Samolot myśliwski Lim-5 o numerze bocznym 409, na którym podobno latał polski kosmonauta, trafił do Miastka w 1989 roku. Hermaszewski przekazał go Bogdanowi Karwowskiemu, ówczesnemu dyrektorowi Fabryki Rękawiczek i Odzieży Skórzanej.
Miastecki Lim miał wcześniej służyć w 19. Lotniczej Eskadrze Holowniczej w Słupsku i wielokrotnie przelatywać nad Miastkiem w związku z tym, że eskadra korzystała z niedalekiego lotniska zapasowego w Pieniężnicy. Znawcy samolotów od razu dostrzegli, że przy składaniu maszyny dodano do niej elementy z innych egzemplarzy (np. pokrywa działek z egzemplarza 418).
Historia konstrukcji
Lim-5
Samoloty Lim-5 w locie
Nowy samolot został oblatany w styczniu 1950 roku. Loty doświadczalne potwierdziły wzrost prędkości maksymalnej o 40 km/h, nastąpił jednak spadek zasięgu lotu oraz pogorszenie właściwości manewrowych, wydłużyła się także długość startu i lądowania. W trakcie prób uszczelniono kadłub, co też wpłynęło na dalszy wzrost prędkości. W czasie jednego z lotów osiągnięto prędkość dźwięku. Niestety, pasmo sukcesów przerwała katastrofa prototypu wywołana zniszczeniem części usterzenia poziomego. Dalsze próby kontynuowano przy pomocy drugiego prototypu. W czasie kolejnych prób ujawnił się tzw. rewers lotek (ich odwrotne działanie) wywołane niewystarczającą sztywnością skrzydeł w niektórych fazach lotu. Było to niezwykle niebezpieczne zjawisko, wymagające poprawienia. Wszystkie wynikające z prób problemy były stopniowo eliminowane. Powstający samolot postanowiono uznać za nową konstrukcję i w październiku 1951 roku podjęto decyzję rozpoczęcia jego produkcji pod nazwą MiG-17 w 5 zakładach lotniczych. Nie zaprzestano dalszych prób udoskonalania myśliwca, wszystkie zmiany błyskawicznie wprowadzano do produkcji. Zmieniono kolejny raz kształt i powierzchnię hamulców aerodynamicznych, w celu poprawienia widoczności do tyłu zmieniono konstrukcję tylnej części osłony kabiny pilota (później zastosowano również w tym celu peryskop), dodawano nowe wyposażenie radiotechniczne. W trakcie produkcji zastosowano zmodernizowany silnik WK-1A, dysponujący większym resursem. Te modyfikacje spowodowały nieoficjalną zmianę nazwy samolotu na MiG-17A. Dotychczasowy myśliwiec frontowy MiG-17 stał się również myśliwcem eskortującym. W 5 wytwórniach w ZSRR wyprodukowano 5467 samolotów tego typu.
W dalszym ciągu pracowano nad poprawieniem jego właściwości manewrowych. Drogą do tego był silnik o większym ciągu, napęd taki był jednak nieosiągalny. Możliwości powiększenia ciągu silnika WK-1 zostały już wyczerpane. Należało znaleźć inne rozwiązanie, polegające na dołączeniu do silnika dopalacza. Jest to urządzenie dołączane do układu wylotowego silnika turboodrzutowego. Jego działanie polega na spalaniu dodatkowej ilości paliwa w gazach wylotowych, przy znacznym wzroście ciągu wzrasta niestety zużycie paliwa. W 1949 roku grupa specjalistów z Biura Doświadczalno-Konstrukcyjnego-155 i Centralnego Instytutu Silników Lotniczych opracowała odpowiedni dopalacz. W lecie 1951 roku uwieńczone powodzeniem prace doprowadziły do powstania silnika WK-1F. Zmodernizowany napęd wypróbowano na samolocie ?SF?, który stał się prototypem nowej wersji samolotu, nazwanej MiG-17F. Znacznej zmianie uległa tylna część kadłuba mieszcząca komorę dopalacza, zmieniono kolejny raz hamulce aerodynamiczne. Zgodnie z oczekiwaniem nastąpiła poprawa osiągów samolotu (prędkości wznoszenia, prędkości w locie poziomym i pułap) oraz jego właściwości manewrowych. Pozostawiono dotychczasowe uzbrojenie strzeleckie, udźwig bomb został powiększony do 500 kg (dwie bomby po 250 kg każda). Niestety i tym razem, wkraczając w świat dużych, przy- i naddźwiękowych prędkości, nie można było uniknąć kolejnych problemów związanych z pilotowaniem. Pojawiły się też kłopoty z trwałością dopalacza.
Samolot myśliwsko- szturmowy Lim-5M podczas przygotowań do startu
Po poprawieniu występujących defektów i problemów aerodynamicznych, we wrześniu 1952 roku MiG-17F skierowany został do produkcji seryjnej. Kolejne serie produkcyjne były w sposób ciągły udoskonalane, poprawiono komfort pracy pilota w kabinie i jego fotel katapultowany, zmieniono instalację paliwową pozwalającą na stabilną pracę silnika, ulepszono wzmacniacze hydrauliczne włączone w system sterowania lotkami i sterem wysokości, do systemu kierowania ogniem dołączono radiodalmierz (ułatwiający ocenę odległości do celu powietrznego) połączony z celownikiem optycznym. W oparciu o ten samolot opracowano również wariant rozpoznawczy MiG-17R, produkowany w niedużej ilości. W 2 wytwórniach w ZSRR wyprodukowano 1685 samolotów MiG-17F.
Lim-5 – Muzeum Lotnictwa Polskiego
W styczniu 1954 roku oblatano samolot SP-7F, wyposażony w silnik WK-1F. Skierowany został do produkcji pod nazwą MiG-17PF. Uzyskano wzrost osiągów i poprawienie właściwości manewrowych. Obok celownika radiolokacyjnego RP-1 stosowano jego udoskonalony wariant RP-5, z powiększonym zasięgiem i zwiększoną odpornością na zakłócenia. Dwie wytwórnie w ZSRR zmontowały 668 MiG-17PF.
Pracowano również nad uzbrojeniem samolotu w rakietowe pociski kierowane RS-1U, naprowadzane na cel w wiązce fal radiowych, wysyłanej przez zmodyfikowany celownik radiolokacyjny RP-1U (system K-5). W 1956 roku 40 samolotów MiG-17PF przebudowano i dostosowano do nowego systemu uzbrojenia. Zmodernizowany myśliwiec nazwano MiG-17PFU. Pod jego skrzydłami podwieszone były 4 wyrzutnie dla rakiet kierowanych. Większość MiG-17PFU nie posiadała uzbrojenia strzeleckiego, na kilku pozostawiono 1 działko kal. 23 mm.
Samoloty myśliwskie Lim-5 polskiego lotnictwa wojskowego
Powstało kilka samolotów eksperymentalnych, przy pomocy których badano rozwiązania techniczne i napędy dla nowych konstrukcji, prowadzono też próby rakiet niekierowanych, które mogły by wzmocnić dotychczasowe uzbrojenie strzeleckie i bombowe w atakach na cele powietrzne i naziemne.
MiG-17 brały udział w wielu ograniczonych wojnach w Azji i Afryce, często zaskakiwały przeciwników swoimi możliwościami bojowymi. Wycofywane z uzbrojenia myśliwce były przerabiane na zdalnie kierowane cele latające M-17, MiG-17M i MiG-17MM. Produkcja wszystkich wersji MiG-17 została zakończona w ZSRR w 1958 roku. Kontynuowano ją w Chińskiej Republice Ludowej i Polsce.
W Chinach Ludowych licencyjna produkcja MiG-17F była realizowana w latach 1956-59. Pod nazwą J-5 wyprodukowano 767 egzemplarzy. W 1961 roku rozpoczęto przygotowania do produkcji MiG-17PF, pod nazwą J-5A. Ochłodzenie stosunków politycznych i gospodarczych między ZSRR i Chinami Ludowymi spowodowało opóźnienie w rozpoczęciu produkcji, którą uruchomiono dopiero w 1965 roku. W oparciu o konstrukcję MiG-17F opracowano w Chinach Ludowych dwumiejscowy szkolno-treningowy JJ-5, napędzany silnikiem bez dopalacza WK-1A. Jego produkcję uruchomiono w 1966 roku i kontynuowano do 1986, budując 1061 samolotów tego typu.
Lim-5P
Po wyprodukowaniu 129 egzemplarzy produkcję zakończono w grudniu 1960 roku.
Pod koniec lat 50. rozpoczęto w Polsce próbę przekształcenia myśliwca frontowego MiG-17F w samolot myśliwsko-szturmowy. Tę modyfikację nazwano
Pomnik “Na chwałę polskich lotników i kosmonautów” w Wołowie (Dolnośląskie)
Lim-6bis zaczęto przekazywać lotnictwu wojskowemu w marcu 1963 roku. Początkowo były to zmodyfikowane Lim-6, następnie trafiły do przeróbki Lim-5M. Kolejne 70 sztuk Lim-6bis było nowymi samolotami, których produkcję ukończono w 1964 roku. Część z nich wykonano w wersji rozpoznawczej, nazwanej Lim-6bisR.
Pod koniec lat 60.-tych myśliwce przechwytujące Lim-5P utraciły swoją wartość bojową. W 1971 roku podjęto decyzję przebudowania części z nich na samoloty myśliwsko-szturmowe. Przeróbka polegała na usunięciu celownika radiolokacyjnego (w jego miejscu został umieszczony akumulator) oraz zamontowaniu dwóch dodatkowych wysięgników na środki bojowe (wyrzutnie rakiet niekierowanych, różne rodzaje bomb o masie do 140 kg na jednym wysięgniku). Uzbrojenie strzeleckie pozostawiono takie samo jak w Lim-5P (MiG-17PF). Uzyskane w wyniku tej przebudowy samoloty nazwano Lim-6M, a ich wariant rozpoznawczy Lim-6MR.
Wszystkie Lim-5 wycofano z uzbrojenia polskiego lotnictwa na początku lat 90.-tych.
Samolot myśliwski Lim-5 polskiego lotnictwa wojskowego
Pierwszy wyprodukowany egzemplarz Lim-5 przeznaczono do badań statycznych w zakładach WSK. Polskie lotnictwo wojskowe otrzymało 13 02 1957 roku 3 samoloty Lim-5 z pierwszej serii oraz 7 egzemplarzy z drugiej i trzeciej serii. Skierowano je do 39. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Mierzęcicach, gdzie sformowano z nich 1. Eskadrę Pościgową. Następnie seryjne samoloty Lim-5 zostały dostarczone z WSK Mielec do polskich jednostek lotniczych oraz jednostek badawczych:
• 1. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Mińsk Mazowiecki
• 2. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Kraków
• 3. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Wrocław
• 4. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Goleniów
• 11. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Debrzno
• 13. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Łęczyca
• 21. Samodzielny Pułk Lotnictwa Rozpoznawczego- Sochaczew
• 25. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Pruszcz Gdański
• 26. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Zegrze Pomorskie
• 28. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Słupsk
• 29. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Orneta
• 31. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Warszawa Babice
• 34. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Marynarki Wojennej- Gdynia- Babie Doły
• 39. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Mierzęcice
• 40. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Świdwin
• 41. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Malbork
• 45. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Babimost
• 62. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Poznań Krzesiny
• 5. Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego- Warszawa Bemowo
• Oficerska Szkoła Lotnicza- Dęblin
• Wyższa Szkoła Pilotażu, przeformowana w 1960 r. w Centrum Szkolenia Lotniczego- Modlin
• Dowództwo 1 Korpusu Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju- Warszawa
• Dowództwo 2 Korpusu Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju- Bydgoszcz
• Dowództwo 3 Korpusu Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju- Wrocław
• Dowództwo 3 Korpusu Lotnictwa Myśliwskiego- Poznań
• 10. Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego- Słupsk
• 11. Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego- Świdwin
• Instytut Naukowo Badawczy,, od 1958 r. Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych (ITWL)
• 17. Eskadra Lotnicza Dowództwa Lotnictwa Operacyjnego- Poznań Ławica
• WSK Mielec
Samolot Lim-5M podczas prób startów i lądowań na lotnisku gruntowym
Pierwsze dwa samoloty Lim-5P otrzymał 5 02 1959 roku 39. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego w Mierzęcicach. Dwa następne egzemplarze przekazano tydzień później do Centrum Szkolenia Lotniczego w Modlinie. Seryjne samoloty Lim-5P zostały dostarczone z WSK Mielec do polskich jednostek lotniczych oraz jednostek badawczych:
• 1. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Mińsk Mazowiecki
• 2. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Kraków
• 3. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Wrocław
• 4. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Goleniów
• 11. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Debrzno
• 13. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Łęczyca
• 25. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Pruszcz Gdański
• 26. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Zegrze Pomorskie
• 29. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Orneta
• 34. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Marynarki Wojennej- Gdynia- Babie Doły
• 39. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Mierzęcice
• 40. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Świdwin
• 41. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Malbork
• 45. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego- Babimost
• Centrum Szkolenia Lotniczego- Modlin
• Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych
Konstrukcja
Jednomiejscowy średniopłat o konstrukcji metalowej. Skrzydło skośne, z ujemnym wzniosem, jednodźwigarowe z dźwigarem pomocniczym. Obrys dwutrapezowy, linię krawędzi natarcia ukształtowano w sposób zbliżony do wygiętej łukowo przez zastosowanie dwuskosu. Na górnej powierzchni zabudowano po trzy kierownice strug powietrza, zapobiegające niekorzystnym zjawiskom aerodynamicznym i zwiększające skuteczność lotek. Pokrycie wykonane z blachy duralowej. Skrzydło wyposażone w lotki i klapy-poszerzacze.
Lim-5R – Muzeum Lotnictwa Polskiego
Wersja Lim-5M miała dodatkowe owiewko zbiorniki zabudowane symetrycznie pod skrzydłami w części przykadłubowej. W owiewce wykonanej z laminatu część przednią wykorzystano na zbiornik, a tylna mieściła komorę podwozia głównego. W Lim-6 skrzydło jest takie samo, jak w Lim-5, a w Lim-6bis ma pod każdą połówką dodatkowy wysięgnik, na wyposażenie specjalne, zamocowany w odległości 0,525 m od kadłuba.
Kadłub ma kształt zbliżony do bryły obrotowej. Konstrukcja półskorupowa z pokryciem pracującym. Po bokach, przy końcu kadłuba, znajdują się klapy hamulców aerodynamicznych. Pod spodem kadłuba zamocowany grzebień zwiększający powierzchnię boczną maszyny i poprawiający właściwości samolotu w locie. Kabina zakryta, ciśnieniowa, fotel pilota jest awaryjnie wyrzucany za pomocą pironaboju.
Usterzenie klasyczne ze skosem: pionowe o kącie 60° i poziome o kącie 45°. Konstrukcja półskorupowa. Statecznik pionowy stanowi integralną część kadłuba. Statecznik poziomy jest zamocowany do statecznika pionowego. Podwozie trójpodporowe z kołem przednim, chowane w locie.
Start pary samolotów myśliwsko- szturmowych Lim-5M
Uzbrojenie
Lim-5: 1 działko N-37D kal. 37 mm i 2 działka NR-23 kal. 23 mm w przedniej części kadłuba. Dwie bomby o wagomiarze 50 lub 100 kg, podwieszone na zamkach D-4-50 pod skrzydłami lub dodatkowe zbiorniki paliwa
Lim-5P: 3 działka NR-23 kal. 23 mm w przedniej części kadłuba. Dwie bomby o wagomiarze 50 lub 100 kg, podwieszone na zamkach D-4-50 pod skrzydłami lub dodatkowe zbiorniki paliwa
Lim-5M: 1 działko N-37D kal. 37 mm i 2 działka NR-23 kal. 23 mm w przedniej części kadłuba. Na dwóch podskrzydłowych zamkach można było podwieszać dodatkowe zbiorniki paliwa o pojemności po 400 dm3, bomby o masie do 250 kg oraz wyrzutnie Mars-1 z ośmioma pociskami rakietowymi S-5. Samolot mógł być przystosowany do innych wariantów uzbrojenia, np. z większymi wyrzutniami z 15 lub 24 pociskami rakietowymi S-5, pojemnikami z mieszaniną zapalającą oraz belkami do girlandowego podwieszania trzech ciężkich pocisków rakietowych kal. 132 mm
Wyposażenie radioelektroniczne: radiostacja UKF typ R-800, zestaw OSP-48 do lądowania według przyrządów (automatyczny radiokompas ARK-5, sygnalizator przelotu MRP-48P, radiowysokościomierz RW-2), dalmierz radiolokacyjny SRD-1M, stacja ostrzegawcza Syrena-2 (sygnalizująca opromieniowanie tylnej półsfery samolotu przez dalmierz radiolokacyjny lub pokładową stację radiolokacyjną samolotu atakującego), aparatura odzewowa (rozpoznawcza) SRO-1 lub Chrom (SRO-2 ?), fotokarabin S-13, elektrorakietnica EKSR-46. Wersja Lim-5P dodatkowo stacja radiolokacyjna RP-5 Izumrud,
Silnik: odrzutowy Lis-5 z dopalaczem o ciągu 26,46 (2700 kG) i 33,12 kN (3380 kG) z dopalaczem.
Dane techniczne wariantu Lim-5
Rozpiętość skrzydeł – 9628 mm
Długość samolotu – 11 260 mm (według innych danych 11 360 mm)
Wysokość samolotu – 3800 mm
Powierzchnia nośna – 22,6 m2
Masa własna samolotu – 3920 kg (według innych danych 4114 kg)
Masa użyteczna samolotu – 1425 kg
Masa całkowita samolotu – 5345 kg (według innych danych 5485 kg)
Maksymalna masa całkowita samolotu – 6075 kg (według innych danych 6206 kg)
Prędkość maksymalna samolotu – do 1097 km/h
Prędkość maksymalna samolotu z włączonym dopalaczem – do 1145 km/h (według innych danych do 1154 km/h)
Prędkość minimalna samolotu – 300 km/h
Prędkość lądowania samolotu – 180 km/h
Wznoszenie samolotu – maksymalnie 65 m/s
Czas wznoszenia na wysokość 5000 m – 2’ 38”
Maksymalny pułap samolotu – 16 600 m
Zasięg samolotu z dodatkowymi zbiornikami paliwa – do 1980 km
Czas lotu samolotu – 2 h 53’
Autor – zdjęcia: Dawid Kalka
Poznań, Park Cytadela – Muzeum Uzbrojenia – oddział Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości
Dane techniczne wariantu Lim-5P
Rozpiętość skrzydeł – 9628 mm
Długość samolotu – 11 680 mm
Wysokość samolotu – 3800 mm
Powierzchnia nośna – 22,6 m2
Masa własna samolotu – 4182 kg
Masa użyteczna samolotu – 1438 kg
Masa całkowita samolotu – 5620 kg
Maksymalna masa całkowita samolotu – 6350 kg (według innych danych 6552 kg)
Prędkość maksymalna samolotu – do 1047 km/h
Prędkość maksymalna samolotu z włączonym dopalaczem – do 1121 km/h (według innych danych do 1123 km/h)
Prędkość minimalna samolotu – 300 km/h
Prędkość lądowania samolotu – 180 km/h
Wznoszenie samolotu – maksymalnie 55 m/s
Czas wznoszenia na wysokość 5000 m – 2’ 30”
Maksymalny pułap samolotu – 15 850 m (według innych danych maksymalnie 16 300 m)
Zasięg samolotu z dodatkowymi zbiornikami paliwa – do 1930 km (według innych danych do 1730 km)
Czas lotu samolotu – 2 h 39’
Dane techniczne wariantu Lim-5M
Rozpiętość skrzydeł – 9628 mm
Długość samolotu – 11 360 mm
Wysokość samolotu – 3800 mm
Powierzchnia nośna – 22,6 m2
Masa własna samolotu – 4473 kg
Masa użyteczna samolotu – 1783 kg
Masa całkowita samolotu – 6256 kg
Maksymalna masa całkowita samolotu – 6954 kg
Prędkość maksymalna samolotu – do 1058 km/h
Prędkość maksymalna samolotu z włączonym dopalaczem – do 1108 km/h
Prędkość minimalna samolotu – 300 km/h
Prędkość lądowania samolotu – 180 km/h
Wznoszenie samolotu – maksymalnie 55 m/s
Czas wznoszenia na wysokość 5000 m – 3’ 38”
Maksymalny pułap samolotu – 15 200 m (według innych danych maksymalnie 16 200 m)
Zasięg samolotu z dodatkowymi zbiornikami paliwa – do 1890 km (według innych danych do 1750 km)
