45 mm armata przeciwpancerna wz. 1937 (53-K)

Radziecka przeciwpancerna armata holowana.

Historia konstrukcji

Armata przeciwpancerna zaprojektowana w ZSRR w biurze konstruktorskim Michaiła N. Łoginowa z Zakładów Nr 8 im. Kalinina w Kaliningradzie, jako rozwinięcie konstrukcji 45 mm armaty przeciwpancernej wz. 32. W wersji tej zastosowano inne zawieszenie kół, dysponujące lepszą amortyzacją, co pozwalało na podniesienie prędkości holowania działa po drogach twardych. Modyfikacji poddano także przyrządy celownicze oraz mechanizm naprowadzania.

Działo 53-K było w pierwszej fazie niemieckiego ataku niemieckiego na ZSRR podstawową armatą przeciwpancerną Armii Czerwonej. 1 czerwca 1941 roku miała ona na uzbrojeniu 7255 tych dział. Użycie bojowe wykazało że działo 53-K ma zbyt małą przebijalność pancerza. Dlatego od 1942 roku było zastępowane przez nowszą armatę M-42.

Ze względu na niską wartość bojową i rozmieszczenie głównie na pierwszej linii frontu, a co za tym idzie, wysoką śmiertelność wśród załóg, działo 45 mm nazywane było przez żołnierzy sowieckich “żegnaj, Ojczyzno!”

Opis konstrukcji

Lufa monolityczna, gwintowana o 16 prawoskrętnych zwojach, bez hamulca wylotowego. Zastosowano półautomatyczny zamek klinowy o ruchu pionowym. Umieszczony pod lufą hydrauliczny opornik był owinięty spiralną sprężyną powrotną. Znajdujący się po lewej stronie lufy celownik optyczny PP-1 wz. 38 składał się z panoramy artyleryjskiej oraz teleskopowego celownika optycznego. Panorama artyleryjska była wyskalowana od 0 do 800 metrów z podziałką co 100 m i od 800 do 4400 m z podziałką co 200 m. Teleskopowy celownik optyczny był wyskalowany do 2000 m z podziałką co 25 m, a pole widzenia wynosiło 30 stopni. Tarcza ochronna o grubości 4,5 mm mogła być składana dla obniżenia sylwetki i polepszenia pola obserwacji. Łoże dolne i zawieszenie dostosowana do trakcji motorowej – holowanie po drogach twardych z prędkością do 60 km/h. Ogumione koła typu ZIK-1 były wypełnione masą gąbczastą. Najczęściej jednak stosowano zaprzęg dwukonny, holujący armatę z wykorzystaniem przodka typu 52-P-243A mieszczącego 50 naboi (w 10 płaskich metalowych skrzynkach zawierających po 5 naboi każda) oraz zestaw części zapasowych do działa. Jaszcz amunicyjny typu 52-Z-243A także mieścił 50 naboi. Obsługa działa liczyła 5-6 osób.

Amunicja

Naboje zespolone, pakowane w płaskie metalowe skrzynki mieszczące po 5 naboi. Przy temperaturze powietrza poniżej -25°C zalecano naoliwienie pierwszych dwóch naboi dla uniknięcia zaklinowania łuski w lufie.

1. Przeciwpancerna Выстрел УБ-241:

Długość pocisku: 453 mm

Masa naboju: 2,44 kg

Masa łuski: 0,575 kg

Masa pocisku: 1,425 kg

Masa materiału wybuchowego: 19,3 g

Masa materiału miotającego: 350 g

Prędkość wylotowa: 760 m/s

Pocisk B-240 typu APHE miał tępogłowicowy korpus wykonany z wysokogatunkowej stali, który w części tylnej zawierał niewielki ładunek wybuchowy pobudzany zapalnikiem dennym typu MD-2.

Przebijalność pancerza dla płyty odchylonej o 30 stopni od pionu:

Odległość – Grubość płyty

100 m – 43 mm

500 m – 35 mm

1.000 m – 28 mm

1.500 m – 23 mm

2. Przeciwpancerna Выстрел УБР-243:

Masa naboju: 2,45 kg

Masa łuski: 0,575 kg

Masa pocisku: 1,43 kg

Masa materiału wybuchowego: 18,8 g

Masa materiału miotającego: 360 g

Prędkość wylotowa: 760 m/s

Pocisk BR-240 typu APHE miał korpus wykonany z wysokogatunkowej stali, który w części tylnej zawierał niewielki ładunek wybuchowy pobudzany zapalnikiem dennym typu MD-4 lub MD-5.

Przebijalność pancerza dla płyty odchylonej o 30 stopni od pionu:

Odległość – Grubość płyty

100 m – 43 mm

500 m – 35 mm

1.000 m – 28 mm

1.500 m – 23 mm

3. Przeciwpancerna Выстрел УБР-243СП со сплошным бронебойным снарядом:

Masa naboju: 2,45 kg

Masa łuski: 0,575 kg

Masa pocisku: 1,43 kg

Masa materiału miotającego: 360 g

Prędkość wylotowa: 757 m/s

Pocisk BR-240CP typu APCBC miał tępogłowicowy korpus wykonany z wysokogatunkowej stali, dodatkowo w części głowicowej przykryty czepcem ochronnym i balistycznym.

Przebijalność pancerza dla płyty odchylonej o 30 stopni od pionu:

Odległość – Grubość płyty

100 m – 43-49 mm

500 m – 38-40 mm

1.000 m – 28-32 mm

1.500 m – 26 mm

4. Przeciwpancerna Выстрел УБР-243П с бронебойно-подкалиберным снарядом:

Masa naboju: 1,84 kg

Masa łuski: 0,575 kg

Masa pocisku: 0,85 kg

Masa materiału miotającego: 365 g

Prędkość wylotowa: 985 m/s

Pocisk BR-240P typu APCR zawierał wewnątrz lekkiego płaszcza podkalibrowy rdzeń wykonany z wysokogatunkowej stali. W części dennej znajdował się smugacz. Amunicją tego typu zalecano strzelać na dystansie do 500 metrów.

Przebijalność pancerza dla płyty odchylonej o 30 stopni od pionu:

Odległość – Grubość płyty

100 m – 70 mm

500 m – 47 mm

5. Przeciwpancerno-zapalająca Выстрел УБЗР-243 с бронебоно-зажигательным снарядом:

Masa naboju: 2,45 kg

Masa łuski: 0,575 kg

Masa pocisku: 1,43 kg

Masa materiału wybuchowego: 12,5 g

Masa materiału miotającego: 360 g

Prędkość wylotowa: 760 m/s

Pocisk BZR-240 typu APHE miał korpus wykonany z wysokogatunkowej stali, który w części tylnej zawierał niewielki ładunek wybuchowy pobudzany zapalnikiem dennym typu MD-4 lub MD-5. Dodatkowo mieścił 13 gram chemicznej substancji o działaniu zapalającym.

Przebijalność pancerza dla płyty odchylonej o 30 stopni od pionu:

Odległość – Grubość płyty

100 m – 43 mm

500 m – 35 mm

1.000 m – 28 mm

1.500 m – 23 mm

6. Odłamkowa Выстрел УО-243 с осколочной гранатой:

Długość pocisku: 456 mm

Masa naboju: 2,91 kg

Masa łuski: 0,575 kg

Masa pocisku: 2,15 kg

Masa materiału wybuchowego: 118 g

Masa materiału miotającego: 115 g

Prędkość wylotowa: 335 m/s

Donośność: 4.200 m

Pocisk odłamkowy O-240 typu HE miał prefabrykowany korpus dla zwiększenia fragmentacji na odłamki – był rozrywany niewielkim ładunkiem wybuchowym, do którego pobudzenia stosowano uderzeniowy zapalnik głowicowy typu KT-1, KTM-1, KTM-1U, KTM-3 lub M-50. Stosowano także inne wersje tego pocisku (О-240А oraz О-240Э) różniące się użytymi materiałami i technologią produkcji.

7. Kartacz Выстрел УЩ-243 с пулевой картечью:

Masa naboju: 2,36 kg

Masa łuski: 0,575 kg

Masa pocisku: 1,62 kg

Masa lotek: 1,48 kg

Masa materiału miotającego: 100 g

Prędkość wylotowa: 450 m/s

Pocisk Szcz-240 był wypełniony 137 ołowianymi lotf kami. Po opuszczeniu lufy cienkościenny korpus pocisku ulegał rozerwaniu, co powodowało że lotki rozlatywały się na boki pod kątem 6-9° i raziły skutecznie siłę żywą zajmującą obszar szeroki na 30 m i długi na 150 m.

8. Dymna Выстрел УД-243:

Pocisk D-240 był wypełniony substancją chemiczną dającą podczas spalania obfite obłoki dymu. Pobudzany głowicowym zapalnikiem uderzeniowym KTM-2. Produkowany seryjnie od 1937 roku.

W służbie niemieckiej przejęte egzemplarze otrzymały oznaczenie 4,5 cm Pak 184/1 (r).

Eksponat; Muzeum im. Orła Białego – Skarżysko-Kamienna

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Państwo: Związek Radziecki

Rodzaj: działo przeciwpancerne

Produkcja seryjna: 1937 – 1942/1944

Wyprodukowano: 37 354 szt.

Kaliber: 45 mm

Długość lufy: 2070 mm (L/46)

Donośność: 4200 m

Masa: 560 kg (bojowa), 1200 kg (marszowa)

Kąt ostrzału: -8° do +25° (w pionie), 60° (w poziomie)

Szybkostrzelność: 20 do 25 strz/min

Obsługa: 4-6 osób

Szybkość marszowa: do 50 km/h

Autor: zdjęcia i tekst – Dawid Kalka

Bibliografia

http://www.dws-xip.pl/encyklopedia/
https://pl.wikipedia.org/wiki/45_mm_armata_przeciwpancerna_wz._1937_(53-K)
Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej. Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994