007 roku

Siły powietrzne US Air Force opracowało koncepcję kolekcji bardzo dużych penetratorów i broni wybuchowej: tak zwaną kolekcję „Big BLU” (Bomb Live Unit), która obejmuje opadającą z powietrza, naprowadzaną precyzyjnie bomę lotniczą GBU-43/B MOAB (Massive Ordnance Air Blast – https://opisybroni.pl/gbu-43-b-moab/) i wariant penetrujący GBU-57 MOP. MOP został opracowany przez zakłady Air Force Research Laboratory Munitions Directorate w bazie lotniczej Eglin i zaprojektowany przez Boeinga do użytku z trudnowykrywalnego bombowca B-2 Spirit oraz jego następcy B-21 Raider.

Makieta MOP wewnątrz komory bombowej symulatora B-2, 2007 rok

W marcu 2007 roku bomba projektu MOP została przetestowana w tunelu aerodynamicznym DTRA na poligonie rakietowym White Sands w Nowym Meksyku. W lipcu 2007 roku Northrop Grumman otrzymał kontrakt o wartości 2,5 mln USD na modernizację samolotów bombowych B-2 Spirit Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych, co umożliwiło samolotowi przenoszenie dwóch prawie 14-tonowych bombo lotniczych MOP. Począwszy od 2008 roku MOP był testowany w różnych warunkach, w tym na saniach rakietowych na torze testowym Holloman High Speed Test Track oraz na bombowcach strategicznych B-52 i B-2 w White Sands.

Bombowiec strategiczny B-52 wypuszcza pocisk MOP podczas testu broni, 2009 rok

W październiku 2009 roku amerykański Pentagon uzyskał od Kongresu zgodę na zmianę finansowania w celu przyspieszenia projektu MOP. Opóźnienia w finansowaniu i zmiany w harmonogramie testów sprawiły, że bomba nie mogła zostać użyta przed grudniem 2010 roku, czyli sześć miesięcy później niż planowano.

Schemat zrzutu bomby GBU-57 MOP

W lutym 2011 roku koncern Boeing otrzymał kontrakt o wartości 15 milionów dolarów na modyfikację i zwiększenie testów. W kwietniu 2011 roku US Air Force zamówiło osiem egzemplarzy bomb lotniczych MOP wraz ze sprzętem pomocniczym za łącznie 28 milionów dolarów. US Air Force zaczęło otrzymywać bomby lotnicze MOP we wrześniu 2011 roku. W lutym 2012 roku Kongres zatwierdził 81,6 miliona dolarów na dalszy rozwój i ulepszenie broni. W marcu 2012 roku w bazie sił powietrznych Whiteman znajdował się „zapas operacyjny” bomb typu MOP. W 2012 roku Pentagon zażądał 82 milionów dolarów na rozwój większej mocy penetracji dla istniejącej broni. Na początku 2013 roku MOP został pomyślnie zintegrowany z trudnowykrywalnym samolotem bombowym B-2 Spirit.

Testowy zrzut bomby GBU-57 MOP z samolotu bombowego B-2 Spirit

Do listopada 2015 roku zbudowano i dostarczono dla sił powietrznych US Air Force co najmniej 20 egzemplarzy bomb. W kwietniu 2019 roku koncern Boeing otrzymał modyfikację kontraktu o kolejnej wartości 21 mln USD na produkcję większej liczby bomb GBU-57 MOP. W październiku 2019 roku siły powietrzne US Air Force przyznało kontrakty o wartości 90 mln USD na produkcję nieokreślonej liczby zespołów obudów głowicy bojowej BLU-127C/B, które mają zostać użyte w bombie. Eksperci szacują, że Stany Zjednoczone mogą obecnie dysponować kilkuset bombami penetrującymi GBU-57 MOP.

Opis konstrukcji

Lotnicze bomba penetrująca GBU-57 MOP wykorzystuje bombę lotniczą serii BLU-127 jako składnik wybuchowy. Bomby serii BLU-127 charakteryzują się modułową konstrukcją, która umożliwia stopniowe ulepszenia i przyszłe modernizacje jej konstrukcji. Jeden z wariantów korpusu bomby BLU-127 zawiera głowicę bojową o masie ładunku wybuchowego 2082 kg typu AFX-757 i 341 kg materiału wybuchowego polimerowo-wiązanego (PBX) typu PBXN-114, co daje całkowitą masę wybuchową 2423 kg. Ładunek wybuchowy typu PBX jest zoptymalizowany pod kątem kontrolowanej detonacji w zamkniętych przestrzeniach. Obudowa bomby jest wykonana ze stopu stali typu Eglin o wysokiej gęstości, zaprojektowanego tak, aby przetrwać ekstremalne naprężenia głębokiej penetracji przed detonacją.

Doskonale widoczna wielkość bomby lotniczej GBU-57 MOP przy jego konstruktorach i przedstawicielach US Air Force

Penetrująca bomba lotnicza GBU-57 MOP to precyzyjnie kierowana bomba wyposażona w zintegrowany pakiet naprowadzania systemu nawigacji satelitarnej typu GPS/INS, a zatem nie wymaga dodawania pakietu naprowadzania Joint Direct Attack Munition. Ten zintegrowany system umożliwia bombie uderzenie w odległości kilku metrów od zamierzonego celu. Czas detonacji jest zarządzany przez Large Penetrator Smart Fuze (LPSF), który dostosowuje moment eksplozji na podstawie głębokości uderzenia i charakterystyki podziemnej konstrukcji.

W locie bomba jest stabilizowana przez stateczniki siatkowe (bardzo podobnej konstrukcji, jak te, użyte w bombie MOAB), które pomagają utrzymać trajektorię i umożliwiają korekty w locie podczas opadania. Bomby lotnicze GBU-57 wykorzystuje stateczniki siatkowe w przeciwieństwie do płaskich stateczników stosowanych w większości konwencjonalnych bomb ze względu na ich większą kontrolę w warunkach lotu z dużą prędkością opadania, sięgającej prędkości Macha, w których działa bomba, a także ze względu na możliwość złożenia w celu przechowywania w komorach bombowych trudnowykrywalnych samolotów bombowych B-2. Ponieważ stateczniki siatkowe mają większy opór niż stateczniki „płaskie”, ich rozmiar jest zwykle zmniejszany w celu skompensowania tego oporu przy jednoczesnym zachowaniu zwrotności.

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Długość korpusu bomby – 6200 mm
Średnica korpusu bomby – 800 mm
Masa bomby BLU-127 (bez ładunku wybuchowego) – 12 304 kg
Masa zastosowanego materiału wybuchowego – 2432 kg
Typu AFX-757 – 2082 kg
Typu PBXN-114 – 341 kg
Penetracja – trwa otwarta debata na temat zdolności penetracji bomby GBU-57 MOP. Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych stwierdziły, że GBU-57 może przebić się przez nieokreślony materiał o grubości do 60 metrów przed eksplozją. Eksperci BBC podają, że analitycy z Janes twierdzą, że broń może przebić się przez około 60 metrów ziemi lub 18 metrów betonu. Jest to zgodne z oddzielnym źródłem, które sugeruje penetrację do 18 metrów w żelbet o wytrzymałości na ściskanie 5000 psi (34 MPa) lub do 2,4 metra w żelbet o wytrzymałości 10 000 psi (69 MPa).
MOP nie posiada zapalnika wykrywającego próżnię i detonuje dopiero po zatrzymaniu się, nawet jeśli minął już obszar docelowy.

Z operacyjnego punktu widzenia MOP może być zrzucany tylko przez trudnowykrywalne samoloty bombowe B-2 Spirit, który może przenosić do dwóch bomb GBU-57. Do przenoszenia bomby przewidziany jest jego następca B-21 Raider. Samoloty bombowe B-52 był używany podczas testów broni MOP, ale wymaga modyfikacji, aby mógł przenosić bombę lotniczą tego typu.

Zbombardowany Fordow

Użycie bojowe

Ataki lotnicze USA na irańskie obiekty nuklearne

Pierwszy bojowy przypadek użycia bomby lotniczej GBU-57 MOP miał miejsce podczas amerykańskich ataków lotniczych na irańskie obiekty nuklearne w dniu 22 czerwca 2025 roku, kiedy łącznie siedem bombowców klasy stealth Northrop B-2 Spirit zrzuciło łącznie czternaście egzemplarzy bomb lotniczych GBU-57 MOP, dwanaście sztuk zostało zrzuconych na zakład wzbogacania uranu w Fordow i dwie sztuki na obiekt nuklearny w Natanz.

Według amerykańskiego generała Dana Caine’a, przewodniczącego Kolegium Połączonych Szefów Sztabów Stanów Zjednoczonych , oba obiekty odniosły poważne uszkodzenia.

Bibliografia

Krzysztof Nicpoń, Massive Ordnance Penetrator, Czasopismo Nowa Technika Wojskowa Nr. 3/2009, Magnum-X, Warszawa
https://www.onet.pl/informacje/nowa-technika-wojskowa/bomba-mop-narzedzie-amerykanskiego-ataku-na-iran/7xcm8gl,30bc1058
https://pl.wikipedia.org/wiki/GBU-57
https://en.wikipedia.org/wiki/GBU-57A/B_MOP