6,5 mm lekki karabin maszynowy Breda Modello 30

7,35 mm lekki karabin maszynowy Breda Modello 30

Czechy, Praga – Muzeum Wojny

Breda Modello (Mod.) 30 była podstawowym ręcznym karabinem maszynowym włoskiej armii w czasie II Wojny Światowej. Nadmiernie skomplikowana i obarczona wieloma poważnymi wadami konstrukcyjnymi, uczciwie zapracowała na miano najgorszego karabinu maszynowego w dziejach.

Każdy posiadacz jakiej takiej wiedzy na temat broni palnej II Wojny Światowej, na pytanie o najlepszy erkaem w jej dziejach odpowie natychmiast: Bren. Gdy zaś spytać o najgorszy karabin maszynowy, odpowiedź jest równie szybka: Breda. Pytanie dodatkowe o uzasadnienie zwykle przyniesie opowieść o tym, jak to Włosi pojechali walczyć na pustynię z karabinem, który nabierał piasku przez magazynek i jeszcze smarował olejem naboje przed dosłaniem.

Włoscy żołnierze uzbrojeni w karabiny maszynowe Breda Modello 30

I będzie miał rację – ale co gorsza, to wcale nie wyczerpuje listy tego, co z tą bronią było nie tak. Doprawdy niepojęte, jak to możliwe, żeby w nowoczesnym, rozwiniętym państwie przemysłowym tak zła broń powstała, przeszła próby wojskowe, została przyjęta do uzbrojenia, a potem – choć żołnierze skarżyli się na nią bez przerwy od pierwszej chwili – nie tylko wciąż im dokupowano nowe egzemplarze, ale nawet nie szukano alternatywy. A przecież Włosi potrafili konstruować znacznie lepszą broń – nawet ta sama fabryka Breda Meccanica Bresciana produkowała w tym samym okresie 8 mm cekaem Mod. 37 i 20 mm armatę automatyczną Mod. 35, powszechnie z kolei zaliczane do udanych! Ale to nie dotyczy Mod. 30 – broni, która zaczęła od wyboru złego pierwowzoru, a potem wszystkie pomysły na jego ulepszenie tylko jeszcze ją pogorszyły.

W czasie II Wojny Światowej przez włoskie, niemieckie, greckie, jugosłowiańskie i afrykańskie formacje zbrojne przewinęło się ponad 50 000 egzemplarzy Mod. 30, używanych we wszystkich rodzajach wojsk, na wszystkich frontach walk Włochów, od Abisynii i Libii, przez Bałkany – po Stalingrad

Włoscy żołnierze w Albanii, grudzień 1940 roku

Historia konstrukcji

Po zakończeniu w Europie I Wojnie Światowej, w latach 20.-tych XX wieku, Królewska Armia zdecydowała się zastąpić stosowany do tej pory karabin SIA Mod. 1918. Lekki karabin maszynowy z 1918 roku, przyjęty na uzbrojenie w ostatnich, burzliwych fazach trwającej I Wojny Światowej. Nowy lekki karabin maszynowy miał być nowoczesną bronią, rozwiązującą wszystkie problemy napotykane w terenie i w trakcie manewrów szkoleniowych z karabinem SIA Mod. 1918, takie jak: trudności z wyciąganiem łusek, częste ich łamanie i zacinanie się, ładowarki łatwo ulegające uszkodzeniu; przegrzanie lufy, nadmierna szybkostrzelność, „kruchość” strukturalna, znaczna waga i rozmiar, słaba ergonomia.

Pierwszym kandydatem na następcę SIA był karabin maszynowy Fiat Mod. 24, lekki karabin maszynowy, w którym zastosowano kilka innowacji:

aby uniknąć problemu łatwych uszkodzeń wylotów i korpusu magazynka, częstego w przypadku lekkich karabinów maszynowych tamtego okresu, Fiat Mod. 24 posiadał stały boczny magazynek o pojemności 25 naboi (umieszczony po lewej stronie korpusu obudowy), wykonany z grubej, wytrzymałej stali, łatwy do przeładowania za pomocą 25-nabojowych mosiężnych ładowników.
lufa, stała i nieużywana do cyklicznego odpalania (broń w rzeczywistości działała z opóźnionym promieniowo systemem odrzutu zamka (Radial Delayed Blowback)), wyposażona była w system szybkiego zwalniania i wymiany za pomocą specjalnej dźwigni i specjalnego uchwytu, który umożliwiał trzymanie lufy i unikanie oparzeń. Lufa posiadała też kilka promieniowych rowków, które miały zapewniać lepsze odprowadzanie ciepła. Lufę należało wymieniać po po oddaniu 500 strzałów.
nad komorą zamkową znajdował się zbiornik oleju wyposażony w małą pompkę, która smarowała nabój bezpośrednio przed umieszczeniem go w komorze, co miało na celu ułatwienie jego wyjęcia, a co za tym idzie, zwiększenie niezawodności broni.

Zdjęcie zrobione podczas II Wojny Światowej na froncie wschodnim zimą przełomu 1942, a 1943 roku

Zwracając uwagę na jego niezawodność i ogólne osiągi, te trzy elementy stały się punktami odniesienia, które Sztab Generalny Królewskiej Armii wyraźnie wskazał w różnych przetargach na przyjęcie nowego lekkiego karabinu maszynowego.

W 1926 roku dwa karabiny maszynowe zaczęły konkurować o kontrakty z Królewską Armią; były to karabiny FIAT Mod. 26 (bezpośrednia ewolucja Fiata Mod. 24, lecz z krótkim systemem odrzutu i różnymi ulepszeniami techniczno-konstrukcyjnymi) oraz Breda Mod. 5C – broń o tych samych ogólnych cechach i zastosowaniu, ale różnych rozwiązaniach technicznych, związanych z wykorzystaniem różnych patentów. Te dwa karabiny wybrano spośród innych kandydatów do roli lekkich karabinów maszynowych i zamówiono je w ilościach po kilka tysięcy. Natychmiast sprawdzono je podczas operacji „pacyfikacyjnych” na terytorium Libii.

Brygada Yiftach – 1. batalion – szkolenie – kompania A – 2 – Shaar HaEmekim Szkolenie – kompania A – działalność operacyjna – eskortowanie konwojów do Jerozolimy

Późniejsza wersja modelu Breda Mod. 5G, lżejszy i wyposażony w kolbę oraz składany dwójnóg, został ostatecznie wybrany jako lekki karabin maszynowy, preferowany od modelu z fabryki broni Terni, późniejszego Fiata Mod. 28 , a częściowo porównywalny także do czechosłowackiego ZB vz. 26 i od którego później pochodził słynny brytyjski karabin maszynowy Bren.

Modyfikacja lekkiego karabinu maszynowego Breda Mod. 29 został bezpośrednio wyprowadzony konstrukcyjnie z wariantu Mod. 5G została formalnie przyjęta przez włoskie siły zbrojne w 1930 roku jako Breda Mod. 30 Lekki Karabin Maszynowy i pozostawał w służbie do 1945 roku. Broń zmieniła nazwę rozkazem Nr. 33025 z dnia 4 maja 1936 roku, oficjalnie nazywany od tej pory Breda Modello.

Skrzynka amunicyjna z ładownikami

We włoskiej doktrynie taktycznej z drugiej połowy lat 30.tych XX wieku, która wyraźnie koncentrowała się na agresywnej walce piechoty, każdy oddział strzelecki musiał mieć pododdział karabinów maszynowych, wyposażonych w lekką broń automatyczną, taką jak Breda Mod. 30, musiał brać udział we wszystkich fazach walki. Dzięki temu broń automatyczna (karabin maszynowy) nie musiała już ograniczać się do wspierania natarcia strzelców lub ich wycofywania się ze statycznej pozycji, lecz brać udział w ataku razem z nimi, aż do wnętrza i poza pozycje wroga. Dało to zespołowi karabinów szturmowych znaczną poprawę siły ognia, a tym samym zwiększenie możliwości ofensywnych, ponieważ nie musieli już polegać na ciężkich karabinach maszynowych rozmieszczonych na stałych pozycjach, lecz mogli nosić ze sobą pistolety maszynowe, które zapewniały wsparcie ogniowe podczas przemieszczania się po terenie, czego nie mogli dokonać piechurzy uzbrojeni w karabiny z powolnym mechanizmem strzeleckim.

Ta doktryna taktyczna narodziła się w czasie walk I Wojny Światowej (gdzie włoska piechota toczyła ciężkie walki) i do 1930 roku była już w pełni zdefiniowana w dowództwie wojskowym wielu krajów, a Włochy nie chciały być gorsze. Jednakże Breda Mod. 30 nie odniosła sukcesu, mimo że była produkowana i dystrybuowana w dużych ilościach oraz pozostawała w użyciu aż do 1945 roku.

Przybory do karabinu

Konwersję broni do kalibru pod nowy nabój karabinowy 7,35 mm x 51 mm przyjęto również na bardzo krótki czas w kontekście przezbrojenia Królewskiej Armii w latach 1937–1939, ale nagłe i niespodziewane przystąpienie Niemiec do wojny we wrześniu 1939 roku zmusiło Sztab Generalny do porzucenia projektu przezbrojenia i utrzymania w czynnej służbie ogromnej ilości broni kalibru pod nabój karabinowy 6,5 mm x 52 mm, aby uniknąć problemów logistycznych, zamieszania i dostaw materiałów.

Konstrukcja broni

Zasada działania opierała się na krótkim odrzucie lufy połączonej z zamkiem obrotowym z przeciwległymi występami blokującymi. Stalowy pierścień blokuje lufę i zamek do momentu, aż krzywka wymusi ich obrót, co zwalnia zamek, który kontynuuje swój ruch wsteczny, wysuwając łuskę, a następnie wraca do przodu, popychany przez sprężynę, powtarzając cykl aż do wyczerpania magazynka lub zsunięcia palca z pustu. Broń strzela z zamkniętego zamka, za pomocą iglicy uderzeniowej. Ten mechaniczny schemat był logiczny i funkcjonalny, dlatego został przyjęty w innych ówczesnych rodzajach broni.

Komorę nabojową wyposażono w mechanizm smarujący amunicję: przed wprowadzeniem jej przez zamek do komory nabojowej, w celu ułatwienia i pomocy w wyjęciu zakleszczonej łuski, zbiornik oleju umieszczony wewnątrz pokrywy zamkowej rozprowadzał po naboju jedną kroplę oleju.

15. Brygada w marszu z Semič w kierunku Črmošnjic po wręczeniu pierwszych odznaczeń, 17 października 1944 roku

Zasilanie zapewniał stały, uchylny na zawiasie magazynek o pojemności 20 sztuk naboi, uzupełniany za pomocą specjalnych zasobników amunicyjnych, mosiężnych lub stalowych. Amunicja była taka sama jak w karabinach powtarzalnych Carcano Modello 91. Na magazynku znajdowały się trzy dźwignie sterujące: jedna do otwierania magazynka, druga do zwalniania magazynka z ramy broni, do której był zaczepiony po otwarciu, i trzecia do zwalniania i wyjmowania magazynka, tworząc zawiasowe drzwiczki, które można było zamknąć, aby zapobiec przedostawaniu się brudu lub ciał obcych do wnętrza broni. Zasobniki ładunkowe wykonane z blachy mosiężnej, później także z stalowej, transportowano w specjalnych skrzyniach ze skóry, drewna lub szarozielonego aluminium, mieszczących po 16 sztuk zasobników amunicyjnych po 20 sztuk nabojów każdy.

Aby załadować broń, strzelec musiał otworzyć magazynek, obrócić go do przodu, zaczepić o lufę, wsunąć ładunek zawierającą 20 naboi, a następnie siłą wyciągnąć ją z magazynka, odczepić i ponownie zamknąć całość, wykonanie tego wszystkiego w warunkach polowych nie zawsze było łatwe i skutkowało dość niską szybkostrzelnością ognia praktycznego. Ponadto sam magazynek jak i zasobniki z amunicją były stosunkowo delikatne i zbyt duża siła mogła doprowadzić do ich uszkodzenia. Okno wyrzutowe nabojów, znajdujące się po lewej stronie broni, zamykane było przesuwaną klapą.

6,5 mm lekki karabin maszynowy Breda Modello 30

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Czechy, Praga – Muzeum Wojny

Broń wyposażono w solidnie wykonany dwójnóg, łatwy do rozkładania, broń została przystosowana także w możliwość szybkiej wymiany lufy za pomocą dźwigni zwalniającej umieszczonej po lewej stronie broni i uchwytu przymocowanego do żeber chłodzących lufę. Lufę wyposażono w uchwyt pokryty drutem azbestowym, co miało zapobiegać poparzeniom, ale brak innych środków ostrożności zmuszał strzelca do używania rękawiczek podczas obsługi rozgrzanej do czerwoności lufy karabinu. Drewniana kolba wyposażona była także w przydatną metalową stopkę ze sprężyną, którą można było podnieść i wykorzystać jako podpórkę pod ramię.

Szczerbinka jest pionowa i przesuwana, wyskalowana na odległości od 200 metrów do 1500 metrów, umieszczona nad chwytem, gdy zostanie powalony, ukazuje się wcięcie bojowe. Zastosowana muszka jest muszką typu słupkowego, chronioną dwoma półksiężycowatymi wypustkami, umieszczonymi nad dwójnogiem. Zabezpieczenie umieszczone jest na tylnym występie szkieletu, nad drewnianą kolbą. Składa się z dźwigni sprężynowej o dwóch położeniach: pionowym (strzał) i poziomym (bezpiecznik). Dźwignia naciągu jest pionowa, umieszczona również po prawej stronie i posiada ciekawy mechanizm „blokady otwarcia”, tzn. można ją zablokować w pozycji otwartej za pomocą dźwigni, a jest to konieczne przy wymianie lufy broni.

Moto Guzzi Alce z Królewskiej Armii Włoch (1941 rok), jest zamontowany na kierownicy motocykla, które często były wyposażeniem włoskich motocykli wojskowych, zapewniając pewną siłę ognia patrolom zmotoryzowanym

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Państwo – Królestwo Włoch
Producent broni – Zakłady Breda
Rodzaj broni – ręczny karabin maszynowy
Zasada działania – krótki odrzut lufy
Historia broni:
Egzemplarze prototypowe – rok 1930
Produkcja seryjna broni – lata 1930-1945
Kaliber broni – 6,5 mm lub 7,35 mm
Zastosowany nabój – Carcano 6,5 mm x 52 mm lub Carcano 7,35 mm x 51 mm
Magazynek broni – pudełkowy, zawiasowy o pojemności 20 mm, ładowany z 20 nabojowych ładowników
Wymiary konstrukcji:
Długość broni – 1230 mm
Długość broni – 520 mm
Masa broni – niezaładowanej 10,2 kg
Prędkość początkowa wystrzelonego pocisku – kalibru 6,5 mm 620 m/s
Szybkostrzelność teoretyczna – 475 strz./min.
Szybkostrzelność praktyczna – około 180 strz./min.

Historia operacyjna

Broń ta była produkowana od 1930 roku i była szeroko stosowana przez armię włoską na wszystkich teatrach działań wojennych, aż do 1945 roku, ale jej wyniki często oceniano jako niewystarczające. Głównym powodem negatywnej oceny Sztabu Generalnego nie była mechanika broni, ani koszty produkcji, ale fakt, że bezpośrednio po jego przyjęciu Królewska Armia przystąpiła do prac nad nowym kalibrem broni strzeleckiej, przyjmując w 1937 roku nowy nabój kalibru 7,35 mm x 51 mm, broń ta była więc już praktycznie przestarzała bezpośrednio po przyjęciu. Nie spowodowało to jednak zaprzestania produkcji broni i do 1940 roku wyprodukowano ponad 30 000 egzemplarzy. W czasie eksploatacji karabinu maszynowego Breda testowano również inne karabiny maszynowe przez włoska armię, ale najwyraźniej żaden z nich nie wykazał cech wystarczających, aby przerwać produkcję Breda Modello 30 i wytworzyć nowy lekkiego karabinu maszynowego. Przydzielony do każdego oddziału strzeleckiego Królewskiej Armii, Królewskiej Marynarki Wojennej, Królewskich Karabinierów i MVSN, Breda Mod. 30 okazało się zawodne w pewnych kontekstach.

Żydzi w Marynarce Wojennej Izraela

Brak niezawodności został jeszcze bardziej spotęgowany przez legendy, które rozpowszechniły się po II Wojnie Światowej i które opisywały Breda Mod. 30 jako niezwykle drogi „złom”, który zacinał się na wszystkich frontach działań. Legendy te, podobnie jak ta o tekturowych butach, były podsycane i rozpowszechniane w celu uwypuklenia na poziomie kultury popularnej i edukacji nieprzygotowania reżimu do wojny.

W rzeczywistości na frontach, gdzie była używana przez Armię Królewską, wykazywała nie więcej i nie mniej niż te same problemy, co cała pozostała broń pozostałych armii. Podczas inwazji na Związek Radziecki, bardzo niskie temperatury rosyjskiej zimy, sięgające po -30 stopni C czy nawet -40 stopni C, często blokowały mechanizmy niemal całej broni automatycznej, a także broni przeładowywanej ręcznie. Zmusiło to włoskich i niemieckich żołnierzy do wymyślania różnych strategii, aby temu zapobiec. Włosi zazwyczaj umieszczali pod karabinem maszynowym żarzące się węgle lub zapałkę, a Niemcy eksperymentowali nawet z metalową osłoną, aby utrzymać ciepło mechanizmu w uniwersalnym karabinie maszynowym Maschinengwehr 34. Na północnoafrykańskiej pustyni bardzo drobny piasek, z wany przez włoskich żołnierzy Ghibli często blokował broń automatyczną, do tego stopnia, że włoscy zołnierze zastosowali płócienne pokrowce transportowe do swojej broni automatycznej. Rzeczywiście, raport Służby Wywiadu Wojskowego stwierdza (prawdopodobnie opierając się na źródłach angielskich), że karabin maszynowy Breda Mod. 30 był bardziej niezawodny niż angielski Bren na teatrach działań wojennych na pustyni, choć znane są częste przypadki szybkiego zanieczyszczenie broni przez pył w komorze nabojowej, gdzie na wilgotnym oleju nagromadzał się liczny pył np. podczas walk w Afryce Północnej.

Włoscy żołnierze w Javorovicy

Technicznie rzecz biorąc Breda Mod. 30 to broń funkcjonalna, ale ogólnie rzecz biorąc nieodpowiednia do zamierzonego celu. Wśród innych poważnych wad karabinu maszynowego Breda Mod. 30, co ogólnie rzecz biorąc czyniło z niej raczej niezadowalającą broń: zamknięty zamek nie pomagał w rozpraszaniu ciepła; brak uchwytu lub rączki do przenoszenia broni, co biorąc pod uwagę jej wagę i szczególne proporcje, byłoby konieczne: podczas walki strzelec musiał nosić tę często rozgrzaną do czerwoności broń w ręku lub na ramieniu, oprócz tego liczne wypustki stanowiły znaczną przeszkodę w poruszaniu się wśród roślinności, gdyż miały tendencję do zaczepiania się o wszystko, co napotkały.

W praktyce broń ta okazała się bardzo delikatna, podatna na zacięcia w trudnych warunkach środowiskowych, o niskiej szybkostrzelności ze względu na powolny i skomplikowany system podawania amunicji oraz wymagająca ciągłej konserwacji. Pomimo tego, Breda Mod. 30 produkowano aż do końca wojny, nawet podczas okupacji niemieckiej, używając ich we Włoskiej Republice Socjalnej i Wehrmachcie, co doprowadziło do zmiany ich oznaczenia na leichtes Maschinengewehr 099 (italien) lub l.MG 099(i). Duże ilości wykorzystał również jugosłowiański ruch oporu i partyzantka Tito, zwłaszcza po 1943 roku, gdy przejęto ogromne ilości włoskiego sprzętu wojennego.

Po zakończeniu konfliktu karabinu maszynowego Breda Mod. 30, zachowane egzempalrze trafiły do magazynów, a wszystkie egzemplarze wojskowe zostały stopniowo zniszczone, z wyjątkiem tych przeznaczonych dla sił policji państwowej. Liczne egzemplarze przetrwały w muzeach i kolekcjach prywatnych.

Bibliografia

Karabiny karabinki i pistolety maszynowe Encyklopedia długiej broni wojskowej XX wieku – Żuk Aleksandr B.
https://modernfirearms.net/en/machineguns/italy-machineguns/breda-m1930-eng/
https://strzal.pl/breda-modello-30-najgorszy-erkaem-ii-wojny-swiatowej/
https://it.wikipedia.org/wiki/Breda_Mod._30
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Breda_Mod._30