Czołg ciężki Panzerkampfwagen VI „Tiger”
Niemcy, Munster – Panzermuseum
Panzerkampfwagen VI Tiger (Panzerkampfwagen VI Tiger, Sd.Kfz. 181, potocznie Tygrys) – niemiecki czołg ciężki z okresu II Wojny Światowej. Uzbrojony w armatę czołgową kalibru 88 mm i 2 karabiny maszynowe Maschinengewehr 34 kalibru 7,92 mm.
Historia powstania konstrukcji
Prototyp DW 2 (Durchsbruchswagen II), dostarczony z Krupp Turm (1940 rok)
Historia rozwoju niemieckich czołgów ciężkich rozpoczyna się już w 1925 roku. Niemcy pomimo znacznych ograniczeń, nałożonych przez Traktat Wersalski, Niemcy nie zaniechali wszelkich prac nad rozwojem nowych typów pojazdów pancernych, kołowych i gąsienicowych. W 1925 roku Heereswaffenamt (Urząd Uzbrojenia Armii Lądowej), który przedstawił pierwsze założenia konstrukcyjnego czołgu ciężkiego o masie całkowite do 20 000 kg. Czołg miał osiągać prędkość maksymalną około 40 km/h i miał posiadać możliwość pokonywania przeszkód wodnych o głębokości do 0,8 metra, z maksymalną prędkością 6 km/h, pokonywania wzniesień o nachyleniu do 30 stopni. Planowano też, że czołg będzie posiadał długość maksymalną konstrukcji do 6000 mm, a szerokość maksymalną 2600 mm. Czołg, który został opracowany w zakładach Rheinmetall, Krupp i Daimler-Benz. Czołg opracowany w Rheinmetall był napędzany silnikiem gaźnikowym rzędowym, chłodzonym cieczą zakładów BMW o mocy 184 kW (250 KM), który pozwalał na osiągnięcie prędkości maksymalnej do 40 km/h. Opancerzenie czołgu sięgało do 13 mm. Załoga sześcioosobowa. Uzbrojenie stanowiła armata czołgowa 7,5 cm KwK L/20, umieszczona w obrotowej wieży (kąt ostrzału: w płaszczyźnie pionowej od -12 stopni do +60 stopni, zaś w poziomie 360 stopni), oraz trzy karabiny maszynowe Dreyse Maschinengewehr 13 kalibru 7,92 mm w wieży i dodatkowo w małej wieżyczce, umieszczonej z tyłu kadłuba. Prototyp zakładów Rheinmetall 30 października 1929 roku utonął podczas próby przekroczenia przeszkody wodnej na poligonie Putloss (Schlezwig-Holstein. Podobną konstrukcję miał czołg powstały z zakładach Kruppa. Czołg Kruppa był testowany na poligonie czołgowym „Kama” koło Kazania w Związku Radzieckim. Czołg został skonstruowany w zakładach Daimler-Benz 0przez zespół kierowany przez dr. h.c Ferdynanda Porsche, która konstrukcyjnie bardzo dużo nawiązywała do brytyjskich czołgów z okresu I Wojny Światowej. Jego napęd stanowił silnik lotniczy (sześciocylindrowy, rzędowy, gaźnikowy, chłodzony cieczą) Daimler-Mercedes DlVb (182206) o pojemności skokowej 31 200 cm3 i mocy 191-220 kW (260-300 KM). Rozruch silnika odbywał się za pomocą dwucylindrowego, dwusuwowego silnika gaźnikowego DKW F2 o mocy 7,3 kW (10 KM). Czołg posiadał masę całkowitą 15 400 kg, opancerzenie sięgało od 6 do 14,5 mm grubości. Uzbrojenie identyczne jak w czołgu Rheinmetall (w próbach stosowane były obok karabinów maszynowych Maschinengewehr 13, także starsze chłodzone wodą ręczne karabiny maszynowe Maschinengewehr 08/15 kalibru 7,92 mm). Na drodze czołg osiągał prędkość maksymalną 40 km/h, zaś w wodzie 4 km/h. Podczas pokonywania przeszkód wodnych sam czołg poruszał się za pomocą śruby umieszczonej z tyłu kadłuba. Na podstawie zamówienia z dnia 28 marca 1927 roku zostały zbudowane dwa prototypy. Po zakończeniu tekstów jeden z czołgów został umieszczony przed koszarami 5. Pułku Pancernego w Wunsdorf. W programie finalizowanym, przeznaczonym na lata 1929-1930 (nr 1105/29), przewidywano wydanie aż 3 400 000 RM, na produkcję 17 czołgów ciężkich typu Grosstraktpor (ciężki traktor). Z coraz bardziej pogarszających się przyczyn ekonomicznych w 1930 roku program budowy niemieckich czołgów ciężkich „Grosstraktor”. Od 1930 roku prowadzono próby czołgu, także ówcześnie kwalifikowanego jako czołg ciężki, który miał być przeznaczony dla dowódcy batalionów pancernych; tzw. Batallion-Fyhrer-Wagen, który później stał się sławnym Panzerkampfwagen IV. Pierwszy prototyp skonstruowany przez zakłady Rheinmetall posiadał masę całkowitą 18 000 kg. Napęd wozu stanowił silnik gaźnikowy typu Maybach o mocy 220 kW (300 KM). Czołg posiadał opancerzenie sięgające od 16 do 20 mm. Załoga wozu składała się z pięciu żołnierzy. Uzbrojenie główne wozy stanowiła armata czołgowa KWK 37 L/24 kalibru 75 mm i dwa karabiny maszynowe Maschinengewehr 13. W 1933 roku generał porucznik Lutz – Szef Wydziału Motorowego Reischwehry polecił opracowanie nowego typu czołgu ciężkiego tzw. Neubaufahrzeug (w skrócie NbFz). W budowie prototypów uczestniczyły zakłady Krupp oraz Rheinmetall. Czołgi posiadały podobną konstrukcję kadłuba, różniły się jedynie typem zastosowanej wieży, dwa prototypy posiadały wieżę konstrukcji zakładów Krupp, a trzy Rheinmetall. Czołgi ciężkie NbFz konstrukcyjnie nawiązywały do brytyjskich czołgu Vickers „Independent”. Masa czołgu wynosiła 23 000 kg. Napęd wozu stanowił silnik rzędowy, gaźnikowy, chłodzony cieczą Maybach HL 108RT o mocy 206 kW (280 KM). Zasadnicze uzbrojenie wozu stanowiły dwa armaty czołgowe umieszczone w obrotowej wieży: jedna kalibru 75 mm (7,5 cm KwK 37 L/24) lub o kalibrze 105 mm (10,5 cm KwK 31 L/28) i sprzężona z nią armata czołgowa kalibru 37 mm (3,7 cm KwK 36 L/45). Różnica polegała na metodzie instalacji uzbrojenia w wieży. Wieża skonstruowana w zakładach Rheinmetall armata kalibru 37 mm była montowana równolegle w pionie nad uzbrojeniem głównym, natomiast w wieży z zakładów Kruppa uzbrojenie było montowane w poziomie, obok siebie. Dodatkowe uzbrojenie wozu stanowiły trzy karabiny maszynowe Maschinengewehr 13 kalibru 7,92 mm. Jeden znajdował się w wieży głównej, dwa pozostałe w mniejszych wieżyczkach, gdzie jedna była umieszczona z przodu kadłuba przed główną wieżą, natomiast druga z tyłu kadłuba. Opancerzenie wieży wynosiło od 16 do 20 mm, załoga wozu sześcioosobowa. W lutym 1939 roku jeden czołg NbFz był prezentowany na wystawie samochodowej w Berlinie. Trzy czołgi Neubaufahrzeug używane były przez 40. Batalion Specjalnego Przeznaczenia ($0. Abt. z. b.v.), podczas inwazji na Norwegię w kwietniu 1940 roku (podczas zajmowania przez niemieckie oddziały w Oslo).
Tiger opisany w raporcie British School of Tank Technology (STT) z 1944 roku. Biała tarcza w lewym przednim rogu identyfikuje ten pojazd jako „131”, który został zdobyty w Tunezji i przywieziony do Wielkiej Brytanii w celu dokładnego zbadania
28 października 1935 roku Heereswaffenamt polecił opracować silnik czołgowy o mocy 600 KM, przeznaczonego dla czołgu typu Grosstraktor. Zakłady Daimler-Benz AG (Berlin-Marienfelde) zaoferował zmodyfikowany silnik lotniczy M-71 (potem nazwa została zmieniona na DB 600), przystosowany do zabudowania w pojazdach pancernych. Silnik posiadał moc maksymalną 441 kW (600 KM). Zaprojektowano dwie odmiany tego silnika, gaźnikowego MB 507, którego planowano użyć do do napędu prototypu czołgu VK 3001 (DB).
Czołg DW 1
Ewolucja rozwoju czołgu Tiger
Pod koniec stycznia 1937 roku oddział WaPruf 6 (WaffenPrufung 6) złożył w zakładach Henschel zlecenie na budowę czołgu, oznaczonego jako Durchbruchwagen DW 1 (czołg przełamania). Skonstruowano prototypowe podwozie chronione pancerzem o grubości do 50 mm. Kierowca zajmował swoje miejsce po prawej stronie kadłuba, tuż obok skrzyni przekładniowej. Napęd wozu stanowił silnik rzędowy, gaźnikowy, chłodzony cieczą, typu Maybach HL 120 o mocy 206 kW (280 KM), który pozwalał na osiągnięcie prędkości maksymalnej 35 km/h. Czołg posiadał koło napędowe z przodu kadłuba, a z tylu kadłuba znajdowało się koło napinające. Koło napędowe, bardzo podobnie jak koła napędowe w radzieckich czołgach szybkich typu BT nie było wyposażone w koła zębate, lecz w rolki. Od góry gąsienica była prowadzona przez trzy małe kółeczka podtrzymującego. Czołg był wyposażony w skrzynię biegów Maybach Variorex. Zmiana biegów następowała za pomocą systemu preselekcji Cletrac. Czołg był wyposażony w amortyzatory Boge und Sohn. Masa czołgu wynosiła 30 000 kg. DW 1 posiadał podwozie wzorowane na zastosowanym później w czołgu średnim Panzerkampfwagen III.
Czołg VK 6501 (H)
Tiger I Fahrgestell Nr.250001 (pierwszy produkcyjny kadłub) podczas testów przez Wa Prüf 6 w maju 1942 roku. Mechanizm kierowniczy został uszkodzony podczas testów
Niemal dokładnie na rok przed wybuchem II Wojny Światowej 9 września 1938 roku Heereswaffenamt podpisał z niemieckimi zakładami Henschel kontrakt na rozpoczęcie budowy „czołgu seprciężkiego” (Sturmwagen lub Schwerewagen). Jednak po pierwszych obliczeniach, okazało się, że tego typu czołg jest za ciężki na przeprowadzenie go transportem drogowym, i nadaje się tylko do transportu kolejowego, i to wtedy jak całą konstrukcję rozbierze się na trzy części!?! Montaż ostateczny całej konstrukcji odbywał się już na miejscu. Oczywiście do złożenia całej konstrukcji był potrzebny ciężki sprzęt montażowy. Przewidywano, że opancerzenie czołowe kadłuba wozu będzie sięgać 100 mm grubości. Do jego napędu został wybrany silnik gaźnikowy, dwunastocylindrowy, rzędowy, górnozaworowy, chłodzony cieczą typu Maybach HL 224 o mocy 441 kW (600 KM). Czołg miał być wyposażony w standardową wieżę, która pochodziła z czołgu „ciężkiego” Panzerkampfwagen IV, uzbrojoną w armatę czołgową 7,5 cm KwK 37 L/24 i jeden sprzężony z nim karabin maszynowy Rheinmetall-Borsig Maschinengewehr 34. Dwa kolejne karabiny maszynowe Maschinengewehr 34 miały być zamontowane w dwóch oddzielnych wieżyczkach (małych) z przodu kadłuba, przed wieżyczką główną czołgu. Załoga wozu pięcioosobowa. Przewidywana prędkość maksymalna rzędu 25-26 km/h. Czołg ciężki VK 6501 (H) miał posiadać podwozie wielokołowe, podobne jakie miało być potem zastosowane w kadłubie wozu VK 3001 (H). Przygotowanie do rozpoczęcia budowy prototypu, a następnie rozpoczęcia produkcji seryjnej pojazdu, którego masa miała być szacowana na nawet 65 000 kg, musiało przecież pociągnąć poważne problemy logistyczne i montażowe, dlatego też trzeba było do niego zaprojektować specjalny pomocniczy pojazd pancerny do montażu technicznego czołgu ciężkiego VK 6501 (H). Na podwoziu samochodu ciężarowego typu Faun L900D/567 (napęd wozu 6 x 4), został zabudowany dźwig typu LK 5S o udźwigu maksymalnym 20 000 kg (produkcji zakładów Demag z Benrath). Rozpoczęto także budowę specjalnych naczep niskopodwoziowych o nośności do 60 000 kg (firma Karl Kassbohrer z Ulm). Po wdrożeniu do produkcji seryjnej czołgów typu „Tygrys”, zaniechano dalszych prac nad czołgiem VK 6501 (H), oznaczonego następnie jako Panzerkampfwagen VII.
Czołg DW 2
Podwozie prototypu VK 36.01, poligon doświadczalny w Kummersdorfie, jesień 1941roku
W 1940 roku została zaprojektowana wersja ulepszonego czołgu przełamania na bazie wcześniejszego DW 1. Czołg ciężki DW 2 miał posiadać zmodyfikowany układ przeniesienia mocy, skrzynia biegów typu ZW 38. Przewidywana masa bojowa czołgu DW 2 miała wynosić około 33 000 kg, załoga wozu miała się składać z pięciu żołnierzy. Jego uzbrojenie miało się składać z zamontowania na kadłubie typowej wieżyczki z czołgi średniego Panzerkampfwagen IV Ausf. D, którego uzbrojenie miało się składać z armaty czołgowej 7,5 cm KwK 37 L/24 i jednego sprzężonego karabinu maszynowego Maschinengewehr 34. Drugi karabin maszynowy był umieszczony z przodu kadłuba po prawej stronie. Warto tutaj dodać, że oznaczenie DW jest oznaczeniem fabrycznym. Zostało zbudowane tylko podwozie.
Czołg VK 3001 (H)
W 1941 roku niemieckie zakłady Henschel otrzymały zamówienie z WaPruf 6 na budowę kolejnego czołgu „ciężkiego” o masie do 30 000 kg. W konstrukcji czołgu VK 3001 (H), niemiecki producent wykorzystał wszystkie posiadane już doświadczenia podczas projektowania i budowy czołgów przełamania DW 1 oraz DW 2. Założęnia konstrukcyjne przewidywały zaprojektowanie czołgu o masie 30 000 kg, mogącego rozwijać prędkość maksymalną rzędu 35 km/h. Czołg ten miał być chroniony pancerzem o grubości od 35 do 50 mm. Jako jego napęd przewidywano użycie silnika jednorzędowego, gaźnikowego, sześciocylindrowego, chłodzonego cieczą typu Maybach HL 116, o pojemności skokowej 11 044 cm3 i mocy maksymalnej 195 kW (265 KM). Podwozia czołgów ciężkich VK 3001 posiadały montowaną skrzynię biegów typu Maybach Variorex i system kierowania Typ L320C. Podwozie zostało skonstruowane w ten sposób, że siedem dużych kół nośnych (zaopatrzonych w bandaże gumowe), umieszczono na osiach o różnej długości, tak, że koła nośne niejako nachodziły na siebie. Ten tym zastosowanego zawieszenia pozwalał na bardzo dobrą amortyzację i dobre pokonywanie przeszkód terenowych. Koło napędowe było umieszczone z przodu, a koła napinające z bandażem gumowym z tyłu. Pozycję górnego biegu gąsienic podtrzymywały trzy pary kół podtrzymujących. Jakkolwiek podwozie czołgu VK 3001 nie posłużyło jako wzorzec dla opracowania nowego czołgu ciężkiego, to jednak jeden z prototypów posłużył do prób nowej skrzyni biegów typu Maybach OLVAR, a trzeci prototyp testował nowy mechanizm kierujący typu SMaschinengewehr 90. Prototypy czołgów VK 3001 (H) znalazły także zastosowanie do użycia pługów okopowych i trałów przeciwminowych. Prace doświadczalne odbywały się na poligonie Haustenbeck, koło Paderborn (poligon fabryczny Henschela), oraz na poligonie doświadczalnym w Kummersdorfie koło Berlina. We wrześniu 1942 roku czołgi VK 3001 (H) zostały przeznaczone do szkolenia jednostek pancernych. W trakcie toczących się działań wojennych, 25 maja 1941 roku Hitler polecił rozpoczęcie prac nad działami samobieżnymi, które miały być uzbrojone w armaty dużego kalibru. Jako pierwszy powstał prototyp czołgu Panzerkampfwagen IV uzbrojony był w armatę czołgową kalibru 105 mm. Drugim prototypem był czołg VK 3001 (H), który został uzbrojony w armatę 12,8 cm KwK 40 L/61 kalibru 128 mm. Działo było umieszczone w w półodkrytym stanowisku bojowym, osłoniętym płytami pancernymi o grubości do 30 mm. Kierowca i pomocnik kierowcy zajmowali oddzielne stanowiska z przodu kadłuba wozu. Armata zamontowana na podwoziu z czołgu VK 3001 (H), stanowiła rozwinięcie skonstruowanej w 1946 roku w zakładach Kruppa ciężkiego działa przeciwlotniczego kalibru 128 mm. Samo działo mogło się przemieszczać w pionie od -15 stopni do +10 stopni, zaś w płaszczyźnie poziomej mogło się przechylać na boki w zakresie o 14 stopni w każdą stronę. Masa działa wynosiła 7150 kg. Samo podwozie zostało zostało nieco wydłużone, po przed dodanie jeszcze jednej pary kół nocnych, o wymiarach 700 x 550 mm i odpowiednie powiększenie kadłuba wozu. Załoga wozu pięcioosobowa. Działo samobieżne było wyposażone w sześciobiegową skrzynię biegów typu ZF SSG 77. Prędkość maksymalna wynosiła 16,9 km/h. Zostały zbudowane tylko dwa tego typu działa samobieżne, które oznaczono jako 12,8 cm Selbstfahrlafette L/61 (skrót: Pz. Sfl. V). Uzbrojenie było montowane w zakładach Rheinmetall-Borsig w Dusseldorfie. W latach 1942-1943 działa te były używane bojowo na froncie wschodnim. Wczesną jesienią 1943 roku jedno z dział zostało zdobyte podczas walk przez jednostki radzieckie, a obecnie jest eksponowane w Muzeum Wojsk Pancernych na terenie Kubinki pod Moskwą.
Wczesny kadłub Tigera widziany podczas testów wyposażony w ciężarek balastowy, aby symulować ciężar wieży. Na pokładzie stoi w mundurze Albert Speer (minister uzbrojenia i produkcji wojennej Rzeszy) rozmawiający z Ferdinandem Porsche (kapelusz i płaszcz). Ten czołg był rywalem własnego projektu Porsche – VK.45.01(P)
Czołg VK 3001(P)
Obok czołgu VK 3001 z zakładów Henschela, został poddany próbom również konstrukcja, która została opracowana przez profesora dr. h.c. Ferdinanda Porschego. W nowo otwartych zakładach zbrojeniowych Nibelungenwerke AG w St. Valentin w Austrii, gdzie powstał prototyp czołgu VK 3001 (P). Zakłady Nibelungenwerke używały także oznaczenia dla tego czołgu: „100” lub nazwy „Leopard”. Tak mówiąc nawiasem, jest to pierwszy pojazd pancerny, który obok oznaczenia technicznego, posiada także nazwę własną. Dwa silniki gaźnikowe typu Simmering-Graz-Pauker Typ 100 V-10 o mocy 154 kW (200 KM) każdy, napędzały dwa generatory, które dostarczały prądu elektrycznego do przekładni elektromechanicznych typu Voith (Heidenheim), poruszających gąsienice. Samo podwozie składało się z sześciu kół nośnych, które były umieszczone na trzech wózkach jezdnych oraz dwa małe koła podtrzymujące górny bieg gąsienicy. Każda z par kół nośnych posiadała oddzielną amortyzację. Koła napędowe były umieszczone z przodu. Czołg ciężki VK 3001 (P) miał być wyposażony w zmodyfikowaną wieżę, pochodzącą czołgu średniego Panzerkampfwagen IV, z zainstalowaną armatą czołgową 7,5 cm KwK 37 L/24 kalibru 75mm. Planowa także instalację armaty 10,5 cm KwK 38 L/28 kalibru 105 mm. Opancerzenie wozu miało sięgać od 30 do 50 mm. Ferdinand Porsche przedstawił także wersję napędzaną silnikiem wysokoprężnym (oznaczenie Typ 200). Zimą 1941, a 1942 roku czołg ciężki VK 3001 (P) został poddany wszechstronnym próbom poligonowym. Jednakże po zmianie jaką przedstawiły władze niemieckie w sprawie uzbrojenia dla nowego niemieckiego czołgu ciężkiego, zastosowania zmodyfikowanego udanego 88 mm działa przeciwlotniczego, zainstalowanego w nowej wieży nowego czołgu ciężkiego, tym samym zrezygnowania z armaty kalibru 75 mm oraz 105 mm, dalsze prace konstrukcyjne i testy nad czołgiem VK 3001 (P) zostały zaniechane, gdyż wieża czołgu VK 3001 (P) okazała się za mała dla nowego uzbrojenia, a zaś sama wieża, wyprodukowana przez zakłady Kruppa z nowym uzbrojeniem dla czołgu ciężkiego okazała się być za duża dla konstrukcji kadłuba.
Dr. Erwin Aders (z przodu po prawej), główny projektant VK45.01(H), pokazuje starszym oficerom armii niemieckiej wokół fabryki Henschel, 5 września 1942 roku
VK 3601 (H)
Podczas trwania w Berghofie narady sztabowej, 26 maja 1941 roku Adolf Hitler przedstawił ogólną koncepcję dla nowego typu czołgu ciężkiego. Miała być to ciężka maszyna gąsienicowa, która była by zdolna do przełamania silnie bronionych pozycji bojowych nieprzyjaciela. Początkowo planowano przydzielenie po kompanii czołgów ciężkich do każdej niemieckiej dywizji pancernej. „Ciężkie czołgi szturmowe” miały w niemieckich dywizja pancernych pełnić rolę „pancernego tarana” przełamującego pozycje obronne przeciwnika i osłaniające działania słabiej opancerzonych czołgów, takich pak Panzerkampfwagen 38(t), Panzerkampfwagen III oraz IV. Prekursorem dla czołgu „Tygrys” był czołg „szturmowy” , oznaczony jako VK 3601 (H) – Panzerkampfwagen VI Ausf. B. Kadłub wozu został wykonany w zakładach Henschel, a wierzę w zakładach Kruppa. Opancerzenie o grubości do 100 mm, prędkość maksymalna wozu sięgała do 40 km/h. Nie określono precyzyjnie jakie działo ma być zainstalowane w wieży nowego czołgu. Określono jedynie, że ma przebijać około 140 mm pancerza z odległości 1000 metrów. 26 maja 1941 roku zamówiony został jeden prototyp i sześć czołgów przedseryjnych. Do czasu ostatecznego dopracowania silnika typu Maybach HL 210, czołg ciężki VK 3601 (H) miał być napędzany słabszym silnikiem typu Maybach HL 174 o mocy maksymalnej 331 kW (450 KM). Czołg typu VK 3601 (H) był rozwinięciem konstrukcyjnym czołgu VK 3001 (H). Jednak wprowadzone zmiany dotyczyły zastosowanego podwozia. Zastosowano sześć kół nośnych z bandażami gumowymi o dużej średnicy. Zlikwidowane zostały kółka podtrzymujące górny bieg gąsienicy. Nowością teraz było zastosowanie dwóch dużych dmuchaw chłodzących silnik, umieszczonych na błotnikach czołgów. „Panzerprogramm 41” z 30 maja 1941 roku przewidywał zamówienie łącznie 116 czołgów typu VK 3601 (H) i planował dalszą budowę 172 pojazdów tego typu. Zmienione zostało uzbrojenie główne. Z powodu coraz większego deficytu wolframu , zaniechano produkcji dział bezodrzutowych 0725 i odpowiedniej do niej amunicji. Dwa pierwsze prototypy wyprodukowano w marcu 1942 roku. Cztery dalsze wozy we wrześniu tegoż roku .Pierwszy zbudowany prototyp służył do prób poligonowych w Heereswaffenamt. Po zamontowaniu dźwigu o udźwigu do 40 000 kg (produkcji niemieckich zakładów FAMO-Ursus, zlokalizowanych na terenie Warszawy, ul. Skierniewickiej 51). Cztery podwozia czołgów VK 3601 (H) zostały przebudowane na ciągniki ewakuacyjne, które miały być przeznaczone dla holowania uszkodzonych czołgów ciężkich Panzerkampfwagen VI Ausf. E „Tiger”.
Prototyp VK 45.01 H-2, zbudowany z Rheinmetall-Turm mit 7,5 cm (2,95 IN) KwK L/70. Wieża przypomina Panther Turm i ma boczne otwory pistoletowe i właz ewakuacyjny po prawej stronie, otwór komunikacyjny po lewej stronie i kulowy uchwyt karabinu maszynowego z tyłu
Czołg VK 4501 (H)
Szybko okazało się, że ustawiczne zmiany w grubości opancerzenia dla nowego czołgu ciężkiego, szybko powodowały znaczący wzrost masy samego wozu. Wspominał to m.in. Albert Speer: „Podczas gdy sama armia chciała w końcu otrzymać nowy czołg, który dzięki większej szybkości, zyskał by przewagę nad stosunkowo szybkom czołgiem T-34. Sam Hitler ciągle obstaje przy poglądzie, iż poważniejsza zaletą dla niego ma być większa siła przebijania działa oraz lepsza ochrona poprzez zwiększenie grubości pancerza (…). Tygrys, który miał początkowo ważyć prawie 50 ton, w rezultacie żądań Hitlera osiągnął wagę rzędu 75 ton (odmiana Tiger II)” – Alber Speer – Wspomnienia, Wydawnictwo MON, Warszawa, 1990 rok. Wzrost masy całkowitej pojazdu nie ominął także przedstawionego VK 3601 (H), po odpowiednim pogrubieniu pancerza zasadniczego kadłuba oraz dostosowaniu kadłuba do montażu na niej wieży z zakładów Kruppa, która posiadana średnicę pierścienia oporowego rzędu 1850 mm. Masa całkowita wozu miała wynosić rzędu 43 000 kg. Czołg ciężki VK 4501 (H) był ostateczną wersją konstrukcji VK 3601 (H). Tutaj bardzo podobnie, jak czołg ciężki Ferdinanda Porsche VK 4501 (P), który był rozwinięciem wcześniejszego VK 3001 (P). Prototypy VK 4501 (H) i VK 4501 (P) miały być gotowe na kolejne urodziny Adolfa Hitlera 20 kwietnia 1942 roku.
Po przybyciu spawanych kadłubów do Henschel, należało między innymi wywiercić otwory pod zawieszenie, a następnie wykonać na tokarce pionowej otwór w dachu pod pierścień wieży (dotyczy to też kolejnego zdjęcia)
Czołg VK 4501 (P)
W maju 1941 roku Ferdinand Porsche otrzymał kontrakt na budowę czołgu ciężkiego CK 4501 (P) – oznaczenie fabryczne 101 „Sonderfahrzeug II”. Nieoficjalnie nowy czołg został nazwany jako „Tiger” – nazwa ta jednak została przyjęta dla konkurencyjnej maszyny zakładów Henschel. W maszynie zostały wykorzystane uprzednio testowane rozwiązania techniczne zakładów Porsche. Zastosowany został nowy typ wieży oraz uzbrojenia zastosowanych przez zakłady Kruppa. Sama wieża powstała w ścisłej współpracy z zakładami Nibelungewerke. Już w lipcu 1941 roku Porsche zamówił wieżę, a dwa miesiące później, jeszcze przed podpisaniem umowy na dostarczenie prototypu VK 4501 (P), zamówił dodatkowe dalsze 90 wież. Sam czołg VK 4501 (P), napędzany był dwoma silnikami Simmering-Graz-Pauker Typ 101/1 V10 o mocy 154 kW (200 KM). Zastosowano identyczny sposób napędu jak w wcześniejszym VK 3001 (P) – silnik spalinowy, generator prądotwórczy i silnik elektryczny, który poprzez przekładnie typu Siemens-Porsche, napędzał koła napędowe, które były umieszczone z tyłu kadłuba. Zespół napędowy, w celu zrównoważenia masy wozu – musiał być w całości przesunięty do tyłu kadłuba. Był też tutaj czynnik ekonomiczny – trzeba było ograniczyć liczbę kabli miedzianych (miedź należała do materiałów deficytowych). Koła napinające, które zachowywały jednak pewne cechy kół napędowych ulokowane były z przodu kadłuba. Przednie koła posiadały mechanizm kół napędowych, które miały zapobiec biegowi jałowemu gąsienicy. Sama gąsienica nie posiadała żadnych kół podtrzymujących górny jej bieg, ponieważ cała gąsienica poruszała się po kołach nośnych. Koła nośne o konstrukcji stalowej nie posiadały nakładanego bandaża gumowego. Opancerzenie wozu sięgało od 30 do 100 mm. Zwiększenie opancerzenia kadłuba oraz zastosowanie wieży zakładów Kruppa, spowodowało, że znacznie została przekroczona pierwotna zakładana masa czołgu. Czołg ciężki VK 4501 (P) podczas przeprowadzania testów poligonowych, z powodu zbyt dużego nacisku na grunt, miał poważną tendencję do zakopywania się w terenie. W maju 1942 roku pułkownik Thomale z WaPruf 6 i prof. inż. von Eberon z Politechniki Drezdeńskiej przeprowadzili na poligonie Berka pełne próby czołgu VK 4501 (P). Stwierdzili wówczas, że zastosowany w czołgu zespół napędowy jest bardzo wadliwy, dlatego silnik spalinowo-elektryczny zdyskwalifikował czołg. Ostatecznie zastały zbudowane dwa prototypy czołgu VK 4501 (P), oznaczonego jako „Tiger” (P), które następnie przez krótki czas były używane do szkolenia załóg dla powstającego 503. Batalionu Czołgów Ciężkich. Prototyp zakładów Henschela został ukończony 17 kwietnia 1942 roku, dosłownie na 40 przed odjazdem specjalnego transportu kolejowego do Fuhrerhauptquartier w Rastenburgu (Kętrzyn) w Prusach Wschodnich. VK 4501 (P) został podwieziony na specjalnej niskopodwoziowej przyczepie. 19 kwietnia 1942 roku na poligonie znalazły się oby dwa prototypy, które przewieziono na stację kolejową w Gierłoży, położonej prawie 11 km od słynnego „Wilczego Szańca”. Z powodu braku rampy wyładowczej czołgi zostały zdjęte z platform za pomocą ciężkiego parowego dźwigu kolejowego o udźwigu do 75 000 kg. Już na samym początku czołg VK 4501 (P) miał problemy – zaraz po zdjęciu z lory kolejowej – zapadł się na gruncie, na którym został położony i nie mógł się dalej ruszyć. Naczelny konstruktor zakładów Henschel inż. Kurt Arnold zaproponował wyciągniecie czołgu VK 4501 (P) przy pomocy własnego prototypu VK 4501 (H). Tak więc udanie czołg Henschela wyprawił z opresji czołgu konkurencyjny. Droga przemarszu na poligon był pierwszym ważnym testem – trakcyjnym nowych maszyn. Wystąpiło wówczas kilka drobnych usterek w obu maszynach, jednak oba wozy dotarły na miejsce. Pokaz obu maszyn miał być przewidziany na godzinę 14.00 20 kwietnia 1942 roku, jednak cały plan zmienił się radykalnie, jak już o godzinie 10.30 na poligonie pojawił się Marszałek Rzeszy Hermann Goring, który przybył wraz z ministrem Uzbrojenia i Amunicji Albertem Speerem. Pół godziny później pojawił się Adolf Hitler. Wówczas do pokazu był gotowy wyłącznie czołg VK 4501 (P). Zespół zakładów Henschel, mając jeszcze chwilę czasu, miał przeprowadzić inspekcję skrzyni biegów czołgu, co miał polecić inż. Arnold. W ostatniej chwili skrzynia biegów została złożona i tak o godzinie 11.00 oba czołgi były gotowe do przeprowadzenia prób na poligonie. Pierwsza próba – szybkość. Z niej zwycięsko wyszedł czołg VK 4501 (P), który na dystansie 1000 metrów zdołał utrzymać 50 km/h. Czołg Henschela zdołał osiągnąć 45 km/h i utrzymał prędkość na dystansie tylko 850 metrów. Sam silnik wtedy rozgrzał się do takiej temperatury, że groziło to wybuchem pożaru. Po ochłodzeniu silnika, prototyp inż. Arnolda był gotowy do dalszych -prób terenowych. Kurt Arnold zaproponował ministrowi Speerowi przeprowadzenie prób sprawdzenia możliwości manewrowych obu maszyn, co ten przyjął z dużą aprobatą. Tutaj czołg VK 4501 (H) wykazał swoją wyższość, ponieważ skomplikowana konstrukcja przekładni bocznych elemtro-mechanicznych w czołgu VK 4501 (P) znacząco ograniczała możliwości manewrowe czołgu, zwłaszcza kłopotliwe to się stało przy pokonywaniu ostrych zakrętów pod kątem 80-90 stopni. Po zakończeniu tego dnia prób Adolf Hitler po dyskusji przeprowadzonej z Albertem Speerem i sekretarzem ministerstwa uzbrojenia i amunicji Karlem Otto Sauerem polecił przeprowadzenie dalszych prób poligonowych w celu wybrania nowego typu czołgu ciężkiego dla niemieckiej armii. W maju 1942 roku na poligonie Berka dokonano dalszych prób porównawczych dwóch czołgów – VK 4501 (P) oraz poprawionego, nowego modelu VK 4501 (H)/V2. Komisja ostatecznie wybrała do produkcji czołg zakładów Henschela – wynikało to niestety z bardzo dużego stopnia skomplikowania konstrukcji wozu zakładów Porsche oraz faktu, że możliwości napraw tego typu maszyn na froncie wschodnim bardzo często były niewystarczające, a samo przeszkolenie odpowiednio dużej liczby mechaników trwało by znacznie dłużej. Dlatego zalecona została przebudowa kadłubów czołgów VK 4501 (P) na przeciwpancerne działa samobieżne. Sam Adolf Hitler początkowo nie mógł się pogodzić z faktem, że komisja uzbrojenia nie wybrała czołgi jego ulubionego technika maszyn – prof. Porsche. Jednak po wszechstronnej konsultacji ze specjalistami technicznymi, ostatecznie przyznał rację werdyktowi jaka wydała komisja techniczna. Oznaczenie czołgu zostało zmienione na Panzerkampfwagen VI Sd. Kfz. 181 „Tiger” Ausf. H1, lecz po wprowadzeniu do produkcji ciężej odmiany – czołgów „Tiger II”, nastąpiła zmiana w nazewnictwie – „Tiger” Ausf. E.
Produkcja seryjna
Produkcja seryjna czołgów ciężkich Panzerkampfwagen VI (Sd. Kfz. 181) „Tiger” Ausf. H1 odbywała się w zakładach Henschel (Werk III), w Kassel-Mittefield i Wegmann AG (montaż wież do kadłubów). W toku trwania produkcji „seryjnej” czołgów ciężkich „Tiger”, były wprowadzane liczne zmiany i modyfikacji. Z tego względu można wyodrębnić czołgi wczesnych serii produkcyjnej, czołgi po wprowadzonych modyfikacjach oraz czołgi późnych serii produkcyjnych. Pierwsza próba modyfikacji dotyczyła zmiany w konstrukcji wieży pojazdu. Czołgi produkcji seryjnej posiadały zamontowany z tyłu wieży dwukomorowy zasobnik, na części zamienne i dodatkowe wyposażenie (w pierwszych czołgach seryjnych był stosowany standardowy zasobnik, jaki był używany w czołgach średnich Panzerkampfwagen III). Zasobnik był mocowany do uchwytu służącego do podnoszenia wieży. Pierwsze czołgi posiadały także mały właz ewakuacyjny, który był umieszczony z prawej strony wieży wyposażony w otwór służący do prowadzenia ognia z broni osobistej (pistoletu czy pistoletu maszynowego). Po modyfikacji powiększony został właz i został zlikwidowany otwór strzelecki. Inna zmiana została polegała na zamontowaniu do kadłuba czołgu kilku wyrzutników min przeciwpiechotnych typu „S”. Mina typu „S” posiadała wysokość korpusu 150 mm i średnicę 100 mm. Zawierała ładunek miotający oraz około 360 małych stalowych kulek. Po wystrzeleniu na wysokość kilkudziesięciu centymetrów ponad kadłub sama mina rozrywała się, rażąc wszystkich wokół stalowymi kulkami. W czołgach wczesnych serii produkcyjnych były montowane na wieży dwa zestawy, każdy po trzy wyrzutnie pocisków dymnych (świec dymnych) NbK 39 kalibru 92 mm. Z tych wyrzutni mogły być wystrzeliwane po małej modyfikacji miny typu „S”. W czołgach późniejszych serii produkcyjnych, montowano Nahverteidigungswaffe – były to małe miny przeciwpiechotne, które były wystrzeliwane z wnętrza czołgu. Czołgi, które były używane w Afryce Północnej w 501. Batalionie Czołgów Ciężkich miały inaczej zamontowane reflektory i posiadały zmodyfikowane błotniki przednie.
Panzer VI Tiger Ausf.H-1 Vorpanzer Fgst.Nr.V1, po wyposażeniu w nowe osłony pancerne i bez błotników
Czołgi późnych serii produkcyjnych posiadały zamontowany tylko jeden reflektor, zamocowany pośrodku płyty czołowej kadłuba. Inną modyfikacją było zamocowanie dodatkowego opancerzenia wokół zamontowanego celownika optycznego typu Carl-Zeiss TZF 9b. W czołgach produkowanych w 1944 roku stosowany był celownik TZF 9c, który był wyposażony w pojedynczy obiektyw, ponieważ w dotychczas stosowanym celowniku TZF 9b były stosowane podwójny obiektyw. Czołgi, które były produkowane w okresie od 1942 roku, do połowy 1943 roku posiadały montowaną wieżyczkę obserwacyjną dowódcy typu basztowego, wyposażoną w szczeliny obserwacyjne . Późniejsze czołgi otrzymały nowy typ wieżyczki, który był także stosowany na wieżach czołgów średnich Sd. Kfz. 171 Panzerkampfwagen V „Panther” oraz czołgów ciężkich Panzerkampfwagen VI „Tiger II” Ausf. B.. Były one wyposażone w chronione wkładkami ze szkła pancernego. Wieżyczka ta posiadała uchwyt do mocowania karabinu maszynowego typu Rheinmetall-Borsig Maschinengewehr 34 kalibru 7,92 mm, przystosowanego do strzelań przeciwlotniczych. Pierwsze 495 wyprodukowanych egzemplarzy czołgów „Tiger” posiadało jako standardowe wyposażenie urządzenia – tzw. kominy powietrzne, które miały pozwalać na pokonywanie przeszkód wodnych do głębokości 400 cm. Kolejne produkowane czołgi już nie posiadały tego typu urządzeń. Wozy te były zdolne wyłącznie do przekraczania brogów o głębokości do 130 cm. Jedną z najważniejszych zmian, jakie wprowadzono w konstrukcji czołgów ciężkich „Tiger”, było zainstalowanie w 800 ostatnich czołgach stalowych kół nośnych, w miejsce wcześniej stosowanych kół stalowych z nakładanymi bandażami gumowymi. W celu poprawienia niezawodności zdemontowano zewnętrzny rząd kół nośnych, pozostawiając tylko dwa pełne rzędy kół. Koła teraz wykonywane w całości ze stali, ponieważ były one znacznie bardziej wytrzymalsze, niż te, posiadające gumowe obrzeża. Czołgi, które były używane w trudnych warunkach terenowych i klimatycznych (Afryka Północna oraz niektóre tereny frontu wschodniego), posiadały montowane filtry powietrza typu Feifel. Czołgi typu Panzerkampfwagen VI (Sd. Kfz. 181) „Tiger” Ausf. H1 (później Aus.f E), posiadały dwa rodzaje używanych gąsienic. Gąsienice, które służyły do transportu lorami kolejowymi oraz naczepami niskopodwoziowymi posiadały montowane gąsienice, które posiadały ogniwa o szerokości 520 mm, oraz gąsienice, które były nakładane w tzw. warunkach bojowych, posiadających szerokość ogniw 725 mm. Użycie dwóch rodzajów gąsienic wynikało z faktu, że uszkodzenie podczas transportu gąsienic „frontowych”, było zbyt ryzykowne, a dodatkowo czołg z zamontowanymi szerszymi gąsienicami przekraczał skrajnie wagonową, która obowiązywała w Deutsche Reischbahn. Normalnym widokiem były gąsienice bojowe, które były układane przed czołgiem, na platformie kolejowej typu Ssyms. Podczas trwania transportu były demontowane także zewnętrzne koła nośne oraz składano zewnętrzną część przedniego błotnika wozu.
Do napędu czołgów ciężkich Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) stosowane były dwa rodzaje silników: w pierwszych 250 wyprodukowanych egzemplarzach stosowane były dwunastocylindrowe silniki rzędowe, gaźnikowe, chłodzone cieczą typu Maybach HL 210P30 o mocy 478 kW (650 KM) i pojemności skokowej 21 353 cm3. W pozostałych wyprodukowanych czołgach, gdzie używano nowszej odmiany silnika Maybach HL 230P45 o mocy 515 kW (700 KM) i pojemności skokowej 23 095 cm3. Silniki typu Maybach były budowane w układzie V, o kącie rozwarcia bloków silnika wynoszącej 60 stopni. Czołgi poszczególnych serii różniły się kształtem osłon tłumików, które umieszczone były na tylnej płycie kadłuba wozu. Ostatnie czołgi posiadały zamontowany na armacie czołgowej KwK 36 zmodyfikowany hamulec wylotowy. Czołgi, które budowano od połowy 1943 roku posiadały montowany peryskop umieszczony na wierzchu wieży przed włazem stanowiska ładowniczego armaty. Także część czołgów ciężkich „Tiger” miała na wieży mocowane specjalne zaczepy do zawieszani dodatkowych ogniw gąsienic, gdzie pięć ogniw znajdowało się na lewej stronie wieży, a trzy ogniwa na jej prawej stronie.. W czołgach wczesnych serii produkcyjnych dodatkowe ogniwa były montowane w przedniej części kadłuba. Zmianie z czasem uległ sposób mocowania peryskopu kierowcy czołgu. Lini holownicze maszyny mocowane były do lewego pancerza kadłuba. Od połowy 1943 roku kadłub wozu (jego przód, tył, boki, a także i niekiedy spód) były nakładane specjalistyczną Zimmerit, która była mieszaniną gipsowo-cementową, mającą „zakłócić” działanie pola magnetycznego wozu, ponieważ pasta Zimmerit miała chronić kadłub przez minami magnetycznymi. Dodatkowo jej powierzchnia była nieregularna i porowata, aby jeszcze bardziej utrudnić zaczepienie o kadłub ładunku wybuchowego. W 1942 roku została opracowana przez zakłady Rheinmetall-Borsig, projekt nowej wieży dla czołgu ciężkiego Panzerkampfwagen VI, oznaczonego jako Ausf. H2 (wieża w wozie Ausf. H1 była uzbrojona w armatę czołgową 8,8 cm KwK 36 L/56 kalibru 88 mm). Wieża nowego typu miała być uzbrojona w armatę czołgową 7,5 cm KwK 43 L/70, kalibru 75 mm. Armatę tego samego typu, jaką były uzbrojone czołgi średnie Sd. Kfz. 171 Panzerkampfwagen V „Panther”. Została zbudowana jedynie makietę i nie uruchomiono jej produkcji seryjnej „Tygrysa” z działem kalibru 75 mm. Planowano projekt także czołgu ciężkiego „Tiger” Ausf. E, który posiadał by w wieży zamontowaną armatę czołgową 8,8 cm KwK 43 L/71, kalibru 88 mm.
Widok przekroju głównych cech czołgu ciężkiego Tiger
Czołgi ciężkie „Tygrys” posiadały numery fabryczne od 250001 do 241350. Pierwsze trzy wozy prototypowe, oznaczone jako V1, V2 oraz V3, służyły jedynie do przeprowadzania testów. Czołg o numerze 250017 (V1) został użyty do prób porównawczych z czołgiem VK 4501 (P) („Tiger” (P)). Pozbawiony wieży czołg o numerze 250018 (V2), którego użyto do prób elektrycznej skrzyni biegów typu ZF, produkcji fabryki Zahnradfabrik w Friedrichshafen. . Czołg V3 (numer fabryczny 250019) w 1943 roku został użyty do wykonania prób trakcyjnych, gdzie m.in.: posłużył do pokonywania po dnie – forsowania przeszkody wodnej. Kadłuby wozów o numerach fabrycznych 250003 oraz 250006 posłużyły na poligonie doświadczalnym Kummersdorfie do prób wytrzymałości pancerza.
Wersje specjalistyczne czołgu Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. E
Panzerbefehlswagen (Pz. BfWg. „Tiger” Ausf. E), zima, początek 1944 roku
1. Panzerbefehlswagen „Tiger”
W pierwszej połowie 1943 roku został opracowany czołg dowodzenia, którego oparto o konstrukcję czołgu ciężkiego „Tiger”. Czołgi dowodzenia posiadały zmniejszony zapas przewożonej amunicji działowej z 92 naboi do 66 naboi. W miejsce usuniętej amunicji zamontowano w wieży dodatkowe wyposażenie radiowe. Demontowany był także zblokowany z działem czołgowy karabin maszynowy Maschinengewehr 34. Panzerbefehlswagen (Pz. BfWg. „Tiger” Ausf. E) posiadał dwie anteny prętowe mocowane na wierzchu wieży i na kadłubie. Zostało w ten sposób przebudowane łącznie 84 „Tygrysy”. Stosowane dwa typy wyposażenia radiowego, przewożonego w czołgach. Czołgi dowodzenia oznaczone jako Sd. Kfz. 267 były wyposażone w radiostacje krótkofalowe typu FuG 5 i FuG 8 o mocy 80 W i zasięgu do 80 km (klucz) lub maksymalnie podczas ruchu (fonia) do 15 km. Radiostacja typu FuG 8 była standardowym wyposażeniem jednostek wojsk lądowych na szczeblu dywizji i korpusu. Czołg dowodzenia, oznaczone jako Sd. Kfz. 268 posiadały radiostację krótkofalową typu FuG 5 i FuG 7. Radiostacja typu FuG 5 służyła do nawiązania łączności w obrębie kompanii, zaś radiostacje typu FuG 7 pozwalała na kontakt z batalionem. Ponadto czołgi dowodzenia Sd. Kfz. 267 i Sd. Kfz. 268 były wyposażone Bordsprechnlange B (system łączności wewnętrznej).
Berger Panzer Sd. Kfz. 185
2. Bergepanzer „Tiger”
Stosunkowo niewielką ilość czołgów ciężkich Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. E (liczby wozów nie znalazłem), zostało przebudowanych na wozy pogotowia technicznego (oznaczone jako; Berger Panzer Sd. Kfz. 185). Same czołgi były pozbawione działa. W miejsce działa na wieży montowany był karabin maszynowy Maschinengewehr 34. Dźwig o udźwigu 15 000 kg, skonstruowany w zakładach niemieckich J. S. Fries & Sohn we Frankfurcie nad Menem, który montowany był na szczycie wieży pojazdu. Mechanizm blokowy dźwigu był napędzany przez silnik czołgu. Jeden „Bergetiger” został zdobyty w 1944 roku we Włoszech przez Wojska Alianckie.
Flammtiger
3. Flammtiger
W 1945 roku, zaplanowano wyprodukowanie pewnej ilości czołgów ciężkich „Tiger”, uzbrojonych w miotacze płomieni. Pierwotnie założono, że cały zestaw z miotaczem płomieni będzie montowany w miejsce zdjętej wieży wozu. Później zostało to zmodyfikowane, tak, że miotacz płomieni był montowany w kadłubie wozu, z przodu, w miejsce zdemontowanego kadłubowego karabinu maszynowego Maschinengewehr 34. Zbiornik cieczy zapalającej zamierzano zabudować w kadłubie czołgu. Koniec wojny zakończył jednak te plany. Nie jest znana liczba wozów, które mogły w ten sposób zmodyfikowane.
Testy kadłuba i zawieszenia czołgu z kubaturą masową imitującą zamontowaną wieżę
Eksport oraz produkcja seryjna czołgów ciężkich Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. E
Czołgi ciężkie Panzerkampfwagen VI „Tiger” Sd. Kfz. 181 Ausf. H1 nie były eksportowane do innych krajów. Zasadniczą przeszkodą była po prostu zbyt mała konstrukcja, która sama nie wystarczała do pokrycia potrzeb niemieckiego Panzerwaffe. Latem 1943 roku dwa lub trzy czołgi ciężkie „Tygrys”, pochodzące z 504. Batalionu Czołgów Ciężkich zostały przekazane włoskim jednostkom pancernym. Po kapitulacji Królestwa Włoch czołgi ponownie znalazły się na służbie niemieckiej. Brak jest jednak szczegółowych danych na temat ich użycia bojowego w armii włoskiej, gdzie wówczas służyły najprawdopodobniej dopiero do szkolenia własnych załóg, które nie zdążyły wejść w „nowych” maszynach. W lipcu 1944 roku Niemcy sprzedali trzy czołgi (liczba najczęściej znajdowana w dokumentach) Węgrom. Były to najprawdopodobniej trzy czołgi ciężkie Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. E, które podlegały wcześniej siłom jednego niemieckiego 509. Batalionu Czołgów Ciężkich (509. schwere Panzer Abteilung). Znane są dwa numery taktyczne tych czołgów: „214” oraz „221” (były to najprawdopodobniej jeszcze stare oznaczenia taktyczne niemieckie). „Tygrysy” podobno cieszyły się bardzo wielkim zainteresowaniem japońskich władz. 7 czerwca 1943 roku 1943 roku ambasador japoński w Niemczech gen. Oshima obserwował na froncie pod Leningradem (a obecnie pod nazwą Sankt Petersburg), działania bojowe czołgów z 502. Batalionu Czołgów Ciężkich. W Siewierku odbył się bardzo dokładny pokaz czołgu ciężkiego „Tygrys”, pokazy trakcyjne i strzelanie. Generał Oshima szczególnie interesował się właściwościami armaty czołgowej 8,8 cm KwK 36. W lipcu 1943 roku ambasador japoński odwiedził zakłady Henschel i poligon czołgowy koło Schloss Wilmhelmstadt, gdzie dokonywano prób fabrycznych czołgów Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. E. Postanowiono, że jeden rozmontowany czołg (numer fabryczny; 250455), został przewieziony na pokładzie dużego „transportowego” okrętu podwodnego (Typ XIV). Wykonana została pełna dokumentacja techniczna w języku japońskim, co zostało utrwalona na mikrofilmie 23 listopada 1943 roku, kiedy to zakłady Henschel sprzedały japońskiej firmie Showa Tsusho Kaisha Ltd. Z Tokio jeden czołg ciężki „Tiger”. Cena sprzedaży wynosiła 645 000 ,-RM.
Załoga z s.Pz.Abt. 508 przeprowadza ćwiczenia artyleryjskie z Tigerem z Panzer-Ersatz-Ausbildungs-Abteilung-500 w Camp Senne, czerwiec 1943 roku
Produkcja seryjna czołgów ciężkich Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) trwała w latach 1942-1944. W 1942 roku zostało wyprodukowanych 78 egzemplarzy czołgów Pz. Kpfw. VI (Sd. Kfz. 181), w 1943 roku powstało już ich 649 czołgów tego typu, a w ostatnim, 1944 roku ich produkcji 623, co daje nam razem 1350 czołgów tego typu.
Opis konstrukcji
Panzerkampfwagen VI Tiger Ausf.H1 widziany w fabryce Henschel w kwietniu 1942 roku, z fartuchem pancernym Vorpanzera w pozycji złożonej
Panzerkampfwagen VI (Sd. Kfz. 181) „Tiger” Ausf. H1 był czołgiem ciężkim. Załoga wozu pięcioosobowa. Z przodu kadłuba , po lewej stronie skrzyni przekładniowej zajmował stanowisko mechanik-kierowca. Kierowca miał do swojej dyspozycji na konsoli umieszczonej po prawej stronie siedzenia komplet przyrządów kontroli pracy silnika, obrotomierz wyskalowany od 0 do 3500 obr./min., skala od 0 do 2500 obr./min. kolorem zielonym, natomiast skala rzędu 3000-3500 obr./min. kolorem czerwonym, termometr temperatury cieczy chłodzącej silnik 40-120 stopni C, wskaźnik ciśnienia oleju do 12 hPa, prędkościomierz – wyskalowany w rzędzie 0-100 km/h z licznikiem kilometrów, żyrokompas (umieszczony po lewej stronie). Kierowanie czołgiem „Tygrys” odbywało się za pomocą wolanu oraz pedałów. Dźwignie zmiany biegów i hamulca ręcznego (pomocniczego), umieszczone były po obu stronach siedzenia kierowcy wozu. Po obu stronach siedzenia kierowcy znajdowały się też awaryjne dźwignie sterowania przekładniami bocznymi. Z przodu, pod wolanem znajdował się przycisk rozrusznika elektrycznego. Po prawej stronie fotela kierowcy znajdowała się lampka sygnalizująca powstały pożar silnika. Siedzenie kierowcy było amortyzowane sprężynami (produkcji zakładów Wilhelm Lenze w Neheim-Husten).
Po drugiej stronie skrzyni przekładniowej znajdowało się stanowisko strzelca kadłubowego karabinu maszynowego-radiotelegrafisty. Radiostacja typu FuG 5 była umieszczona na półce po prawej stronie siedzenia strzelca-radiotelegrafisty. Z przodu znajdował się karabin maszynowy Maschinengewehr 34 (bez kolby, jedynie z chwytem pistoletowym).
Hull z DHHV z Vorpanzerem przed i po próbach strzeleckich 30 kwietnia 1942 roku. Zwróć uwagę na wycięcia w przedłużeniu płyty pancerza przedniego, aby umożliwić siłownikom hydraulicznym przesunięcie osłony (tekst dotyczy także kolejnego zdjęcia)
Pozostali członkowie załogi zajmowali swoje stanowiska w wieży czołgu. Po lewej stronie stanowiska zajmowali z przodu celowniczy (działonowy), a za nim znajdowało się stanowisko dowódcy. Siedzenie dowódcy znajdowało się pod wieżyczką dowódcy (obserwacyjną). Ładowniczy zajmował swoje stanowisko po prawej stronie wieży. Celowniczy czołgu był także strzelcem czołgowego karabinu maszynowego Maschinengewehr 34, sprzężonego z armatą czołgową. W przypadku gdy czołg był uzbrojony w przeciwlotniczy karabin maszynowy, strzelcem tej broni był dowódca czołgu.
Czołg ciężki Pz. Kpfw. VI (Sd. Kfz. 181) „Tiger” Ausf. H1 można podzielić na przedział kierowania, przedział bojowy (wieżą i centrom kadłuba) oraz przedział silnikowy.
Kadłub czołgu
Kadłub wozu spawany z płyt stalowych chromowo-molibdenowych, walcowanych, utwardzanych powierzchniowo poprzez nawęglanie (cementowanie). Twardość pancerza była mierzona metodą Brinella, która była następująca:
– pancerz czołowy kadłuba o grubości 102 mm (302)
– pancerz przedni o grubości 102 mm (286)
– boki i tył o grubości 82 mm (340)
Grubość pancerza była uzależniona od tego jakie podzespoły czołgu miała ona chronić. Kadłub ukształtowany był w ten sposób, że czołg ciężki Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 posiadał wiele powierzchni prostopadłych do toru lotu pocisku przeciwpancernego. Osłabiało to znacznie wytrzymałość pancerza. Dlatego pancerz był gruby, a jakość pancerza musiała być wysoka.
Tiger Panzerbefehlswagen Ausf.H1, używany przez Pz.Abt.501, sektor leningradzki, wrzesień 1942 roku
Pocisk, który został wystrzelony z brytyjskiej armaty 6-funtowej (kaliber 57 mm), przebijał pancerz tylny z odległości 1400 metrów, a boczny z odległości 450 metrów. Pocisk kalibru 76,2 mm, który był wystrzeliwany z armaty p17-funtowej przebijał pancerz boczny z odległości nawet 2200 metrów (pancerz boczny ustawiony pod kątem 90 stopni).
Z przodu kadłuba znajdował się przedział kierowania, pośrodku kadłuba była zainstalowana wieżą (przedział bojowy), zaś z tyłu kadłuba zajmował przedział silnikowy. Wieża posiadała większą średnicę niż wanna kadłuba, dlatego też była potrzebna nadbudowania kadłuba nad gąsienicami (odmiennie niż było to w czołgu średnim Pz. Kpfw. IV, gdzie gąsienice wozu wystawały poza obrys kadłuba). Masa pustego kadłuba wynosiła 20 800 kg w czołgu „Tygrys”.
Olbrzymia prasa w Krupp pracuje nad wygięciem podkowy wieży Tiger I w odpowiedni kształt
Płyty pancerne były produkowane w Dortmund-Hoerder Huttenverein w Dortmundzie, Friedrich Krupp AG w Essen, w zakładach Skoda w Hradec Kralove, Oberschleisische Huttenwerke Werk Malapane (dziś Huta „Mała Panwew” w Ozimku).
Od połowy 1943 roku kadłub czołgów ciężkich „Tygrys” pokrywany był jeszcze dodatkowo pastą Zimmeritt. W celu wzmocnienia pancerza czołowego, bardzo często nakładane były zapasowe ogniwa gąsienic. Gąsienice bywały też dodatkowo chronione dodatkowymi ekranami pancernymi.
Układ pancerza wczesnej wersji produkcyjnej czołgu ciężkiego Tiger I z stropem o grubości 25 mm, zanim został on ulepszony do 40 mm we wrześniu 1943 roku
Wieża wozu
Czołg posiadał instalowaną na kadłubie okrągłą wieżę, spawaną z płyt stalowych, utwardzanych powierzchniowo. Wieża obracała się wraz z podstawą, wbudowaną w kadłub czołgu. Napęd wieży stanowił siłownik hydrauliczny (bardzo podobny jak zastosowany w czołgu średnim „Panther”), poruszający mechanizm obrotowy wieży. Siłownik był napędzany przez sinik czołgu. Siłownik umocowany był do podłogi wieży. Prędkość obrotu wieży była uzależniona od prędkości obrotowej silnika. Obrót wieży był sterowany za pomocą pedału, znajdującego się na stanowisku celowniczego. Do pełnego obrotu wieży, wynoszącej 360 stopni, potrzeba było 720 obrotów manipulatorem ręcznym. Podobne urządzenia znajdowały się na stanowisku ładowniczego i dowódcy (łącznie 595 obrotów).
Makieta kadłuba VK.45.01(H) z wieżą Rheinmetall 7,5 cm. Ten VK.45.01(H2) został przerwany jako koncepcja w lipcu 1942 roku, ponieważ kontynuowano prace nad VK.45.01(H1) z działem 8,8 cm i wieżą
Wieża osadzona była w gnieździe posiadającym łożysko kulkowe SKF. Po wbiciu kołków unieruchamiających wieżę, było możliwe podniesienie wieży. Demontaż wieży był możliwy tylko w pozycji zegarowej 6:00, 11:30 oraz 12:00. Dwa zaczepy służyły do mocowania liny, umieszczone były z przodu wieży, trzeci zaczep umieszczony był centralnie z tyłu wieży wewnątrz zasobnika z częściami zamiennymi.
Na ścianach wewnątrz wieży czołgu, były mocowane m.in. maski przeciwgazowe, zapasowe wkładki ze szkła pancernego, przeznaczone dla osłony peryskopów, zamontowanych na wieżyczce dowódcy, magazynki do pistoletów maszynowych MP 40, pojemniki amunicyjne z magazynkami dla Maschinengewehr 34, manierki z wodą, zapasowe lufy do Maschinengewehr 34, specjalistyczne narzędzia rusznikarskie, pistolet sygnałowy z zapasem rakietnic. Na tylnej ścianie w wieży mocowany był pistolet maszynowy MP 40, który stanowił etatowe wyposażenie załogi wozu. W koszu pod fotelem dowódcy znajdowały się chorągiewki sygnalizacyjne. Z tyłu wieży znajdowały się trzy kanistry z wodą, każdy o pojemności 20 litrów.
Tiger Ausf.H1, wczesna produkcja, testowanie sznorchela na Panzer Abteilung 502, sektor leningradzki, styczeń 1943 roku
Z tyłu wieży czołgów wczesnych serii produkcyjnych posiadał dwa okrągłe włazy lub jeden w czołgach późniejszych serii produkcyjnych okrągły właz. Początkowo włazy używane były wyłącznie do załadunku amunicji. Oba włazy posiadały otwory strzeleckie, do prowadzenia ognia z wnętrza wieży z pistoletu maszynowego MP 40. W czołgach późniejszych wersji montowano z tyłu po prawej stronie wieży jeden okrągły właz, o większej średnicy, który prócz załadunku amunicji, mógł być użyty jako właz ewakuacyjny. Zlikwidowany został otwór strzelecki.
Wysokość wieży czołgu „Tygrys”, łącznie z wieżyczką dowódcy wynosiła 1200 mm, średnica podstawy wieży wynosiła 1830 mm, a jej masa wynosiła 11 120 kg. Wieże czołgów były montowane w zakładach Wegmann & Co. w Kassel.
Układ napędowy
Czołgi ciężkie Sd. Kfz. 181 Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) były napędzane silnikami Maybach HL 210 P30 (czołgi o numerach seryjnych kadłubów: 250001-250250) lub Maybach HL 230 P45 (od czołgu z numerem seryjnym kadłuba 240251). Silniki te były produkowane w zakładach Maybach Motorenwerke w Friedrishafen Auto-Union zakład Wanderer w Chemnitz, tłoki zaś produkowała firma Mahle w Stuttgarcie.
Uszkodzenie obszaru wokół celownika strzelca
Silnik typu Maybach HL 210 P30 oraz HL 230 P45 były dwunastocylindrowymi silnikami rzędowymi, przy kącie rozwarcia blików cylindrów wynosił 60 stopni), gaźnikowy, chłodzony cieczą. Średica cylindra wynosiła w HL 210 P30 wynosiła 125 mm, zaś wersji HL 230 P45 130 mm, skok tłoka 145 mm. Pojemność skokowa 21 353 cm3 przy silniku HL P10 P30, natomiast pojemność skokowa HL 230 P45 23095 cm3. Tłoki żeliwne – luz tłoka wynosi 0,14-0,16 mm. Korpus silnika był wykonany z aluminium. Luz zaworowy wynosi 0,35 mm. Stopień sprężania HL 210 P30 wynosi 7:1 oraz 6,8:1 w HL 230 P45. Wał korbowy umieszczony na łożysku rolkowym. Moc silnika wynosiła: HL 210 P30 – 478 kW (650 KM) przy 3000 obr./min. Oraz przy silnikach Maybach HL 230 P45 o mocy 515 kW (700 KM) przy 3000 obr./min. Oraz 441 kW (600 KM) przy 2600 obr./min. Pomiary mocy silnika przy temperaturze powierza +20 stopni C i ciśnieniu 760 mm Hg. Obciążenie jednostkowe w mocy 9,19 kW/t (12,5 KM/t). Masa suchego silnika wynosi 1200 kg (inne dane mówią o 1300 kg). Wymiary silnika Maybach HL 230 P45 posiada długość 1310 mm, szerokość 1000 mm i wysokości 1190 mm.
Silnik chłodzony cieczą. Dwie chłodnice umieszczane były po obu stronach silnika. Chłodnica miała wymiary: 490 x 892 x 200 mm Maybach HL 230 P45 lub wymiary 324 x 522 x 200 mm Maybach HL 210 P30. Powierzchnia czołowa chłodnicy wynosiła odpowiednio 0,437 m2 oraz 0,169 m2 Maksymalna temperatura cieczy chłodzącej silnik mogła wynosić 90 stopni C. Temperatura normalna wynosiła 80 stopni C. Przepływ cieczy chłodzącej silnik zapewniała pompa ślimakowa typu Pallas. Pojemność układu chłodzenia wynosiła 132 dm3. Cyrkulację powietrza w komorze silnikowej (chłodzenie dopływ powietrza do gaźników), zapewniały dwa podwójne wentylatory typu Zyklon, o średnicy w HL 230 P45 437 mm lub w HL 210 P30 520 mm. Prędkość obrotowa wentylatorów do 4150 obr./min. Lub w starszych wersjach 3765 obr./min. w warunkach tropikalnych (Afryka Północna, Sycylia) lub 2950 obr./min. lub w starszych wersjach 2680 obr./min. w warunkach europejskich – zimowych. Do napędu wentylatorów potrzebna była moc 37 kW (starszych wersji 29 kW), co daje moc 50 KM (40 KM). Napęd wentylatora za pomocą stożkowego koła zębatego połączonego z wałkiem przegubowym. Każdy wentylator był zaopatrzony w dwa filtry. Wentylatory i filtry produkowała firma Mann und Hummel w Ludwigsburgu. Ponadto na pancerzu komory silnikowej znajdowały się cztery duże otwory wentylacyjne, umieszczone symetrycznie po obu stronach silnika. Otwory wentylacyjne były zabezpieczone siatką. Czołgi ciężkie Sd. Kfz. 181 Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 wczesnych serii produkcyjnych były też wyposażone w zewnętrzne filtry typu Feifel.
Tygrys I nr 204 należący do s.Pz.Abt. 503 ma wieżę zdemontowaną przez 16-tonowy dźwig bramowy (suwnica) Strabokran, co pokazuje jedną z kluczowych zalet Tygrysa w porównaniu z jego radzieckimi rywalami czołgowymi – podłoga w wieży. Dodanie kosza pozwoliło załodze obsługiwać, ładować, celować i strzelać z działa pod wszystkimi kątami obrotu wieży, co było poważnie utrudnione w radzieckich czołgach aż do IS-3, z których wszystkie nie miały kosza wieży, co znacznie utrudniało operacje załogom. Należy zauważyć, że ten pojazd jest pokryty Zimmeritem
Silniki Maybach HL 210 P30 oraz HL 230 P45 posiadały cztery; dwustopniowe, dwugardzielowe gaźniki opadowe typu Solex 52 FF J IID. Stosowane paliwo – benzyna etylizowana OZ 74, o liczbie oktanowej 74, która była dostarczana z czterech zbiorników o łącznej pojemności 534 dm3. Zużycie paliwa podczas jazdy wynosiła około 500 dm3 na 100 km trasy na drodze do nawet 650 dm3, natomiast podczas jazdy w terenie spalanie wynosiło od 900 do nawet 1000 dm3 na 100 km jazdy. Dopływ paliwa do gaźników zapewniały cztery pompy paliwowe typu Solex i jedna awaryjna pompa ręczna. Do smarowania silnika był stosowany standardowy Motorenol der Wehrmacht. Do wymiany było potrzebne 32 dm3 oleju, a do nasmarowania silnika suchego było potrzebne 42 dm3 oleju. Pompa olejowa była napędzana przez silnik.
Przeniesienie mocy za pomocą dwóch wałów przegubowych – Cardana. Na wału napędzany był siłownik hydrauliczny o mocy około 4 kW, służący do obracania wieży.
Tiger Ausf.H Frühes Modell mit Snorkel, Schwere Panzer Abteilung 501, Rosja, styczeń 1943 roku
Przyrządy kierowania czołgiem
Skrzynia przekładniowa mechaniczna, półautomatyczna, z preselekcją typu Maybach OLVAR OG (B) 40 12 16 A, produkcji Zahnradfabrik w Friedrichshafen, posiadająca osiem biegów do jazdy do przodu i cztery biegi wsteczne.
Zapas 92 sztuk amunicji kalibru 8,8 cm wypełniał większą część przestrzeni wewnętrznej wzdłuż boków wieży i kadłuba
1. bieg – 2,84 km/h
2. bieg – 4,34 km/h
3. bieg – 6,18 km/h
4. bieg – 9,17 km/h
5. bieg – 14,1 km/h
6. bieg – 20,9 km/h
7. bieg – 30,5 km/h
8. bieg – 45,4 km/h
Bieg wsteczny – 3,75 km/h
Skrzynia biegów była sterowana hydraulicznie, dźwignia sterowania umieszczona była po prawej stronie stanowiska kierowcy. Kierowca posiadała tabliczkę wskazującą jaki system sterowania może akurat używać:
1 2 3 4 (3) 5 6 7 8
1 3 4 7 (2) 2 4 6 8
1 2 5 6 (1) 3 4 7 8
Instrukcja kierowania czołgiem mówiła, że cyfry umieszczone wewnątrz nawiasów odpowiadają instalacji hydraulicznej każdego z trzech systemów sterowania czołgiem. Cyfry przed oznaczeniem systemu sterowania mówiły, jakie biegi mogą być używane kiedy dźwignia układu sterowania, znajdowała się w przednim położeniu, cyfry po prawej stronie pokazują jakie biegi mogły być używane jeżeli dźwignia znajdowała się w tylnym położeniu. Sprzęgło wielotarczowe, mokre.
Amunicja kalibru 88 mm
Mechanizm kierowniczy dwustopniowy typu L 600 C (lub H & S L 801). Przełożenie zwalniające układu kierowniczego 1:1,333. Hamulce mechaniczne, tarczowe typu Argus (produkcji Suddeutsche Arguswerke w Karlsruhe).
Podwozie wozu
Panzerkampfwagen Tiger Ausf.H/E Frühes Modell (wczesna produkcja), 8. Kompanie SS Panzerdivision „Das Reich”, Rosja, kwiecień 1943 roku
Układ jezdny czołgu Sd. Kfz. 181 Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) składał się z łącznie 24 kół jezdnych (nośnych), umiejscowionych w czterech rzędach . Koła jezdne posiadały wymiary 800 mm x 95 mm. Stosowane były koła o konstrukcji stalowej lub w wcześniejszych wersjach dodatkowo z bandażem gumowym. Podczas transportu kolejowego, w czołgu zdejmowano dwa pierwsze rzędy kół, aby pojazd nie przekraczał skrajni wagonowej.
Koła jezdne były produkowane w firmie Dianamaschinenfabrik w Kassel. Koła napinające o średnicy 600 mm, gąsienice wraz z mechanizmem napinającym umieszczone z tyłu kadłuba, zaś koła napędowe z przodu kadłuba. Koło napędowe posiadało średnicę 841,37 mm. Koła jezdne umieszczone były na niezależnie amortyzowanych drążkach skrętnych, czołg „Tygrys” dysponował łącznie 16 wałków skrętnych o średnicy 55-68 mm, z głowicami o średnicy 80 mm. Drążki skrętne posiadały długość całkowitą 1960 mm. Koła napinające były produkowane w fabryce Dingler, Karcher & Co., w Worms. Ruhrstahl AG. Koła napędowy były produkowane przez Bochumer Verein w Bochum, Ruhrstahl AG, Bergische Stahlindustrie w Remscheid.
Statyczny wskaźnik ugięcia koła wynosił dla czołgu „Tiger” 8,4 kg/mm. Czołg posiadał cztery amortyzatory hydrauliczne. Smarowanie podwozia zamknięte hydrauliczne.
Gąsienice drobnoogniwkowe, dwugrzebieniowe, jednosworzniowe, stosowana w czołgach ciężkich Sd. Kfz. 181 Pz. Kpfw. VI Ausf. H1 typ Kgs 63/520/130 – jako gąsienice stosowane podczas transportu kolejowego o szerokości 520 mm (długość sworznia 514 mm, średnica 28 mm) oraz gąsienice bojowe, oznaczone jako Kgs 63/725/130 o szerokości 725 mm (długość sworznia 716 mm, a średnica 28 mm). Każda gąsienica składała się z 96 ogniw. Ogniwa gąsienicy były wykonane ze stali manganowej. Gąsienice mogły mieć zamontowane wkładki (zęby) antypoślizgowe. Gąsienice były produkowane m.in.: Linderer Eisen und Stahlwerke w Hannowerze.
Silniki Maybach HL 210 TRM P45 (po lewej) i HL 230 TRM P45 (po prawej). Problemy z maksymalną mocą wyjściową HL 210 doprowadziły do opracowania HL 230, który zapewnił bardzo potrzebną moc silnika dla Tigera
Instalacja elektryczna
Instalacja elektryczna, jednoprzewodowa o napięciu znamionowym 12V, zasilana była z prądnicy typu Bosch GULN 1000/12-1000 o mocy 0,7 kW lub nowsza Bosch GTLN 700/12-1500L. Źródłem prądu mogły być umieszczone pod podłogą wieży dwa akumulatory ołowiowe typu Bosch 12B 120PZ, o pojemności 120 Ah i napięciu 12V w czesnych seriach produkcyjnych lub 12B 150 o pojemności 150 Ah i napięciu 12V. Rozrusznik elektryczny typu Bosch BPD 6/24 o mocy 4,4 kW (6 KM) i napięciu 24V. Zapłon elektryczny, dwa iskrowniki typu Bosch JGN 6R-18 (zastosowany silnik Maybach HL 230 P45). Ustawienie zapłonu 5 stopni od ZPO. Kolejność zapłonu w cylindrach: silnik Maybach HL 230 P45 12-1-8-5-10-3-7-6-11-2-9-4, silnik Maybach HL 210 P30 1-8-5-10-3-7-6-11-2-9-4-12. Stosowane były świece zapłonowe Bosch W225 T1. Oprócz możliwości zastosowania rozrusznika elektrycznego, można było zastosować rozrusznik bezwładnościowy typu Bosch AL/ZM 1. Rozruch silnika za pomocą korby poruszanej przez dwóch członków załogi. Korba była umieszczona w otwartej dolnej części tylnego pancerza. W warunkach zimowych można było montować specjalny dwusuwowy silnik spalinowy tzw. Kurbelwellen-Benzinanlasser służący do mechanicznego rozruchu silnika. Do rozruchu czołgów ciężkich „Tiger” były przystosowane samochody terenowe Kfz. 82 „Kubelwagen”. Instalacja elektryczna dostarczała prąd elektryczny do rozrusznika napędu wentylatora umieszczonego w wieży, lampek podświetlających celownik i tablicę przyrządów kontrolnych kierowcy, sygnału dźwiękowego, reflektorów (później reflektora), spustu działa i karabinu maszynowego, umieszczonego w wieży.
Położenie silnika i filtrów powietrza z tyłu, a skrzyni biegów i przekładni końcowych z przodu. Lokalizacja skrzyni biegów wymagała usunięcia wieżyczki, aby ją usunąć
Uzbrojenie czołgu
Zasadniczym uzbrojeniem czołgi ciężkiego Sd. Kfz. 181 Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) była armata czołgowa 8,8 cm KwK 36 L/56 kalibru 88 mm. Armata czołgowa posiadała lufę o długości 56 kalibrów (łączna długość 4928 mm). Lufa gwintowana posiadała 32 bruzdy prawoskrętne o głębokości 1,2 mm i szerokości 5,25 mm. Armata czołgowa KwK 36 mogła się przemieszczać w pionie w zakresie od -6,5 stopnia do +17 stopni.
Tiger Ausf.H/E Frühes Modell z innego oddziału Dywizji Pancernej SS „Das Reich”, Rosja, styczeń 1943 roku
Odpalanie pocisku odbywało się za pomocą przycisku zblokowanego z manipulatorem obrotu wieży, na stanowisku celowniczego. Działa posiadały oporopowrotniki pneumatyczno-hydrauliczne. Cylindryczny zbiornik wyrównawczy oporopowrotnika, który był mieszczany po prawej stronie podstawy wieży, tuż obok stanowiska ładowniczego. W armacie KwK 36 używano 4,5 dm3 płynu Bremsflussigkeit Braun (w normalnych warunkach, gdy płyn taki posiadano) lub w okresie zimowym, kiedy powinien być stosowany Bremsflussigkeit Arktisch. Podczas oddania strzału lufa mogła się maksymalnie cofnąć o 580 mm. Jednak w trakcie długotrwałego strzelania, należało zrobić przynajmniej kilkunastominutową przerwę – Feuerpause.
Armaty były produkowane w następujących zakładach: Rheinmetall-Borsig w Dusseldorfie, Fr. Garny we Frankfurcie nad Menem oraz w czeskich zakładach Skoda.
Pracownik fabryki Henschel pracuje nad jednym z wczesnych wersji Tygrysa, co zapewnia doskonały widok na złożone, przeplatane koła z boku Tygrysa. Cztery zewnętrzne koła z każdej strony miały zostać zdemontowane w celu transportu lorą kolejową, aby zmniejszyć szerokość wozu
Armata czołgowa KwK 36 strzelała: pociskami przeciwpancernymi Panzersprenggeschoss 39 (PzGr 39), przeciwpancernymi, podkalibrowymi Panzergeschoss PzGr 40, naboje z pociskami z głowicą kumulacyjną Hohlhadungsgranate (HlGr) oaz naboje z pociskami burzącymi Sprenggranate L/4,5. Zapas amunicji przewożonej w czołgach Sd. Kfz. 181 Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 wynosił 92 sztuki. Amunicja była przewożona w czterech dużych zasobnikach, każdy po 16 naboi, cztery zasobniki umieszczone na podłodze wieży, wzdłuż kadłuba, łącznie 16 naboi oraz jeden zasobnik po sześć naboi, znajdował się pod podłogą wieży, taki sam zasobnik był umieszczony po lewej stronie stanowiska kierowcy.
Uzbrojeniem dodatkowym były dwa karabiny maszynowego typu Rheinmetall-Borsig Maschinengewehr 34 kalibru 7,92 mm. Karabin maszynowy Maschinengewehr 34 w wersji czołgowej posiadał masę 11,08 kg, długość konstrukcji wynosiła 1255 mm, lufa o długości 600 mm, szybkostrzelność teoretyczna broni wynosiła około 900 strz./min., prędkość wylotowa pocisku karabinowego systemu Mausera wynosiła 755 m/s. Zapas przewożonej amunicji karabinowej wynosił 5100 naboi, czyli 34 magazynki po 150 sztuk naboi każdy. W skład amunicji wchodziły naboje karabinowe z pociskiem lekkim, amunicja ze smugaczem i zapalająca. Amunicja taśmowa (taśma metalowa, rozsypna), umieszczona w sakwach – magazynkach mieszczących po 150 naboi każdy.
Plan zmiany włazu załogi w kadłubie Tiger I pochodzi z rysunków
HSK J2877 z 27 sierpnia 1942 roku i HSK3432 z 26 czerwca 1943 roku. Uwaga: obrazy zostały przycięte i oczyszczone cyfrowo
W skład uzbrojenia załogi wchodził też jeden pistolet maszynowy MP 40 kalibru 9 mm, z zapasem przewożonej amunicji do niego 192 naboje pistoletowe (6 magazynków, każdy po 32 naboje) oraz pistolety osobiste przede wszystkim Walther P 38 kalibru 9 mm, rzadziej Luger P 08, rakietnica Walther LP (Leuchtpistole) lub LP-42 kalibru 26,6 mm, z kompletem rakiet sygnalizacyjnych, świetlnych (flary) i dymnych.
Na wieżyczce dowódcy w późniejszych wersjach produkcyjnych można było zamontować uchwyt (Fliegerbeschutzgerat 41, 42), pozwalający na mocowanie karabinu maszynowego Maschinengewehr 34, który był przystosowany do strzelań przeciwlotniczy.
Tygrys s.Pz.Abt.502, początek 1943 roku. Ta jednostka używała unikalnej mieszanki bieli z odsłoniętymi „klinowatymi” plamami szarości
1. PzGr 39 – przeciwpancerny, kaliber 88 mm, masa całkowita – 10,16 kg, prędkość początkowa wystrzelonego pocisku – 810 m/s
Przebijalność pancerza: kąt pancerza 90 stopni
– 111 mm z 500 metrów
– 100 mm z 1000 metrów
– 92 mm z 1500 metrów
– 84 z 2000 metrów
Tiger Ausf.E(T), pierwsza partia wysłana do Tunezji, s.Pz.Abt. 501, listopad 1942 roku
2. PzGr 40 – przeciwpancerny, podkalibrowy, kaliber 88 mm, masa 7,5 kg, prędkość początkowa wystrzelonego pocisku – 930 m/s
Przebijalność pancerza: kąt pancerza 90 stopni
– 156 mm z 500 metrów
– 140 mm z 1000 metrów
– 125 mm z 1500 metrów
– 110 mm z 2000 metrów
Tiger Ausf.E(T), dla „tropisch” Frühes Modell, z 7. Kompanie s.Pz.Abt. 501, Tunezja, kwiecień 1943 roku
3. HlGr – przeciwpancerny, kumulacyjny, kaliber – 88 mm, masa całkowita – 7,65 mm, prędkość początkowa wystrzelonego pocisku – 600 m/s
Przebijalność pancerza: kąt pancerza 90 stopni
niezależnie od odległości 90-100 mm
Po usunięciu białej farby, kamuflaż pod spodem wymagał ponownego pomalowania, a tutaj załoga używa pistoletu natryskowego, aby ponownie nałożyć warstwę farby kamuflującej na swojego Tygrysa
4. SprGr – burzący, kaliber 88 mm, masa całkowita – 9,4 kg, prędkość początkowa wystrzelonego pocisku – 750 m/s
Wyposażenie radiowe
Jeden z pierwszych czterech Tygrysów, które brały udział w walce w sierpniu 1942 roku, został unieruchomiony przez połączenie działań naziemnych i zdecydowanego radzieckiego ognia przeciwpancernego
Wszystkie czołgi ciężkie Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) były standardowo wyposażone w radiostację typu FuG 5, z nadajnikiem typ „c” o mocy 10 W, pracującym na paśmie 27-33 MHz oraz pracującym na tym samym paśmie odbiornikiem FuG 2 typ „e”. Zasięg radiostacji wynosił do 6,4 km (fonia) oraz do 9,4 km (klucz). Czołgi dowodzenia posiadały radiostację typ FuG 7 lub FuG 8. Radiostacja UKF FuG 7 składała się z nadajnika o mocy 20 W i odbiornika typ „D1”. Radiostacja pracowała w paśmie 27-33 MHz i miała zasięg do 12,8 km w fonii oraz na postoju z kluczem do 16,0 km. Radiostacja FuG 8 składała się z nadajnika typ „a” o mocy 30 W i odbiornika typ „c”. Radiostacja pracowała w paśmie 0,83-3,024 MHz i miała zasięg 80 km (klucz). Ponadto czołgi dowodzenia były dodatkowo wyposażone w generator typu GG-400.
Czołgi dowodzenia były dodatkowo wyposażone w anteny radiowe typu „gwiazda” typ D, o długości 1,4 metra i anteny prętowe o długości 2,0 metra. Antena stosowana do radiostacji typu FuG 5 miała długość około 2,0 metrów.
Tygrys należący do s.Pz.Abt.505 przed operacją Cytadela, prezentujący osłonę z drutu kolczastego w celu uniemożliwienia radzieckiej piechocie wspinania się na pojazdy
Przy każdym z pięciu stanowisk bojowych w czołgu ciężkim „Tygrys” – znajdowały się systemy łączności wewnętrznej.
Wyposażenie optyczne i celowniki
Ausf.E wczesny typ, 3. SS. Dywizja Grenadierów Pancernych Totenkopf, Kursk, lato 1943 roku
W czołgach ciężkich Sd. Kfz. 181 Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1 wczesnych serii produkcyjnych stosowane były celowniki dwuobiektywowe TZF 9a, a w późniejszych czołgach był to celownik TZF 9b. Celowniki optyczne TZF 9a i (b miały powiększenie 2,5 razy, pole widzenia wynosiło 23 stopnie, celowniki były wyskalowane w zakresie 0-4000 metrów dla działa czołgowego (chociaż dla amunicji przeciwpancernej były stosowane odległości do 3000 metrów, a dla amunicji podkalibrowej maksymalnie dla 2500 metrów, do 4000 metrów dla pocisków burzących) KwK 36 oraz w skali 0-1200 metrów dla karabinu maszynowego Maschinengewehr 34. Kadłubowy karabin maszynowy Maschinengewehr 34 posiadał montowany celownik KZF 2 o 1,8 krotnym powiększeniu. Czołgi dodatkowo posiadały szczeliny obserwacyjne, które były osłonięte wkładkami ze szkła pancernego.
Instalacja przeciwpożarowa
Tiger I należący do dywizji pancernej Grossdeutschland po rozszerzeniu z jednej kompanii do trzech kompanii (oznaczone odpowiednio jako kompanie A, B i C), w pewnym momencie w kwietniu 1943 roku lub później na froncie wschodnim
Czołgi ciężkie Sd. Kfz. 181 Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) były wyposażane w automatyczną instalację przeciwpożarową, w przypadku gdy w przedziale silnikowym temperatura przekroczy ponad 120 stopni C, wówczas bimetaliczne czujniki termiczne, automatycznie włączały gaśnicę., która pokrywała środkiem gaśniczym typu CB pompy paliwowe i gaźniki. Pożar był sygnalizowany na tablicy przyrządów kierowcy. Na podłodze wieży była jeszcze zamocowana ręczna gaśnica tetrowa.
Wyposażenie dodatkowe
Tygrys I numer '231′ należący do porucznika Zabela z s.Pz.Abt. 503 brał udział w ciężkich walkach w pobliżu miasta Ssemernikowo, gdzie otrzymał nie mniej niż 252 trafienia z różnych broni, w tym radzieckich dział przeciwpancernych kal. 7,62 cm i 4,5 cm, pozostając jednocześnie sprawnym i później przejeżdżając 60 km z powrotem do bazy. Uszkodzenia tego pojazdu są świadectwem determinacji załóg obsługujących niektóre Tygrysy, intensywności większości walk i determinacji wojsk radzieckich, jak i pancerza Tygrysa. Pojazd został później przedstawiony w instrukcji dla załóg Tygrysów znanej jako Tigerfibel
Wyposażenie dodatkowe i części zapasowe umieszczone były w zasobniku z tyłu wieży i mocowane na kadłubie.
Tiger I Ausf.E, wersja wczesna, 2. Dywizja Grenadierów Pancernych SS, front wschodni, jesień 1943 roku
Niemieckie jednostki czołgów ciężkich
Autor – zdjęcia: Dawid Kalka
Niemcy, Munster – Panzermuseum
Wprowadzenie do uzbrojenia sił Panzerwaffe czołgów ciężkich spowodowało konieczność utworzenia nowych jednostek grupujących te pojazdy. Nie było wśród niemieckich dowódców jednolitego poglądu w jaki sposób powinno być wykorzystywane na polu walki, co tutaj może być przykładem działania niemieckich czołgów ciężkich „Tygrys”, które należały do 1. Kompanii 502. Batalionu Czołgów Ciężkich w rejonie Leningradu w 1942 roku. Występowały dwie zasadnicze koncepcje: pierwsza mówiła, że nowe bataliony czołgów ciężkich mają zostać poprzedzielane do istniejących już niemieckich dywizji pancernych, jako pododdziały wsparcia. Druga koncepcja mówiła, że nowe jednostki powinny być jednostkami samodzielnymi, które miały być w ramach zaistniałej sytuacji być przydzielane do korpusów i armii. Opierając się już na obserwacjach użycia czołgów ciężkich jakie posiadała w 1940 roku armia francuska (Char 2C oraz wspierające je czołgi średnie Char B1, B1bis oraz D2) oraz jednostek radzieckich w 1941 roku podczas trwania Operacji „Barbarossa” (czołgi ciężkie T-35 oraz serii KW). Z tych obserwacji wynikało, że tylko grupowanie tych jednostek na szczeblu jednostek dywizyjnych, umożliwia ich jak najbardziej efektywne użycie bojowe. Niemcy początkowo rozważali koncepcję utworzenia pułków lub batalionów czołgów ciężkich. Jednak po głębokich analizach przeprowadzanych w następnych tygodniach oraz widocznych możliwości produkcyjnych nowego czołgu ciężkiego i jego logistycznego zaopatrywania, formowanie jednostek większych niż batalion jest po prostu nie celowe. Struktura organizacyjna niemieckiego batalionu czołgu ciężkiego (schwere Panzer Abteilung – w skrócie sPzAbt) była następująca. W latach 1942-1943 batalion składał się z dwóch kompanii liczących po 19 czołgów każda. Kompania składała się z dwóch plutonów po pięć czołgów każdy pluton oraz dwóch plutonów po cztery wozy plus czołg dowódcy kompanii. W skład dowodzenia batalionu wchodziło 3-5 czołgów. W latach 1943-1945 batalion czołgów ciężkich składał się z trzech kompanii (506. Batalion Czołgów Ciężkich przejściowo na początku posiadał cztery kompanie), po 14 czołgów (kompania: trzy plutony po 4 czołgi i dwa czołgi dowództwa kompanii) i czołgów dowództwa batalionu (3 pojazdy). Obok jednostek pancernych w skład batalionu wchodziła dodatkowo: kompania dowodzenia, kompania obsługi (służby medyczne, administracyjne, zaopatrzenia) i kompania techniczna. Kompania techniczna była bardzo rozbudowana, gdyż obsługa techniczna, remonty i zaopatrzenie jednostki w materiały pędne, części zapasowe i amunicję było o wiele bardzie złożone niż w przypadku innych jednostek tej wielkości, posiadające lżejsze pojazdy pancerne i gąsienicowe. Remonty i generalne naprawy na linii frontu czołgów ciężkich Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) mogły być wykonywane tylko przez specjalnie przeszkolonych ekip, dysponujących specjalistycznym sprzętem (dźwigi, suwnice), co nie było potrzebne w takim wielkim stopniu do czołgów średnich Panzerkampfwagen V „Panther”. W skład kompanii technicznej wchodził pluton ewakuacyjny i jednostka remontowa. Kompania techniczna przydzielona do 502. Czołgów Ciężkich wykonała w okresie: od 22 czerwca 1944 roku do 21 sierpnia tego roku łącznie 102 naprawy czołgów ciężkich Pz. Kpfw. VI, 41 napraw ciągników, 35 samochodów ciężarowych, 44 samochodów pancernych i transporterów opancerzonych oraz 10 napraw motocykli. Zbrojmistrze naprawili: 11 karabinów maszynowych Maschinengewehr 34 i usunęli łącznie 21 defektów armat czołgowych, 80 razy naprawiano radiostacje w czołgach, 26 razy następowały naprawy techniczne i remonty czołgów ciężkich „Tiger”Najczęściej występowały usterki i uszkodzenia silników czołgowych (pożary i uszkodzenia bojowe), 50 napraw, uszkodzenia zespołu przeniesienia napędu i układu jezdnego (w omawianym okresie odpowiednio 41 i 82 naprawy), 22 razy remontowano opancerzenie uszkodzone nieprzyjacielskim ostrzałem.
Tiger I Ausf.E (wczesny) ze Schwere Panzer Abteilung 502 w Rosji, wrzesień 1943 roku
Trzon uzbrojenia batalionów czołgów ciężkich były właśnie czołgi „Tygrys”. W latach 1942-1943 bataliony czołgów ciężkich (np. w 501., 502 i 503. schwere Panzer Abteilung), które były uzbrojone w czołgi ciężkie Panzerkampfwagen VI (Sd. Kfz. 181) „Tiger” Ausf. H1, 18-20 sztuk czołgów średnich Panzerkampfwagen III (Sd. Kfz. 141/1) Ausf. M i Pz. Kpfw. III (Sd. Kfz. 142/2) Ausf. N. Czołgi średnie Panzerkampfwagen III Ausf. N był uzbrojony w krótkolufową armatę czołgową 7,5 cm KwK 37 L/24 kalibru 75 mm miały niszczyć stanowiska piechoty, lekkie schrony polowe oraz zabezpieczać skrzydła plutonów uzbrojonych w czołgów ciężkich Pz. Kpfw. VI. Czołgi średnie Pz. Kpfw. III znajdowały się także w samodzielnym plutonie czołgów przydzielonym do batalionu. W ciągu 1943 roku sukcesywnie wycofywano z użytku czołgi średnie Panzerkampfwagen III Ausf. N, kiedy na ich miejsce wprowadzane były „Tygrysy”. Należy jednak wspomnieć, że z powodu dużych braków w dostawach czołgów ciężkich, w ich miejsce były „wsadzane” czołgi innego typu, takie jak średnie Panzerkampfwagen IV Ausf. H (510. Batalion Czołgów Ciężkich), czy niszczyciele czołgów Jagdpanzer 38(t) „Hetzer” (511. Batalion Czołgów Ciężkich). Pluton przeciwlotniczy posiadał na swoim wyposażeniu najczęściej samobieżne działa przeciwlotnicze Flakpanzer IV „Mobelwagen” lub „Wirbelwind”, które były uzbrojone w poczwórne sprzężone działka przeciwlotnicze 2 cm FlaK 38 L/55, kalibru 20 mm lub Flakpanzer IV, którego uzbrojenie stanowiło pojedyncze 3,7 cm FlaK 39 L/60 kalibru 37 m. Niekiedy stosowane były inne typy uzbrojenia przeciwlotniczego: Flakpanzer 38(t) 2 cm FlaK auf. St. 38(t) „Gepard” czy też działka montowane na samochodach ciężarowych np. Opel Blitz typ 3,6-36S lub samochodu półgąsienicowego LkW2 (Sd. Kfz. 12) Opel Maultier, ciągników półgąsienicowych Sd. Kfz. 10/4. Także wyposażenie kompanii technicznej było mocno zróżnicowane. Ciągniki ewakuacyjne i wozy pogotowia technicznego Bergetiger (Sd. Kfz. 185), Panzerbergerwagen „Tiger” (P) lub Panzerbergerwagen Panther (Sd. Kfz. 179) na przykład w 503 (102) SS. Schwere Panzer Abteilung. Jako ciągników i transporterów amunicyjnych używano pozbawionych wież czołgów średnich Pz. Kpfw. III (wersje ausf. E, F, G i H), półgąsienicowych ciężkich ciągników z. Zgkw. 18 ton (Sd. Kfz. 9 FAMO typ F3 (jeden „Tygrys” miał być ciągnięty przez trzy ciągniki półgąsienicowego tego typu). Cały posiadany pakst motorowy uzupełniały samochody ciężarowe różnego typu, takie jak np. Bussing-NAG typ 4500-1, Mercedes-Benz L4500A, samochody o napędzie terenowym Horch Kfz. 15., popularne Kubelwageny i pływające Schwimmwageny oraz motocykle głównie z wózkami bocznymi typu BMW R-75 czy Zundapp KS 750, rzadziej występowały w wersji solo (bez wózka bocznego).
Czołg ciężki Tiger dowodzony przez Stabsfeldwebel Leichauer został znokautowany 20 kwietnia 1944 roku w rejonie Tarnopola. Pocisk z radzieckiego SU-152 trafił obok włazu ewakuacyjnego wieży, zabijając dowódcę i strzelca (po lewej), radiooperatora i kierowcę, którzy wyskoczyli, gdy został ponownie trafiony (po prawej) pociskiem 122 mm z radzieckiego IS-2, powodując oparzenia u ładowniczego, który pozostał w czołgu. Pomimo poważnych uszkodzeń pojazdu, 3 z 5 członków załogi uciekło
Do prowadzenia działań rozpoznawczych służyły przede wszystkim opancerzone transportery półgąsienicowe takie jak mniejsze Sd. Kfz. 250/9 czy Sd. Kfz. 251/10 i samochody pancerne lekkie Sd. Kfz. 222 czy cięższe Sd. Kfz. 232. Jako wozy sztabowe służyły transportery opancerzone Sd. Kfz. 251/6 czy Sd. Kfz. 250/3. W plutonie czołgów początkowo znajdowały się czołgi średnie Pz. Kpfw. III, a od 1944 roku były to czołgi średnie Pz. Kpfw. IV różnych wersji. Formowanie batalionów czołgów ciężkich, rozpoczęto w maju 1942 roku. Załogi pochodziły z jednostek liniowych i pancerniaków wyszkolonych w pierwszym; 500. Batalionie Zapasowym, stacjonującym w Paderborn (można śmiało powiedzieć, że miasto to było prawdziwą „kuźnią” dla przyszłych załóg „Tygrysów”). Załogi z 502. Batalionu Czołgów Ciężkich, których załogi były dodatkowo szkolone na poligonie w Putloss (Schlezwig-Holstein), Ohdruf i Fallingbostel. Pierwsze czołgi ciężkie Pz. Kpfw. VI przybyły do Kassel 19 sierpnia 1942 roku o godzinie 6.00 rano transport w 1. Kompanii 502. Batalionie Czołgów Ciężkich osiągnął stację kolejową w miasteczku Maschinengewehra, położoną na południe od Leningradu (obecnie Sankt Petersburg). Rozpoczęła się kariera bojowa jednego z najsłynniejszych w historii czołgów ciężkich z okresu II Wojny Światowej.
Tiger I Ausf.E z 2. Dywizji Pancernej SS, front wschodni, wiosna 1943 roku
501. Batalion Czołgów Ciężkich
Tygrys I 2/s.Pz.Abt. 501 w Afryce Północnej, z osłoną wylotową na miejscu i dużą ilością kanistrów na benzynę przechowywanych z przodu wieży. Nie byłyby one dostępne w walce, gdzie zasłaniałyby widoczność dowódcy i byłyby całkowicie narażone na przebicie przez ogień wroga, co stanowiłoby znaczne zagrożenie pożarowe dla czołgu
501. Batalion Czołgów Ciężkich powstał 10 maja 1942 roku w Erfurcie. Personel jednostki pochodził ze stacjonującego tam 1. Batalionu Zapasowego Czołgów (1. Pz. Ers. Abt.). Dowódcą batalionu został major Hans Georg Lueder. Batalion otrzymał swoje pierwsze „Tygrysy” na przełomie września i października 1942 roku. W połowie października jednostka zaczęła fasować wyposażenie tropikalne, a major Hannes Kummel – weteran z 21. Dywizji Pancernej i walk w Afryce Północnej, zapoznał wszystkich oficerów z 501. Batalionu ze specyfiką walk na pustyni. Warto nadmienić, że bardzo „bogata” korespondencja , na temat właśnie 501. Batalionu po między marszałkiem Rommlem, a OKH pozwoliła brytyjskim kryptologom na stwierdzenie, że istnieje „super czołg”. 16 września 1942 roku British Government Code and Cypher School (GC & CS), złamał niemiecką depeszę określającą wagę i podstawowe dane taktyczno-techniczne czołgi „Tiger”. W dniach 11, a 12 listopada 1942 roku pierwsze transporty z wozami 1. Kompanii 501. Batalionu Czołgów Ciężkich (będę używać skrótu sPzAbt) wyruszyły z Fallingbostel do Włoch. Warto oczywiście w tym miejscu zadać sobie pytanie, czu użucie bojowe 501. sPzAbt. Na terytorium Afryki północnej było słuszne? Prawdopodobnie przerzucenie 501. sPzAbt. 2. Kompanii 502. sPzAbt. Oraz sił 503. sPzAbt na front wschodni pozwoliło by na otwarcie drogi dla wojsk 4. Armii Pancernej, dowodzonej gen. płk. Hotha śpieszącej na odsiecz uwięzionej w śniegach Stalingradu 6. Armii dowodzonej przez gen. płk. Paulusa. Może to właśnie tam Tygrysy pozwoliły by na uratowanie większości żołnierzy 6. Armii od radzieckiej niewoli, a może nawet odwróciły losy wielkiej bitwy nad Wołgą? Na to pytanie jest jednak bardzo trudno odpowiedzieć. 20 listopada rozpoczęła się operacja przetransportowania żołnierzy i sprzętu do Afryki Północnej. Na pokładach włoskich statków s.s. „Vesuvio” i m.s. „Pamilla” oraz kilku promów Siebela zostały przewiezione czołgi. Personel 1/501. sPzAbt. Przerzucono drogą powietrzną (na pokładach samolotów transportowych typu Ju 52/3m 4Maschinengewehre oraz cięższych maszyn Me 323). 1 grudnia 1942 podczas prowadzenia rozpoznania od odłamka pocisku artyleryjskiego poległ dowódca kompanii kapitan baron Nicolai von Nolde. Chrzest bojowy przeszły „Tygrysy” w składzie grupy bojowej „Lueder” w bitwie pod Teboura (1-3 grudnia 1942 roku). W walce z oddziałami brytyjskimi 17. i 21. Pułk Ułanów i amerykańskimi (2. Batalion 13. Pułku Pancernego), połączone siły niemiecko-włoskie zdołały łącznie zniszczyć 134 czołgi alianckie: głównie były to wozy M3 „General Lee” oraz Crusader Mk. III. 25. Grudnia 1. Kompania 501. sPzAbt miała na posiadaniu 12 sprawnych czołgów Pz. Kpfw. VI i 16 czołgów średnich Pz. Kpfw. III. W styczniu 1943 roku do Tunezji przybył sprzęt 2. Kompanii, która została zatrzymana na terytorium Włoch, w celu zabezpieczenia podczas zajmowania strefy nieokupacyjnej Francji Vichy. Obie kompanie 501. Batalionu Czołgu Ciężkich wzięły udział w operacji „Eibote I” w rejonie Pont du Fahs-Zaghoudan. 2. Kompania osłaniała od zachodu teren operacji, zaś 1. Kompania wspierała natarcie 756. Pułku Strzelców Górskich w kierunku Djebel Solbia. 1. Kompania uczestniczyła 19 stycznia 1943 roku w przełamaniu pozycji brytyjskich pod Hamra, wówczas pole minowe doprowadziło do „lekkich” uszkodzeń trzech „Tygrysów”. 21 stycznia 1943 roku czołgi podporucznika Vehmehrena powstrzymał pod Qusseltia atak 12 czołgów Valentine Mk. IV. Trzy czołgi podczas tego starcia zostały zniszczone. 31 stycznia Anglicy zdobili pierwszego przez Aliantów Zachodnich, uszkodzonego Tygrysa, trafionego uprzednio przez artylerzystów z 72. Pułku Artylerii Przeciwpancernej (działa 6-funtowe kalibru 57 mm). Na początku lutego wozy 1. Kompanii znajdowały się w Zahhouan, a obsada 2. Kompanii zajmowała pozycje obronne za południowy-zachód od Pont du Fahs. 14 lutego 1943 roku o godzinie 4.00 rano rozpoczęła się operacja „Fruchlingswind” („Wiosenny Wiatr”). 1. Kompania została włączona w skład 7. Pułku Pancernego 10. Dywizji Pancernej. Pod Sidi Bou-Zid (pass przęłęczy Kasserine) „Tygrysy” zdołały łącznie zniszczyć 15 czołgów średnich M4A1. Sierżant Theo Augustin zdołął zniszczyć jednego M4A1, który znajdował się na odległości prawie 2700 metrów, a plutonowy Thull zdobył jeden czołg nieuszkodzony, który został niezwłocznie wysłany do Niemiec. 15 lutego 1943 roku podporucznik Joshko zniszczył jeden czołg M4A1 z odległości zaledwie 10 metrów. Łącznie podczas tego starcia połączone siły niemiecko-włoskie zdołały zniszczyć 165 czołgów przeciwnika. Dość duża część z nich padła łupem 88 mm dział czołgowych z „Tygrysów” z 501. Batalionu Czołgów Ciężkich. Podczas zdobywania Beja (operacja „Beja”) oddziały z 501. sPzAbt współdziałały z 15 czołgami średnimi Pz. Kpfw. IV Ausf. G z 2. Batalionu Pancernego 7. Pułku Pancernego 10. Dywizji Pancernej. W trakcie trwania walk pod Hunt Gap batalion stracił łącznie 15 czołgów ciężkich „Tygrys”, które zostały zniszczone przy „huraganowym” ogniu z brytyjskich dział przeciwpancernych, czołgi ciężkie (piechoty) „Churchill” oraz pola minowe. Cztery samoloty zostały bardzo poważnie uszkodzone przez samoloty szturmowe „Desert Air Force”. Dlatego dziś dość często się mawia, że bitwa pod Hunt Gap nazywana jest grobem „Tygrysów”. 1 marca 1943 roku 2. Kompania, a tym samym siły 501. sPzAbt praktycznie przestały istnieć. Kolejne starcia Tygrysów na terytorium Afryki Północnej to siły 2. Kompanii 504. Batalionu Czołgów Ciężkich. We wrześniu 1943 roku w Padeborn rozpoczęto ponowne formowanie 501. Batalionu Czołgów Ciężkich. Trzon tej jednostki stanowiło prawie 150 weteranów kampanii tunezyjskiej. Nowym dowódcą batalionu został major Erich Lowe (poprzedni major Lueder został bardzo ciężko ranny w marcu 1943 roku). 18 września 1943 roku 501. sPzAbt został przetransportowany do obowu wojskowego Sagan (Żagań) w celu uzupełnienia stanów osobowych. Miesiąc później został skierowany do Mailly le Camp we Francji, gdzie otrzymał 45 czołgów cięzkich Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E). Dowódcami kompanii byli: kapitan Hammerstein (kompania dowodzenia), porucznik Hartmann (1. Kompania), porucznik Scharfe (2. Kompania) i porucznik Kodar (3. Kompania).
Tiger I Ausf. E z 1. Dywizja Pancerna SS w Charkowie, luty 1943 roku
5 grudnia 1943 roku 501. Batalion Czołgów Ciężkich został wysłany na front wschodni. 10 grudnia dotarł do Białegostoku, a dwa dni później do Witebska, 20 grudnia wspierały natarcie żołnierzy 14. Dywizji Piechoty (Zmotoryzowanej) na Łosowkę. „Tygrysy” pod osłoną zamieci śnieżnej niepostrzeżenie zbliżyli się na odległość około 700 metrów do dużego zgrupowania czołgów radzieckich. Na pewno zostało zniszczonych 21 czołgów średnich T-34. W nocy 1. Kompania zaskoczyła na stanowiskach bojowych radzieckie działa przeciwpancerne, niszcząc ich 28. Rankiem batalion stracił dwa czołgi „Tygrys”. 21 i 22 grudnia batalion toczył ciężkie walki obronne z nacierającymi oddziałami radzieckimi. 23 grudnia w ciężkim boju poległ major Lowe. Pośmiertnie został odznaczony Liśćmi Dębowymi do Krzyża Rycerskiego. Zimą przełomu 1943, a 1944 roku 501. Batalion Czołgów Ciężkich zajmował pozycje obronne w rejonie Witebska, gdzie m.in.: wspierał duże natarcie Kampfgruppe „Ferdherrnhalle”. Po rozpoczęciu w dniu 22 czerwca 1944 roku wielkiej radzieckiej ofensywy na froncie wschodnim – odcinku białoruskim (Operacja „Bagration”), oddziały 501. sPzAbt walczyły z radzieckimi oddziałami pancernymi. Do 2 lipca 1944 roku 501. sPzAbt został całkowicie rozbity. Ponownie 501. sPzAbt był formowany w Ohrdruf 14 lipca 1944 roku. Już jako swoje uzupełnienie otrzymał on czołgi ciężkie Panzerkampfwagen VI (Sd. Kfz. 182) „Tiger II” Ausf. B.
502. Batalion Czołgów Ciężkich
Ausf.E, typ wczesny, z sPz.Abt. 102, 2. Dywizja Pancerna SS, Charków, maj 1943 roku. „TIKI” to akronim imienia dziewczyny dowódcy (Theresa-Katrin lub Theresa-Kristine)
Pierwszą jednostką bojową, w jakiej znalazły się czołgi ciężkie Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) była 1. Kompania 502. sPzAbt. 29 sierpnia 1942 roku na stacji kolejowej Maschinengewehra, która jest położona na południowy schód od Leningradu, zostały wyładowane cztery pierwsze czołgi tego typu, jakie nalazły się na froncie wschodnim. Bardzo krótko po swoim wyładunku, czołgi zostały skierowane do akcji. Zaraz po otrzymanym rozkazie do rozpoczęcia natarcia, nastąpiła bardzo poważna awaria skrzyni biegów od pierwszego „Tygrysa”, a chwilę później zaczął się palić silnik od drugiego „Tygrysa”, a kolejny, trzeci „Tygrys” także stanął po defekcie skrzyni biegów. Awarie skrzyni biegów wynikały z braku doświadczenia kierowców wozów co do doboru ich przełożeń podczas jazdy w bardzo grząskim terenie. Pod osłoną nocy wszystkie uszkodzone maszyny udało się odholować na tyły własnych pozycji. Mechanicy fabryczni Henschela, którzy „aktywnie” towarzyszyli chrzcie bojowym „Tygrysów” nie potrafili usunąć usterek. Wszystkie uszkodzone podzespoły, które zostały wysłane do Niemiec drogą powietrzną. 15 września 1942 roku czołgi te ponownie zostały wysłane do akcji bojowej. 21 września „Tygrysy” i czołgi średnie Pz. Kpfw. III Ausf. J zostały oddane pod komendę 170. Dywizji Piechoty. 22 września „Tygrysy” ruszyły prosto do ataku. Szybko trzy z nich zostały unieruchomione przez radzieckie działa przeciwpancerne, wspomagany przez grząski, bagienny grunt. Trzy czołgi udało się ponownie odholować na własne tyły, jednak czwarty pozostał na przedpolu. Generał Heinz Guderian określił to jako przedwczesną pomyłkę, zanim cały batalion pancerny zdołał w pełni zostać wyposażony, oraz sam teren pozostał wielkim nieporozumieniem. Dopiero 24 listopada 1942 roku Adolf Hitler zgodził się na zniszczenie pozostawionego w tym rejonie tego jednego „Tygrysa”. Dowódca 502. sPzAbt major Marker został szybko pozbawiony dowództwa, a następnie skierowany na inny odcinek frontu, do 31. Pułku Pancernego, na stanowisko dowódcy kompanii, gdzie poległ 2 lutego 1943 roku. Podobno, na tę „klęskę” miał wpływ sam Marszałek Rzeszy Hermann Goring, który sam na podstawie zrobionych zdjęć lotniczych terenu wokół Leningradu, co jak sam określił świetnie nadawał się do użycia czołgów, nawet ciężkich, choć są tam w większości same bagna i gęste lasy!!! 2. Kompania z 502. Batalionu Czołgów Ciężkich została skierowana do Grupy Armii „Don”, po wyładunku na stacji kolejowej Ploretajskaja, co nastąpiło 7 stycznia 1943 roku została skierowana na front. Pod koniec stycznia 1943 roku została następnie przekazana pod komendę sił 503. Batalionu Czołgów Ciężkich, gdzie została oznaczona jako 3. Kompania tegoż batalionu. W tym samym czasie 1. Kompania uczestniczyła w bardzo ciężkich walkach wokół jeziora Ładoga. 12 stycznia 1943 roku rozpoczęło się radzieckie natarcie w rejonie Szlissenburga. Cztery „Tygrysy” wspierały obronę 96. Dywizji Piechoty. Porucznik Bodo von Gerdtell i jego załoga zniszczyli łącznie 12 czołgów średnich T-34. 14 stycznia „Tygrysy” nacierały na radzieckie oddziały, które okrążały Szlissenburg. Sierżant Bolter wraz z swoją załoga zniszczył pięć czołgów T-34. 29 stycznia podczas trwania natarcia na Osiedle Robotnicze nr 5 wojska radzieckie zdołały zdobyć lekko uszkodzonego „Tygrysa” o numerze bocznym „131”. Latem 1943 roku był on prezentowany podczas wystawy sprzętu pancernego „zdobycznego” na Placu Czerwonym w Moskwie. 2 lutego 1. Kompania na swoim wyposażeniu nie posiadała ani jednego sprawnego czołgu. Wszystkie posiadane „Tygrysy” zostały w toku toczących się walk zniszczone lub wymagały przeprowadzenia poważnego remontu. 5 lutego przybyło małe uzupełnienie w postaci trzech czołgów „Tygrys”. Od 11 lutego 1943 roku Grupa Bojowa (Kampfgruppe) podporucznika Meyera składająca się z trzech sprawnych „Tygrysów” i trzech czołgów średnich Panzerkampfwagen III (dokładny model nie jest znany), wspierała działania bojowe 4. Dywizji Policyjnej SS. W rejonie Czerniszewo-Myszkino, czołgi z 1. Kompanii 502. sPzAbt zniszczyły czołgi radzieckie, które przygotowywały się do przeprowadzenia ataku. 12 lutego podczas walki z radzieckimi czołgami, należącymi do 1. i 46. Brygady Pancernej, „Tygrysy” zdołały bez strat własnych, zniszczyć łącznie 10 czołgów ciężkich KW. Ogółem podczas toczących się walk nad jeziorem Ładoga, niemiecki 502. Batalion Czołgów Ciężkich zniszczył łącznie 162 czołgi i działa samobieżne przeciwnika. Wiosną 1943 roku rozpoczęto formowanie 2. i 3. Kompanii. Początkowo szkolenie odbywało się Senneiager, potem w Ploermel w Bretanii (Francja). 2. Kompania została utworzona z 4. Kompanii, 4. Pułk Pancerny 13. Dywizji Pancernej, a 3. Kompania powstała z personelu jednostek zapasowych. Po raz pierwszy w pełnym składzie batalion uczestniczył w trzeciej bitwie nad jeziorem Ładoga. 24 lipca plutonowy Muller (czołg o numerze taktycznym „301”) z 3./502. sPzAbt, wraz ze swoją załoga zniszczył łącznie sześć czołgów średnich T-34, starszy sierżant Goring z 2. Kompanii, zraz z swoim działonowym celnymi strzałami podpalił dwa bardzo dobrze zamaskowane czołgi T-34, które znajdowały się na prawym skrzydle pozycji bojowych 11. Dywizji Piechoty. We wrześniu 1943 roku cały batalion został wycofany na tyły w celu uzupełnienia stanów sprzętowych i osobowych.
Tygrys 131 badany przez siły brytyjskie po jego zdobyciu w Gueriat el Atach, kwiecień 1943 roku
W listopadzie 1943 roku cała jednostka ruszyła do walk o Newel. Młody porucznik Otto Carius, wraz z swoją załogą z bardzo bliskiej odległości, dochodząca nawet do 50 metrów 10 czołgów T-34. W walkach o Newel wojska radzieckie po raz pierwszy zastosowały na tym odcinku frontu średnie działa samobieżne SU-122 i ciężkie samobieżne Su-152. Żołnierze batalionu zdobyli dwa nieuszkodzone T-34 i jednego (lub też dwa) SU-122, które następnie włączona w skład jednostki. 16 grudnia 1943 roku plutonowy Kramer, działonowy czołgu podporucznika Cariusa z 2. Kompanii 502. sPzAbt, zniszczył za pomocą wystrzelonego pocisku samolot szturmowy IŁ-2 (choć znalazłem też, że miał był to samolot myśliwski Jak). 14 stycznia 1944 roku radzieckie oddziały rozpoczęły wielką ofensywę na froncie leningradzkim. 502. Batalion Czołgów Ciężkich został natychmiast wycofany z rejonu Newla, by już 20 stycznia znaleźć się ponownie na linii frontu. Dwa dni później ząłoga podporucznika Straussa zniszczyła dwa czołgi średnie T-34 i jeden czołg amerykański M3 „General Lee”. 25 stycznia 1944 roku Kampfgruppe „Strauss” (trzy Tygrysy), wspierały działania oddziałów z 126. Dywizji Piechoty. W walkach toczących się o stację kolejową Wołkowice, niemieckie „Tygrysy” powstrzymały duże ugrupowanie radzieckich czołgów lekkich T-26 Model 1937 oraz 1939. Oczywiście trafiane z 88 mm dział czołgowych KwK 36 czołgi lekkie T-26 posiadające bardzo cienki pancerz – rozpadały się na drobne elementy. W drugim ataku na stację kolejową ruszyły ataki czołgi średnie T-34 Model 1942/43 oraz czołgi ciężkie KW. Jednak samo natarcie także zostało odparte. Tego dnia pluton czołgów dowodzonych przez podporucznika Straussa zniszczył łącznie 25 czołgów radzieckich, pluton dowodzonego przez sierżanta Mullera zniszczył 13 czołgów, a pluton wozów Kampfgruppe „Jesser” trzy czołgi. Następnie grupa licząca osiem czołgów ciężkich została wysłana do Wołosowa w celu wsparcia obrony III Korpusu Pancernego SS. „Tygrysy” zdołały łącznie zniszczyć 24 czołgi T-34. W lutym i marcu batalion pancerny bronił przyczółka nad Narwią. 22 lutego powstrzymano radziecki desant, który wylądował pod Merekula – cały niemal radziecki oddział został unicestwiony. Żołnierze radzieccy podczas desantu, jako przeprawy używali nadmuchiwanych dętek samochodowych. 23 lutego 1944 roku starszy sierżant Zwetti zniszczył jeden czołg ciężki KW, co stanowiło zaliczony pięćsetny czołg zniszczony przez cały 502. Batalion Czołgów Ciężki. Od 17 do 22 lutego czołgi podlegające 2. Kompanii likwidowały wyłom pod Lembit. W kwietniu 1944 roku batalion został przeniesiony w rejon Pskowa. Pod koniec czerwca walczył pod Ostrowem. Podczas bitwy radzieccy żołnierze wykorzystali „bojowników” z Komitetu Wolne Niemcy, którzy falami radiowymi nadawali fałszywe rozkazy. W bitwie pod ostrowem czołgi ciężkie „Tygrys” z 502. Batalionu Czołgów Ciężkich zniszczył łącznie 25 czołgów T-34 oraz pierwsze czołgi T-34-85 na tym odcinku frontu wschodniego, dwa ciężkie działa samobieżne SU-152, czołg ciężki KW-1S i czołg średni produkcji amerykańskiej M4A2. W lipcu 1944 roku batalion ten uczestniczył w bitwie pod Birżami i Rosieniami. Dalszym etapem szlaku bojowego batalionu były walki w obronie Rygi. Najważniejszym zadaniem była obrona „korytarza”, który ulokowany był pomiędzy 18., a 16. Armią. 9 października 1944 roku radzieckie oddziały pancerne dotarły do brzegu Bałtyku, doprowadzając do okrążenia dużego zgrupowania (mieszaniny) oddziałów niemieckich w Kurlandii. 1. i 2. Kompania która znajdowały się w rejonie miasta Kłajpedy (niem. Memel) były na zewnątrz kotła. W Kurlandii ulokowana była natomiast 3. Kompania. „Tygrysy” z 3. Kompanii i czołgi ciężkie z 510. Batalionu Czołgów Ciężkich, tworzyły pancerną szpicę wojsk niemieckich, które przedzierały się w rejon Kłajpedy. 12 listopada sześć „Tygrysów” 3. Kompanii 502. Batalionu zostało przekazanych na wyposażenie 510. sPzAbt. Personel został ewakuowany drogą morską do Gdańska (Danzig). 3. Kompania jako pierwsza została przezbrojona w nowe czołgi ciężkie Sd. Kfz. 182 Panzerkampfwagen VI „Tiger II” Ausf. B.
Ostatni Tygrys z 17 należących do s.Pz.Abt.504 został przeprawiony przez Cieśninę Mesyńską z Sycylii do Włoch kontynentalnych 17 sierpnia 1943 roku
503. Batalion Czołgów Ciężkich
Tiger I Ausf.E, 1. Dywizja Pancerna SS, Charków, kwiecień 1943 roku
Tiger I Ausf.E, wczesny typ, 1. Dywizja Pancerna SS, Charków, maj 1943 roku
Formowanie batalionu rozpoczęło się w maju 1942 roku. Trzon personelu pochodził z 5. i 6. Pułku Czołgów. Pierwszym garnizonem nowej jednostki (503. sPzAbt) był Neuruppin. Latem batalion został przeniesiony do Dollersheim koło Wiednia. Tam też otrzymał kilka czołgów Panzerkampfwagen VI „Tiger” (P) służący pierwotnie do szkolenia załóg. Po ostatecznym wprowadzeniu do produkcji seryjnej czołgu skonstruowanego przez zakłady Henschela, w którego przezbrojono całą jednostkę. Z powodu dużych opóźnień w dostawach nowego sprzętu pancernego, cały batalion posiadał na wyposażeniu tylko dziewięć sprawnych „Tygrysów”. Pozostałe wyposażenie batalionu stanowiły czołgi średnie Pz. Kpfw. III Ausf. N. W grudniu 1942 roku świeżo wyekwipowany batalion został wysłany na front wschodni. 1 stycznia 1943 roku 503. Batalion Czołgów Ciężkich, którego włączono w skład 4. Armii Pancernej gen. pułkownika Hotha. Pierwszym zadaniem bojowym była obrona miasta Manicha – ważnego wówczas węzła obronnego na szlaku odwrotu wojsk niemieckich, które wycofywały się z rejonu Kaukazu. 2 stycznia powstała Sicherungsgrupp Post (podpułkownik Post był dowódcą 503. sPzAbt), którego zadaniem było powstrzymanie nacierających wojsk radzieckich Frontu Stepowego. 5 stycznia 1943 roku „Tygrysy” wspierały niemiecki kontratak mający na celu zajęcie zdobytego poprzedniego dnia przez radzieckich żołnierzy Stawropola na Kubaniu. 2. Kompania 503. sPzAbt straciła podczas walk dwa czołgi średnie Pz. Kpfw. III, a dwa „Tygrysy” i czołgi Pz. Kpfw. III odniosły uszkodzenia. Wieczorem batalion otrzymał rozkaz wycofania się do Krasnego. Podczas powtórnego ataku na Stawropol, 6 stycznia „Tygrysy” zdołały zniszczyć łącznie 18 czołgów radzieckich T-34 oraz lżejszych T-26, jeden ciężki samochód pancerny BA-10 oraz pięć dział 76,2 mm ZiS-3. 9 stycznia 1943 roku podczas toczących się walk w rejonie wsi Wesołaja, batalion zniszczył osiem czołgów T-34. Wiele „Tygrysów” posiadało defekty spowodowane nieprzystosowane gaźnikowych silników do pracy w niskich temperaturach (około -35 stopni Celsjusza). Dwa czołgi z 1. Kompanii („121” oraz „141”) zostały wysłane w celu naprawy do Niemiec. Jeden z tych czołgów mimo wielokrotnego trafienia pociskami z 14,5 mm karabinów przeciwpancernych (naliczono 227 trafienia), pociskami z 45 mm armat przeciwpancernych (14 razy) i kalibru 76,2 mm (11 razy), nadal był w pełni sprawny i mógł odbyć aż 60 km marsz na tyły do polowego warsztatu naprawczego. Oba czołgi zostały umieszczone u wejścia do jednostki zapasowej w Paderborn (Senne), szkolonej załogi dla niemieckich jednostek „Tygrysów”. 11 stycznia 1943 roku batalion pancerny atakując wsie Nikołajewka i Romanowka zniszczył łącznie dwanaście armat pułkowych ZiS-3, kilka armat przeciwpancernych kalibru 45 mm i trzy ciągniki gąsienicowe. W drugiej połowie miesiąca batalion batalion został wycofany do Rostowa nad Donem. W tym samym czasie 2. Kompania z 502. Batalionu Czołgów Ciężkich, walczącego w ramach Panzerverbande „Sender”, została włączona do składu 503. Batalionu Czołgów Ciężkich jako jego 3. Kompania. 28 stycznia 1943 roku nowym dowódcą batalionu został podpułkownik Hoheiser (ppłk. Post powrócił do Niemiec). Z powodu braku sprzętu pancernego 1. Kompania została rozwiązana, a znajdujące się w niej pojazdy przekazane na łono 2. oraz 3. Kompanii. Batalion został następnie podporządkowany w skład 23. Dywizji Pancernej broniącej Rostowa nad Donem. 10 kwietnia 1943 roku jednostka została zluzowana i wysłana na tyły w celu odpoczynku dla żołnierzy i uzupełnienia strat w sprzęcie. Wtedy właśnie zostały wycofane czołgi średnie Panzerkampfwagen III i do jednostki dostarczono 45 nowych czołgów Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1. 10 maja 1943 roku batalion został wycofany do Charkowa. 12 maja nowym dowódcą jednostki został kapitan Clemens Graf von Kageneck. W ramach trwających planów doprowadzenia do wielkiej operacj izaczepnej na Łuku Kurskim, 503. sPzAbt został łączony w skład Grupy „Kempf”. Poszczególne kompanie batalionu zostały podporządkowane dywizjom z tej grupy pancernej: 1. Kompania – 6. Dywizja Pancerna, 2. Kompania została podporządkowana do 19. Dywizji Pancernej., 3. Kompania do 7. Dywizji Pancernej. Na początku czerwca 1943 roku podczas wielkich manewrów w okolicach Charkowa 3. Kompania uczestniczyła wraz z 7. Dywizją Pancerną. Ćwiczenia te były częścią przygotowania się do ataku na wybrzuszenie w okolicach miasta Kursk (operacja „Citadel”). W bitwie na Łuku Kurskim wzięły udział następujące jednostki, które były uzbrojone w czołgi ciężkie „Tiger”: w Grupie Armii „Środek” były to: 505. sPzAbt, w Grupie Armii „Południe” 503. sPzAbt (45 czołgów „Tygrys”), kompania czołgów cięzkich dywizji grenadierów pancernych „Grossdeutschland” (14 wozów), kompania z 1. Dywizji Pancernej SS „Leibstandarte SS Adolf Hitler” (13 wozów), 2. Dywizja Pancerna SS „Das Reich” i 3. Dywizja Pancerna SS „Totenkopf” (15 czołgów ciężkich „Tygrys”). W trakcie trwania wielkiej bitwy kompanie z 503. Batalionu Czołgów Ciężkich , walczące w ramach przydzielonych dywizji pancernych, walczyły z wielkim zacięciem. 1. Kompania nacierała razem z siłami 6. Dywizji Pancernej na północ od Biełgorodu. 19. Dolnosaksońska Dywizja Pancerna atakowała na południowy wschód od Michajłowki (walki z radziecką 146. Brygadą Czołgów), natomiast 3. Kompania z siłami 7. Dywizji Pancernej związana była walkami o zajęcie Sołomina. Do 12 lipca 1943 roku 3. Kompania wskutek toczących się walk całkowicie utraciła cztery „Tygrysy” (dwa skutek powstałych pożarów silnika i dwa podczas toczących się walk z radzieckimi czołgami ciężkimi KW-1). Poległo jedenastu niemieckich czołgistów, a dowódca kompanii porucznik Willy Scherf został bardzo poważnie ranny.. 1. oraz 2. Kompania walczyły w rejonie Michajłowka, Starym Gorodzkiem i Jastrebowem. Po zakończeniu wielkiej batalii na łuku Kurskim, 503. Batalion Czołgów Ciężkich uczestniczył w bardzo ciężkich walkach odwrotowych pod Maksynowką, Berkaczami koło Charkowa oraz nad Dnieprem. Od 5 lipca do 10 września 1943 roku 503. Batalion Czołgów Ciężkich zniszczył łącznie (przypisanych mu) 501 czołgów przeciwnika, 398 dział przeciwpancernych, zniszczył 79 dział artyleryjskich, głównie kalibru 122 mm oraz zestrzelił łącznie osiem samolotów. Straty własne (bezpowrotne) wyniosły tylko 10 czołgów ciężkich „Tygrys”.
Para Tigerów na przełęczy Brenner w 1943 roku, kluczowym strategicznym punkcie łączącym Włochy i Niemcy
Zimą przełomu 1943-1944 roku czołgi ciężkie z 503. sPzAbt (gdzie znajdowały się 34 sprawne czołgi Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1), zostały włączone w skład Schwere Panzer Regiment „Backe”. Ponadto w skład tej jednostki wchodził batalion czołgów średnich Panzerkampfwagen V „Panther” Ausf. D, dywizjon dział samobieżnych i pododdziały saperskie. 26 stycznia 1944 roku grupa „Backe” weszła do walki w rejonie Winnicy na Ukrainie. W kilkudniowym boju z dwoma radzieckimi korpusami pancernymi, zdołała zniszczyć łącznie 267 czołgi, tracąc w walce jednego „Tygrysa” i cztery czołgi „Panther”. Okazało się, że na większym dystansie górowało niemieckie uzbrojenie czołgowe (8,8 cm KwK 36 L/56 oraz 7,5 cm KwK 42 L/70). W walkach pod Czerkasami 503. Batalion stanowił wówczas szpicę nacierających 16. oraz 17. Dywizji Pancernej. W marcu 1944 roku batalion czołgów ciężkich osłaniał pod Płoskirowem wycofujący się III Korpus Pancerny. W ciągu zaledwie dwóch dni od 13 do 15 marca plutonowy Hoppner zdołał zniszczyć łącznie pięć nowych czołgów średnich T-34-85. W rejonie Tarnopola czołgi ciężkie „Tygrys” z 503. sPzAbt po raz pierwszy napotkały w boju radzieckie czołgi ciężkie IS-2. W walce z kompanią czołgów ciężkich IS-2 1. Kompania z 503. sPzAbt zniszczyła bez strat własnych jeden czołg ciężki IS-2. W kwietniu jednostka została wycofana w rejon Lwowa. Na przełomie kwietnia i maja 1944 roku batalion został przeniesiony do Ohdruf. Tam 1. Kompania otrzymała uzupełnienie w postaci 12 nowych czołgów ciężkich Panzerkampfwagen VI „Tiger II” Ausf. B. 2. oraz 3. Kompania nadal na swoim wyposażeniu posiadały czołgi ciężkie Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. E. 15 maja cały batalion trzema transportami kolejowymi wyruszył do Francji w celu uzupełnienia strat i odpoczynek dla załogi. Jednak do walki 503. Batalion Czołgów Ciężkich 8 czerwca 1944 roku w rejonie miasteczka Ruppiers, koło Caen (6 czerwca 1944 roku doszło do wielkiego lądowania sił alianckich w Normandii). Dwa dni później batalion czołgów ciężkich został włączony w skład 21. Pułku Pancernego 21. Dywizji Pancernej. Pierwszym jego zadaniem była likwidacja wyłomu koło Colombelles. W walce z brytyjskimi „Shermanami III” z 148. Pułku Czołgów. Niemieccy pancerniacy zdołali zniszczyć łącznie 12 czołgów przeciwnika, a dwa zostały poważnie uszkodzone. Całkowitemu zniszczeniu uległo stanowisko dowodzenia batalionu. W atakach lotniczych na pozycję bojową 503. Batalionu Czołgów Ciężkich został zniszczony jeden czołg ciężki „Tygrys” z 3. Kompanii, a dwa poważnie uszkodzone. W atakach lotniczych na pozycje batalionu uczestniczyło w dniu 18 lipca 1944 roku aż 210 samolotów. 19 lipca 1. oraz 2. Kompania walczyły w rejonie Cagny z czołgami alianckimi, natomiast 3. Kompania została wycofana z frontu na poligony Mailly Le Camp w celu uzupełnienia strat sprzętowych. W toku toczących się ciężkich walk odwrotowych zostały zniszczone lub poważnie uszkodzone pozostałe czołgi Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. E. Kilka czołgów „Tygrys” zostało porzuconych gdy przeprawa przez Sekwanę okazała się niemożliwa.
Tygrys I należący do Kampfgruppe „Kummersdorf” widziany na Unter der Linden w pobliżu Bramy Brandenburskiej krótko po upadku Berlina w maju 1945 roku
504. Batalion Czołgów Ciężkich
Panzerkampfwagen Tiger Ausf.E wczesna produkcja, Schwere Panzer Abteilung 502, Południowa Rosja, wrzesień 1943 roku
Tiger I Ausf.E , wczesny typ, z 2. Dywizji Grenadierów Pancernych SS, Kursk, lipiec 1943 roku
W lutym 1943 roku w Fallingbostel powstał kolejny batalion czołgów cięzkich. Mianowanym dowódcą został major Franz Seidensticker, uprzednio dowódca 2. Batalionu Pancernego 33. Pułku Pancernego. Personel jednostki pochodził z 1. i 15. Pułku Pancernego. Pomimo niedokończonego cyklu szkolenia 27 lutego504. Batalion Czołgów Cięzkich został wysłany na front afrykański do Tunezji. Batalion ten posiadał dwie kompanie, które były uzbrojone w czołgi ciężkie Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) i czołgi średnie Panzerkampfwagen III Ausf. N. Na mocy rozkazu dowódcy Panzer Armee Afrika gen. płk. Von Armina 1. Kompania 504. Batalionu Czołgów Ciężkich została skierowana na front, na odcinek Sfax-Maknassy. Do Tunezji dotarła jednak tylko 1. Kompania Czołgów Ciężkich i Kompania Dowodzenia. Na Sycylii pozostała 2. Kompania i jednostki techniczne 504. Batalionu Czołgów Ciężkich. Po wyładowaniu w porcie w Tunisie, jednostka została od razu przekierowana na front w rejonie przełęczy Maknassy. Po drodze była atakowana przez 18 bombowców Boembing B-17E. Przybycie na miejsce niemieckich „Tygrysów” wydatnie wzmocniło siłę ognia niemieckich oddziałów, broniących przełęczy Maknassy. Do tej pory przełęcz była broniona 90 żołnierzy i jedno działo przeciwlotnicze kalibru 88 mm. Niemieckie „Tygrysy” powstrzymały atak amerykańskiej 9. Dywizji Piechoty. Komunikat Oberkommando der Wehrmacht z 24 marca 1945 roku mówił o zniszczeniu łącznie 44 czołgów przeciwnika. Pod koniec marca 1943 roku 1. Kompania 504. sPzAbt została włączona w skład dywizji grenadierów pancernych „Hermann Goring”. 19 kwietnia 1943 roku „Tygrysy” i spadochroniarze z 5. Pułku Spadochronowego walczyli na przedpolach Tunisu. W walce z czołgami alianckimi „Tygrysy” i pięć czołgów średnich Pz. Kpfw. IV Ausf. G, przydzielonych z batalionu pancernego „Hermann Goring”, łącznie zniszczyły na pewno 23 czołgi przeciwnika (niektóre dane mówią około 25). Straty własne sięgnęły łącznie trzy zniszczone czołg, gdzie poległ m.in. dowódca 1. Kompanii porucznik Willy Schrorer, podczas walki z brytyjskimi czołgami piechoty (ciężkimi) „Churchill” Mk. IV z 48. Pułku Czołgów . 24 kwietnia 1943 roku podczas walk toczących się o wzgórze nr 107, „Tygrysy” zdołały zniszczyć kilka brytyjskich czołgów. Następnego dnia wozy z 504. sPzAbt powstrzymały posuwanie się wojsk alianckich wzdłuż szosy Madjez el Bab-Tunis. Straty sił nieprzyjaciela wyniosły 20 zniszczonych pojazdów pancernych. 2. Kompania Czołgów Ciężkich nadal znajdowała się na Sycylii. Kompania ta była uzbrojona w czołgi ciężkie Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) oraz czołgi średnie Panzerkampfwagen IV Ausf. G. Znajdujące się wcześniej na wyposażeniu czołgi średnie Pz. Kpfw. III Ausf. N zostały wysłane do Tunezji, dlatego na ich miejscu pojawiły się czołgi Pz. Kpfw. IV. W czerwcu 1943 roku kompania ta otrzymała uzupełnienie w postaci ośmiu czołgów Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E).
Czołg dowodzenia Panzerbefehlswagen Tiger należący do s.Pz.Abt.503 na zdjęciu z 16 sierpnia 1943 roku (Uwaga na rzymską cyfrę „I” po stronie wieży), rozpoznawalną po zastosowaniu anteny radiowej w stylu „parasola” na górze
Lądowanie alianckich sił na terytorium Sycylii (operacja „Husky”), które rozpoczęło się 10 lipca 1943 roku. 11 lipca 2. Kompania została rzucona do walki z amerykańskiej 1. Dywizji Piechoty (sławna „The Big Red One”). „Tygrysy” podczas walki rozproszyły 26. Pułk Piechoty. Podczas walki został zniszczony wóz dowódcy kompanii porucznika Hummela (wystrzelony pocisk przeciwpancerny z armaty przeciwpancernej M1 kalibru 57 mm, przebił właz ewakuacyjny), dwa inne czołgi odniosły lżejsze uszkodzenia. Trzy kolejne czołgi zostały unieruchomione z powodu występujących usterek technicznych. Pod osłoną nocy kompania techniczna rozpoczęła prace naprawy uszkodzonych czołgów cięzkich „Tygrys”. Rankiem 12 lipca „Tygrysy” wspierały atak grenadierów pancernych z dywizji „Hermann Goring” na plaże w rejonie Gela. Plutonowy Wicht (celowniczy w czołgu porucznik Goldschmidta – dowódcy 2. plutonu 2. Kompanii 504. Batalionu Czołgów Ciężkich), zniszczyła w walce cztery czołgi M4A1. Wtedy „Tygrysy” z 504. sPzAbt stanowiły wraz z niemieckimi spadochroniarzami z batalionu rozpoznawczego z dywizji „Hermann Goring” trzon obrony Palermo. Podporucznik Heim z dwoma czołgami „Tygrys” zajmował pozycję obronną po lewej stronie wzgórza cmentarnego, a podporucznik Goldschmidt po prawej. Po stracie łącznie dwóch czołgów (unieruchomiony czołg ciężki „Tygrys” sierżant Uchliga i zniszczony wóz sierżanta Krause), cała kompania utrzymała pozycję bojową, lecz została otoczona przez wojska brytyjskie. Czołg podporucznika Heima walczył w całkowitym osamotnieniu. Członkowie jej załogi utworzyli oddział „piechoty”, broniącą podejść do czołgu. Podczas walk toczących się na Sycylii zostały utracone wszystkie czołgi. Do Włoch ewakuowano jedynie uszkodzony czołg podporucznika Steubera.
Pojazd Ladungsleger Tiger znaleziony we Włoszech latem 1944 roku
Po wycofaniu z frontu resztki batalionu pancernego zostały skierowane na poligon Wezep koło Zwolle w Holandii. Nowym dowódcą batalionu został kapitan Kuhn 1. Kompanii podporucznika Steuber, 2. Heim, a 3. Kompanii podporucznik Goldschmidt. Personel jednostki pochodził z „resztek” 504. Batalionu Czołgów Ciężkich oraz rozbitego pod Orszą 18. Pułku Pancernego. Przeszkolenie batalionu odbywało się odbywał się w 500. Pz Ers und Aus Abteilung. Wiosną 1944 roku odbywał ćwiczenia razem z 16. Dywizji Grenadierów Pancernych SS „Reischfuhrer SS”. 2 czerwca 1944 roku cały batalion został wysłany na front. Po wyładunku w Pontremoli i Sarzana, batalion udał się w rejon Piombino. W nocy z 20 na 21 czerwca „Tygrysy” wspierały atak 362. Dywizji Piechoty na południe od Montepescali. Czołgi z 2. Kompanii atakowały oddziały amerykańskie koło miejscowości Gavorrano. 22 czerwca podczas odpierania ataków czołgów amerykańskich na Parolla, podchorąży Rohring wraz z swoją załogą zniszczył 12 czołgów M4, pozostałe 11 czołgów, które brały udział w ataku były panicznie opuszczane przez własne załogi tuż na przedpolach Parolla. Z powodu braku odpowiedniej ilości wyszkolonych kierowców, czołgi M4 były niszczone przez niemieckie oddziały. Podczas taktycznego odwrotu z pozycji pod Parolla amerykańska ciężka artyleria po położeniu gęstego ognia zdołała zniszczyć dwa czołgi „Tygrys”. Po wycofaniu się do doliny Cecina cały batalion został zreorganizowany. 1. oraz 2. Kompania 504. Batalionu Czołgów Ciężkich zostały teraz podporządkowane 29. Dywizji Grenadierów Pancernych, a 3. Kompania uczestniczyła w obronie Pizy, została przydzielona 16. Dywizja Grenadierów SS „Reischfuhrer SS”. 2. Kompania otrzymała nowe fabrycznie czołgi ciężkie Pz. Kpfw. VI Ausf. E. W sierpniu 1944 roku w Genui. Pozbawiona czołgów 1. Kompania została wysłana do Wiednia . Prowadzono tam szkolenie na nowych czołgach Pz. Kpfw. VI „Tiger II” Ausf. B. 10 września 1. i 2. Kompania 504. sPzAbt zostały następnie przeniesione na front adriatycki, w rejon Regio Emilia i Rimini. 18 września podczas walki z grupą kilkudziesięciu czołgów przeciwnika „Tygrysy” zniszczyły siedem czołgów „Sherman III”. Jesienią 1944 roku 504. sPzAbt uczestniczył w bardzo ciężkich walkach odwrotowych pod Forli, Lamone i nad rzeką Senio. W marcu 1945 roku 3. Kompania walczyła pod Cotignola. 9 kwietnia 1945 roku podczas forsowania rzeki Senio przez oddziały amerykańskie, podczas toczących się walk zniszczeniu uległy dwa czołgi „Tygrys”. Cały 504. Batalion Czołgów Ciężkich został całkowicie zniszczony podczas odwrotowych walk pod koniec kwietnia 1945 roku.
1. Dywizja Pancerna SS, Rosja, Front Północny, listopad 1943 roku
Czołg ciężki Tiger I Ausf.E z wczesnej produkcji, z s.Pz.Abt. 508, Włochy, sektor Anzio, luty 1944 roku
505. Batalion Czołgów Ciężkich
Wieże czołgu Tiger I używane w szkole artyleryjskiej czołgu Tiger I w Putlos
Pod koniec stycznia 1943 roku w Fallingbostel rozpoczęto formowanie już kolejnego batalionu czołgów ciężkich. Personel techniczny i część załóg pochodziła z 5. i 10. Batalionu Zapasowego. Załogi czołgów, szkolone w Putioss, przybyły z 3. oraz 26. Dywizji Pancernych. Pierwszym dowódcą nowego 505. Batalionu Czołgów Ciężkich był major Hannes Kummel, weteran walk w Afryce. Otrzymanie dowodzenia 505. sPzAbt przez bardzo doświadczonego żołnierza Deutsche Afrika Korps miało wynikać z faktu, że pierwotnymi planami było właśnie wysłanie już trzeciego 505. sPzAbt do walk toczących się na „Czarnym Lądzie”, ale to ostatecznie 504. Batalion Czołgów Ciężkich został wysłany do Afryki Północnej (Tunezja), natomiast 505. sPzAbt został wysłany na front wschodni. Szkolenie podstawowe odbyło się na terytorium Belgii w Ghent i Beverloo. 1 maja 1943 roku 1. i 2. Kompania 505. sPzAbt został oddane pod rozkazy Grupy Armii „Środek”. 9 maja jednostka była wizytowana przez dowódcę 9. Armii gen. płk. Model. 2. Kompania miała przydzielony pluton czołgów (właściwie sterowanych samobieżnych min) Goliath.
Panzerkampfwagen VI Tiger należący do 1. Dywizji Pancernej operuje w północnej Francji, 21 marca 1944 roku
3 lipca 1943 roku w nocy z 1. i 2. Kompania opuściły miejsce stałego stacjonowania i udały się bezpośrednio na linię frontu (miejscowość Wesoły Posiołok). Podczas pierwszego ataku „Tygrysy” wspierały atak grenadierów z 37. Pułku 6. Dywizji Piechoty, saperzy z 38. Batalionu oraz oddział „Goliathów” z Fernienk-Pz. Kp. 312. Czołgi „Tygrys” bez przeszkód sforsowały Okę i zajęły Nowy Chutor. Za wsią zostało napotkanych kilka czołgów średnich T-34, które zostały porzucone przez własne załogi. Tempo natarcia żołnierzy z 6. Dywizji Piechoty i „Tygrysów” z 505. sPzAbt zaskoczyło dowódcę 9. Armii, który przez to nie zdążył odpowiednio szybko przerzucić w ten rejon odwodowych 2., 9. i 18. Dywizję Pancerną. W rejonie wsi Butyriki „Tygrysy” całkowicie rozbiły napotkane 676. i 81. Pułk Piechoty. 6 lipca rano 505. Batalion Czołgów Ciężkich został oddany pod dowództwo 2. Dywizji Pancernej. Do tego czasy batalion zdołał zniszczyć 42 czołgi przeciwnika (głównie T-34), wiele dział przeciwpancernych i innego sprzętu wojskowego (m.in. samobieżne wyrzutnie rakietowe BM-13). Następnie czołgi „Tygrys” wzięły udział w ogromnej bitwie pancernej pod Olchowastką. Najbardziej zaciekłe walki toczyły się wówczas o wzgórze 274. Zdobycie tego wzgórza otwierało prostą drogę na Kursk. Bitwa pod pancerna pod Olchowatką trwała do rana 7 lipca. Już następnego dnia bezpośrednio z transportu kolejowego do walki weszła 3. Kompania 505. sPzAbt. 9 lipca 505. Batalion Czołgów Ciężkich został wycofany na tyły. Stanowił on teraz odwód XLVII Korpusu Pancernego. Przystąpiono do naprawy uszkodzonych czołgów. Od 11 do 17 lipca tylko małe kompanijne grupy bojowe walczyły pod Tepłoje i Soborowką. Pod koniec lipca batalion został przeniesiony do rezerwy. 28 lipca 1943 roku dowódca batalionu major Bernhard Sauvant został odznaczony Krzyżem Rycerskim z Liśćmi Dębowymi. 3 sierpnia sześć czołgów „Tygrys” wspierało obronę 6. Dywizji Piechoty, zostało zniszczonych 9 czołgów T-34. 4 oraz 5 sierpnia batalion toczył ciężkie walki nad rzeką Kromą. Od 12 września uczestniczył w trzydniowej bitwy pod Dewotczinem. Podczas tych walk poległ dowódca 505. sPzAbt ktp. von Nostitz-Wallwitz. Szczególnie zacięte walki rozgorzały wzdłuż drogi Rosław-Smoleńsk. Zostały utracone trzy czołgi „Tygrys” (czołgi o numerach taktycznych: „300”, „311” i „111”). 17 września 1943 roku siły batalionu znalazły się pod Smoleńskiem. Pod Diatiłowką radzieccy żołnierze zdobyli lekko uszkodzony czołg sierżanta Volzke (numer „200”). 20 września siły batalionu wspierały trwające natarcie 330. Dywizji Piechoty w rejonie Orszy. Od października 1943 roku do kwietnia 1944 roku batalion ten stacjonował w Orszy. W tym czasie doraźnie były tworzone małe grupy bojowe składające się średnie z 3-6 czołgów, które były następnie przydzielane do różnych jednostek, ulokowanych na tym odcinku frontu. Została w tym czasie utworzona także kompania alarmowa. 12 października batalion miał tylko 16 sprawnych „Tygrysów”. 7 i 8 stycznia 1944 roku 505. Batalion Czołgów Ciężkich zdołała bez strat własnych zniszczyć 15 czołgów przeciwnika (wszystkie zaliczone na stan 2. Kompanii), zaś w dniach 6 i 7 lutego podczas trwania bitwy o Woroszyłowo siły batalionu zdołały zniszczyć łącznie 11 czołgów T-34 oraz cztery działa przeciwpancerne.
Panzerkampfwagen Tiger Ausf.E Mittlere Modell (w połowie produkcji), Schwere PanzerAbteilung 508, Włochy, 1944 roku
Tiger I Ausf.E z Verladekette
7 marca 505. Batalion Czołgów Ciężkich został przeniesiony do Smoleńska i dalej do Orszy. W tym czasie trwał stan uzupełnienia sił batalionu, przybyło transportem kolejowym 11 nowych czołgów ciężkich „Tygrys”. 22 czerwca 1944 roku na Białorusi oddziały radzieckie rozpoczęły wielką ofensywę (operacja „Bagration”. Pod Borysowem „Tygrysy” zdołały zniszczyć dwa czołgi średnie produkcji amerykańskiej M4A2. Do dnia 28 czerwca 505. sPzAbt zdołał zniszczyć łącznie 34 czołgi przeciwnika. Następnie batalion stoczył ciężkie walki odwrotowe na szlaku drogi Mołodeczno-Lida-Augustów. Podczas walk toczących się na Białorusi 505. Batalion Czołgów Ciężkich utracił niemal cały swój sprzęt pancerny (ciągłe walki odwrotowe powodowały poważne uszkodzenia sprzętu, którego często nie było możliwości ewakuowania). Ocalały personel został wysłany do Ohdruf.
Panzerkampofwagen VI Tiger I w okolicach Leningradu
506. Batalion Czołgów Ciężkich
Nowy batalion czołgów ciężkich „Tygrys” został utworzony w St. Poiten 20 lipca 1943 roku z kadry 3. Batalionu 33. Pułku Pancernego z 9. Dywizji Pancernej. Dalsze szkolenie jednostki odbywało się na poligonie Sennelager koło Padeborn. Jej pierwszy dowódcą był major Gerhard Willing. Od 16 do 27 sierpnia 1943 roku do jednostki przybyło łącznie 45 nowych czołgów ciężkich Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E). 10 września 1943 roku siły batalionu wyruszyły na front wschodni. Tak szybkie zakończenie szkolenia tej jednostki było możliwe tylko dlatego, że do tworzenia 506. Batalionu Czołgów Ciężkich został wykorzystany doświadczony i w pełni zgrany personel. Pod koniec września batalion toczył w ramach 1. Armii Pancernej ciężkie walki obronne koło Zaporoża. Przeprawa przez rzekę Dniepr była możliwa jedynie po koronie zapory wodnej „Dnieproges”. Po prostu wszystkie nieuszkodzone mosty były za słabe dla tak ciężkich pojazdów. Cały batalion odznaczył się podczas walk o Krzywy Róg. Zdołał wówczas zniszczyć wszystkie czołgi średnie T-34, które zdołały się wedrzeć do miasta. Jednak w tej walce poległ dowódca 505. sPzAbt, major Willing. Nowym dowódcą sił batalionu został kapitan Eberhard Lange. 25 grudnia 1943 roku cały batalion został przerzucony koleją do Kirowogradu. Całe zaopatrzenie i dostępne części zapasowe były dostarczane do 506. Batalionu Czołgów Ciężkich za pomocą samolotów transportowych Messerschmitt Me 323 „Gigant”. Straty w sprzęcie pancernym zostało uzupełnione 12 nowymi czołgami „Tygrys”. W styczniu 1944 roku cały batalion walczył o odzyskanie ważnej linii kolejowej Winnica-Human. Od 28 stycznia batalion szturmował wraz z siłami 16. i 17. Dywizji Pancernej radzieckie pozycje obronne pod Czerkassami. Pod koniec stycznia do batalionu został łączony pododdział przeciwlotniczy, który składał się z czterech poczwórnie sprzężonych dział przeciwlotniczych kalibru 20 mm (FlaK 38) i trzech dział jednolufowych kalibru 37 mm (FlaK 37). 6 lutego 1943 roku czołgi ciężkie „Tygrys” zdołały zniszczyć w ciągu zaledwie 10 minut aż 16 czołgów średnich T-34. Następnego dnia osiem czołgów, które ugrzęzły w błocie odparto atak kilkudziesięciu czołgów radzieckich, niszcząc aż 20 spośród nich. W tych przecież bardzo ciężkich warunkach bojowych, paliwo do czołgów (przecież niesamowicie paliwożernych), było przewożone na wozach konnych. Każdy taki wóz zabierał ze sobą dwie beczki paliwa, a w bardzo trudnych warunkach terenowych czołgi ciężkie Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) spalał średni 13-15 litrów na jeden kilometr przejechanej drogi.
Panzerkampfwagen Tiger Ausf.E, połowa produkcji, Schwere Panzer Abteilung 502, Południowa Rosja, luty 1944 roku
Tiger I Ausf.E, wczesna wersja, SS Pz.Abt.101, Normandia, lato 1944 roku
Od 11 do 18 lutego 1944 roku 506. Batalion Czołgów Ciężkich uczestniczył w ramach Schwere Panzer Regiment „Backe” w próbie przerwania radzieckiego okrążenia pod Czerkassami. Zgrupowanie podpułkownika Backe atakowało w ten sposób, że pancerną szpicę nacierających wozów stanowiły wówczas czołgi średnie Panzerkampfwagen V „Panther”. Ich flanki były ubezpieczane przez czołgi ciężkie „Tygrys”. Nieco z tyłu nacierały czołgi średnie Pz. Kpfw. IV oraz grenadierzy pancerni na transporterach opancerzonych. Mimo bardzo zaciekłych walk, niemieckim oddziałom nie udało się przełamać radzieckiego pierścienia okrążającego. Podczas odwrotu kilka czołgów „Tygrys” musiało zostać zniszczonych przez własne załogi z powodu braków w paliwie. Ocalałe czołgi zostały zgrupowane w Mankowcach. Po kilku dniach zostały zgrupowane i następnie przekazane dla 507. batalionu Czołgów Ciężkich, ale cały ocalały personel 506. sPzAbt został przetransportowany koleją do Lwowa. Tam też otrzymał 45 nowych czołgów ciężkich „Tygrys”. W kwietniu 1944 roku 506. Batalion Czołgów Ciężkich uczestniczył w walkach pod Buczaczem, Bortnikami i Stanisławowem. 20 kwietnia stoczył bitwę pod Oleszycami, a 1 maja pod Chocimem. Współdziałał z baterią przeciwpancernych dział samobieżnych „Hornisse” (uzbrojonych w działa przeciwpancerne 8,8 cm PaK 43 L/71), które zdołały z dużej odległości zniszczyć dwa radzieckie czołgi ciężkie IS-2. Krótko potem jednostka została wycofana na tyły. W dniach 18-21 czerwca 1944 roku 506. sPzAbt toczył bardzo ciężkie walki pod Złoczonem. Poległ wtedy dowódca 3. Kompanii porucznik Panzl. Natomiast nowy dowódca 3. Kompanii 506. sPzAbt kapitan Wakker wraz ze swoją załogą zdołał zniszczyć czołg średni T-34, który miał znajdować się w odległości ponad 3000 metrów. Jednak podczas odwrotu cały batalion poniósł ciężkie straty. Wiele czołgów musiano porzucić z powodu licznych awarii technicznych, zwłaszcza silnika oraz z powodu poważnych braków paliwa. Poważnym utrudnieniem był też brak jakiejkolwiek przeprawy przez rzekę (właśnie jej nazwy nie podano), gdzie mosty, zbyt liche łatwo łamały się pod ciężarem 56-tonowych czołgów „Tygrys”. Na przełomie czerwca i lipca 1944 roku batalion został wycofany do Rzeszy w celu przeprowadzenia reorganizacji jego struktury oraz przezbrojenia w nowe czołgi.
Panzerkampfwagen VI Tiger I Ausf H1, operuje w Tunezji, styczeń 1943 roku
507. Batalion Czołgów Ciężkich
Tygrys z żołnierzami niemieckimi z oddziałów Waffen-SS pod Kurskiem, lato 1943 roku
Nowa jednostka była sformowana w Modling, obok Wiednia 23 września 1943 roku z personelu 1. Batalionu 4. Pułku Pancernego 13. Dywizji Pancernej. 1. Kompania 507. Batalionu Czołgów Ciężkich szkolona była także w Brunn i Marianzerdorf. Dowódcą był major Erich Schmidt, 1. Kompanii kapitan Holzheid, 2. Kompania 507. sPzAbt kapitan Schock, a 3. Kompanii porucznik Neumeier. Szkolenie jednostki odbywało się w 500. PzErsAusbAbt w Padeborn, na poligonie Le Mans we Francji i Wezep w Holandii. Od 23 grudnia 1943 roku do 25 lutego 1944 roku 507. Batalion Czołgów Ciężkich otrzymał 45 nowych czołgów ciężkich Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E). 18 marca batalion wizytowany był przez generalnego inspektora wojsk pancernych płk. Heinza Guderiana. Kilka dni później 507. sPzAbt odbywał manewry z jednostkami Dywizji Grenadierów Pancernych „Grossdeutschland”. Pod koniec marca 1944 roku batalion został przewieziony do Lwowa, a następnie dalej do Tarnopola. 2. i 3. Kompania wspierały później natarcie przeprowadzone przez 8. Dywizję Pancerną, próbujące przełamać oblężenie Brodów. Zaś 1. Kompania działała w rejonie bagnistym, położonym na południe od Kowla. Dalszy szlak bojowy 507. sPzAbt to walki toczące się o Podchorce i Złoczów. Po rozpoczęciu wielkiej ofensywy wojsk radzieckich na Białorusi (22 czerwca 1944 roku – operacja „Bagration”). Wówczas siły 507. Batalionu Czołgów Ciężkich zostały oddane z Grupy Armii „Północna Ukraina”, do Grupy Armii „Środek”, rozlokowanej na terytorium Białorusi. Batalion został przewieziony koleją do Baranowicz i niemal od razu wszedł do walki na północnych częściach tego miasta. Sam batalion współdziałał wówczas z doświadczoną 4. Dywizją Pancerną, I Korpusem Kawalerii. Szlak licznych walk odwrotowych liczył przez Słonin, Białowieżę, Bielsk Podlaski, Wysokie Mazowieckie, Zambrów. 18 sierpnia w Ostrołęce forsował Narew. Pod koniec sierpnia batalion został przydzielony do 7. Dywizji Pancernej, która broniła się pod Różanem. W październiku 1944 roku 507. Batalion Czołgów Ciężkich stoczył boje z oddziałami radzieckiej 65. Armii, na przyczółkach pod Szelkowem i Serockiem. W tej walce zginął m.in.: dowódca 3. Kompanii porucznik Fritz Neumeier. 12 listopada dowódcą batalionu został major Fritz Schock. Od połowy listopada cały batalion pozostawał w odwodzie. W międzyczasie stacjonował m.in. w Ciechanowie.
Tiger Ausf. E, SS Pz.Abt . 101, Belgia, maj 1944 roku. Zwróć uwagę na mniej więcej wykończony kamuflaż
Tiger I Ausf. E, Dywizja Grenadierów Pancernych Grossdeustchland, Litwa, czerwiec 1944 roku
14 stycznia 1945 roku o godzinie 7.00 rozpoczęło się natarcie 2. Frontu Białoruskiego. Już w pierwszym dniu walk 507. Batalion Czołgów Ciężkich zniszczył łącznie 66 czołgów z 8. Korpusu Pancernego Gwardii. 16 stycznia pozycje bojowe batalionu zbombardowało łącznie około 150 samolotów typu IŁ-2, amerykańskich samolotów A-20 Boston i radzieckich Pe-2. Batalion nie poniósł strat, lecz z powodu oskrzydlenia musiał się wycofać na stałą pozycję obronną w rejonie Stary Gołomin-Ciechanów-Przasnysz. W walkach z radzieckimi oddziałami pancernymi „Tygrysy” zdołały unieszkodliwić około 65-70 czołgów (dokładna liczba nie jest znana). Straty własne wyniosły dwa lekko uszkodzone czołgi. Dalej 507. sPzAbt wycofywał się przez Grudusk-MławęBrodnicę-Grudziąc. Czołgi z 1. Kompanii pozostały na wschodnim brzegu Wisły, zaś siły 2. i 3. Kompanii wspierały wówczas natarcie 14. Dywizji Pancernej (przerzuconej z Kurlandii) z poligonu Grupa na Świecie(Schwetz). Załogi, które nie posiadały już czołgów otrzymały rozkaz dostania się do Padeborn, zaś wszystkie sprawne „Tygrysy” zostały zgrupowane na Pojezierzu Drawskim. Wówczas całkowicie unicestwiona została 1. Kompania. Wojska radzieckie odcięły „Tygrysy” od mostu w Grudziądzu, zaś niemieckie dowództwo nie przygotowało przeprawy promowej. Sami Niemcy musieli przez to dokonać zniszczenia aż 22 swoich cennych „Tygrysów”. Było to więcej niż dotąd zostało utraconych maszyn z bezpośrednim boju z wojskami radzieckimi. Rzut kołowy wycofał się do Borów Tucholskich.
Czołg niemiecki Panzerkampfwagen VI Ausf. H1 „Tiger” na przedmieściach Rzymu. Widoczne załoga czołgu i motocykl przewożony na pancerzu, luty 1944 roku
508. Batalion Czołgów Ciężkich
Uszkodzony czołg ciężki Panzerkapmfwagen VI Tiger I, któremu udało się wcześniej zniszczyć amerykański czołg M26 Pershing, zdjęcie wykonano 26 lutego 1945 roku
508. Batalion Czołgów Ciężkich powstał z załóg, które pochodziły z 8. Pułku Pancernego oraz 190. Batalionu Pancernego oraz z zapasowej kompanii pancernej FLK 313. Formowanie jednostki rozpoczęło się 25 sierpnia 1943 roku. Kompania techniczna była szkolona w Boblingen. Pierwszym dowódcą batalionu czołgów cięzkich był major Joachim Steiner, a mianowanymi dowódcami poszczególnych kompanii: 1. Kompania kapitan Schlipach, 2. Kompania kapitana doktora Junghausa, 3. Kompanii, którą dowodził porucznik Werwig. Wówczas trening bojowy nowego batalionu odbywał się na francuskich poligonach czołgowych pod Falaise i Mailly le Camp. 6 lutego 1944 roku osiągnął gotowość bojową. Następnie drogą kolejową, która szła przez Luneville-Strasburg-Rastatt-Brenner-Figuri, gdzie dotarł w całości na front włoski. Z samego Rzymu siły batalionu o własnych siłach przemaszerowały na aliancki przyczółek Anzio-Nettuno. Podczas trwania drogi na linię frontu, z powodu defektu układu napędowego, spłonął jeden czołg należący do 3. Kompanii. 16 lutego jednostka rozpoczęła walki w rejonie Anzio. Sekcja pod dowództwem oberleutana Steina zniszczyła podczas walki trzy czołgi M4A2 oraz zdobyła nieuszkodzony transporter gąsienicowy „Bren Carrier” oraz jedną armatę przeciwpancerną 6-funtową. 24 lutego 1944 roku pluton czołgów zniszczył 11 czołgów alianckich, a załoga sierżanta Hammerschmidta zdołała zniszczyć kolejne sześć maszyn. Atak wykonany 29 lutego zakończył się całkowitym fiaskiem. Pod gęstym ogniem artylerii okrętowej i bombardowaniom lotniczym niemieckie czołgi, w tym „Tygrysy” nie zdołały nawet zająć pozycji wyjściowych do ataku. Jeden czołg został uszkodzony na minie przeciwpancerne, cztery inne odniosły uszkodzenia przez ognień z broni przeciwpancernej, a czołg „Tygrys” sierżanta Kustera został zniszczony bezpośrednim trafieniem pociskiem artyleryjskim kalibru około 203 mm lub większym. Na szczęście dla batalionu do 1 marca wszystkie unieruchomione „Tygrysy” zostały wycofane z linii frontu do zakładów naprawczych. 23 maja 1944 roku podczas ataku wzdłuż linii kolejowej Cisterna-Littoria, niemieckie „Tygrysy” zdołały zniszczyć łącznie 15 czołgów M4 różnych wersji. Straty własne wyniosły dwa lekko uszkodzone „Tygrysy”. Dwa dni później cały personel z 3. Kompanii 508. Batalionu Czołgów Ciężkich wysadził na terenie Corli sześć unieruchomionych czołgów „Tygrys” (usterki techniczne, brak paliwa), których nie można było ewakuować na własne tyły. Nowe czołgi dla odnowienia sił batalionu zostały odebrane 18 czerwca 1944 roku w Poggibonsi.
Panzerkampfwagen Tiger Ausf.E, sPz.Abt.505, Rosja, luty 1944 roku
Tiger I Ausf.E w połowie produkcji, 509 Schwere Pz.Abt, Rosja, jesień 1944 roku
Jesień 1944 roku to okres bardzo ciężkich walk osłonowych na szlaku Caluzzo-Florence-Pisa-Viareggio. 12 lutego 1945 roku ówczesne siły 508. Batalionu Czołgów Ciężkich przekazał swoje ocalałe czołgi do 504. Batalionu Czołgów Ciężkich. Resztki tego batalionu walczyły następnie jako „zwykła” piechota podczas trwania oblężenia Berlina, pod Klagerfurt i czeską Pragą.
Tiger 131 należący do Muzeum Panzernego w Bovington, Wielka Brytania
509. Batalion Czołgów Ciężkich
Tygrys z s.Pz.Abt. 508 w Rzymie, niedaleko pałacu Vittoriano w lutym 1944 roku. Jednostka ta, licząca 45 Tygrysów, została wysłana w celu zaatakowania przyczółka mostowego w Anzio i służyła we Włoszech do lutego 1945 roku
Personel formowanego 509. Batalionu Czołgów Ciężkich pochodził głównie ze składu 204. Pułku Pancernego z 22. Dywizji Pancernej. Szkolenie jednostki odbywało się na poligonach Sennelager i Mailly le Camp we Francji. Pierwszym dowódcą był kapitan Hannibal von Luttichau. Pod koniec października 1943 roku drogą przez Metz, Nurnberg, Dresden, Kraków i Lwów, oddziały 509. sPzAbt dotarły na front wschodni. Swój chrzest bojowy jednostka przeszła podczas toczących się walk o Fastów. Poszczególne kompanie zostały przydzielone do 9. Pułku Pancernego 25. Dywizji Pancernej i 2. Dywizji Pancernej SS „Das Reich”. Jednak toczące się walki o zdobycie Fastowa okazały się dużym niepowodzeniem. Siły 3. Kompanii 509. Batalionu Czołgów Ciężkich została przydzielona pod rozkazy 75. Dywizji Piechoty, walczącej pod Pawłówką. W okolicach wsi Germanówka „Tygrysy” zniszczyły kilka czołgów T-34. Pod koniec listopada kompania walczyła pod Jastrbowką. 24 listopada rozpoczął się atak na Brusiłow. 7 grudnia 1943 roku pod Nowosiołkami doszło do intensywnej walki z dużym ugrupowaniem radzieckich czołgów. Wówczas czołgi „Tygrys” bez poniesienia strat własnych, zdołała zniszczyć łącznie 21 czołgów średnich T-34. Od 24 grudnia siły 509. sPzAbt uczestniczyły w bitwie w rejonie Żytomierz-Berdyczów. 25 grudnia 1943 roku zostały utracone dwa czołgi „Tygrys”. W pierwszych dniach nowego, 1944 roku siły batalionu uczestniczyły w walkach na północ od Winnicy. Podczas ataku na Ułanów, czołg dowodzony przez porucznika von Dienst-Koerbera został trafiony aż 20 razy. Jednak żaden z wystrzelonych pocisków przeciwpancernych kalibru 76,2 mm nie przebił w żadnym miejscu pancerza. W lutym batalion walczył o odzyskanie Szepietów i w bitwie koło Zasławia. Miasto wiele razy przechodziło z rąk do rąk. 19 lutego zostało ono zdobyte przez niemieckie „Tygrysy” z 504. sPzAbt i towarzyszącym im grenadierów pancernych. Jednak już trzy dni później stało się ono areną ataku niemieckiego 509. Batalionu Czołgów Ciężkich. Następnego dnia doszło do walk ulicznych. 18 marca 1944 roku wojska radzieckie okrążyły pod Starym Konstantynowem 8. Armię i 1. Armię Pancerną 509. sPzAbt został włączony do pułku pancernego „Bake”. W dniach 1-3 kwietnia batalion walczył o Buczacz. 3 kwietnia Obit. Konig, wraz z swoją załoga zniszczył dwa radzieckie działa samobieżne SU-85. Ostatecznie 1. Armia Pancerna dopiero 9 kwietnia wyrwała się z radzieckiego okrążenia pod Kamieńcem Podolskim. W następnym okresie batalion został wycofany z frontu i zajmował się m.in.: szkoleniem czołgistów węgierskich, którzy też mieli w niedalekiej przyszłości otrzymać ciężkie „Tygrysy”. Pod koniec lipca 1944 roku siły batalionu uczestniczyły w walkach w rejonie Sandomierza i Opatowa. We wrześniu 509. Batalion czołgów Ciężkich został przezbrojony w nowe czołgi Pz. Kpfw. IV „Tiger II” Ausf. B.
Węgierski Tiger I Ausf. E z 3. Pułku, Ukraina, niedaleko Nadvirny, maj 1944 roku
Schwere SS. Pz.Abt. 102, 2 Kompanie, dowódca czołgu Ustuf, Normandia, sierpień 1944 roku
510. Batalion Czołgów Ciężkich
Tygrys przygotowany do transportu kolejowego
Sam batalion został sformowany 6 czerwca 1944 roku. Personel techniczny pochodził częściowo z wcześniej sformowanego 504. Batalionu Czołgów Ciężkich (więc posiadał on już pewne doświadczenie), a załogi czołgów pochodziły ze szkół w Wersalu (dowódcy), a pozostali żołnierze z Padeborn. Dowódcą 501. Batalionu Czołgów Ciężkich był major Gilbert. Na przełomie lipca i sierpnia 1944 roku , siły batalionu zostały przeniesione w rejon Kowna (Litwa). Jednostka ta działała w rejonie Szawle-Kiejdany-Gołpad-Suwałki. 22 sierpnia 510. sPzAbt został przydzielony do sił 14. Dywizji Pancernej. Następnie cały batalion znalazł się wśród jednostek niemieckich, które zostały okrążone w Kurlandii. Rankiem 20 listopada 1944 roku siły batalionu odpierały intensywne ataki dwóch radzieckich brygad pancernych, które były wyposażone m.in.: w czołgi ciężkie IS-2 i KW-1S. Cztery dobrze okopane czołgi ciężkie „Tygrys” tworzyły pierwszą rubież obronną. Podczas trwającej prawie sześć godzin walki „Tygrysy” zdołały unieszkodliwić łącznie 14 czołgów IS-2 i KW-1S. W godzinach popołudniowych, radziecki dowódca utracił dalsze siedem czołgów. Podczas trwających walk w Kurlandii, czołgi ciężkie z 510. Batalionu Czołgów Ciężkich wspierały swoją siłą ognia działania 12. i 14. Dywizji Pancernej. Współdziałano także z 3. Kompanią 502. Batalionu Czołgów Ciężkich. 24 stycznia 1945 roku siły 510. sPzAbt zostały wycofane z linii frontu. W lutym 1945 roku walczono nad jeziorami Lari i Pumsati, doprowadzając do zniszczenia łącznie 63 czołgów przeciwnika. W marcu personel dwóch kompanii z 510. sPzAbt został ewakuowany drogą morską z Kurlandii. Na wyposażeniu batalionu pozostała już tylko jedna kompania, na wyposażeniu której pozostało 13 czołgów ciężkich Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. E, które pozostawione na terytorium Kurlandii, walczyły tam aż do ostatecznej kapitulacji otoczonych sił niemieckich w tym rejonie. Ostatni tego typu czołg został tam zniszczony przez własną załogę 8 maja 1945 roku.
Późny Tiger I Ausf. E z pierwszej połowy 1944 roku
13. Kompania (Ciężka) Dywizji Grenadierów Pancernych „Grossdeutschland”
Ostatni Tygrys Hauptsturmfuehrera (kapitana) Michaela Wittmana, jednego z największych asów pancernych II wojny światowej, należącego do Schwere SS Panzer Abteilung 101. On i jego załoga zginęli 8 sierpnia 1944 roku około 1 kilometra od Cinteaux we Francji, prawdopodobnie w wyniku ostrzału flankującego brytyjskiego Shermana Firefly z dywizjonu „A”, 1. Norhtamptonshire Yeomanry (część 33. Samodzielnej Brygady Pancernej)
Późna produkcja Tygrysa z wczesną kopułą, Fallschirmjäger Panzer Division Hermann Göring, Śląsk, kwiecień 1945 roku
W trakcie trwania bitwy nad „Łukiem Kurskim”, uczestniczyła w niej kompania czołgów ciężkich „Tygrys”, która została przydzielona do Dywizji Grenadierów Pancernych „Grossdeutschland”. Dowódcą kompanii był kapitan Waliroth. „Tygrysy” prowadziły natarcie czołgów XLVII Korpusu Pancernego na miejscowość Czerkasskoje. Już w trakcie trzech godzin wojska niemieckie zdołały przełamać w kilku miejscach radziecką pierwszą linię obrony. Pod Syrjewem doszło do bitwy z czołgami 214. Brygady Pancernej (dowódcą tej jednostki był generał major Kriwoszyn – ten sam, który w dniu 28 września 1939 roku, wraz z generałem Guderianem przyjmował wspólną defiladę zwycięskich wojsk niemieckich i radzieckich w Brześciu nad Bugiem). 13. Kompania Pułku Pancernego „Grossdeutschland”, zniszczyła bez strat własnych 10 czołgów średnich T-34. Jednak w ciągu całego starcia kompania utraciła bezpowrotnie siedem czołgów ciężkich. 4 sierpnia 1943 roku została wycofana na tyły frontu pod Achtyrkę.
Zdjęcie kolorowe, wykonane przez siły amerykańskie na drodze Poggibonsi, niedaleko Florencji
3. Batalion (Ciężki) Dywizji Grenadierów Pancernych „Grossdeutschland”
Front Karpacki, lato 1944 roku
1 maja 1943 roku w Sennelager koło Padeborn rozpoczęto formowanie batalionu czołgów ciężkich „Tygrys”, przeznaczonego dla dywizji grenadierów pancernych „Grossdeutschland”. Dowódcą kompanii został major Herbert Gomille. 9 . Kompanię Batalionu utworzono na bazie dawnej 13. Kompanii. Personel 10. Kompanii pochodzi z 3. Kompanii 501. Batalionu Czołgów Ciężkich, zaś 11. Kompanii z 3. Kompanii 504. Batalionu Czołgów Ciężkich. 8 października `1943 roku pod Kremenczukiem sierżant Rampel z 11. Kompanii zniszczył 18 czołgów. W trakcie bitwie pancernej pod Lubimowką, a następnie pod Wesołają Doliną, batalion zniszczył 29 czołgów radzieckich. Pod Kirowogradem dywizja grenadierów pancernych „Grossdeutschland” zatrzymała natarcie 2. Frontu Ukraińskiego. Dalej szlak bojowy wiódł do Targul Frumos-Facuti w Mołdowie, gdzie batalion walczył od 26 kwietnia. Przełamanie frontu groziło wdarciem się wojsk radzieckich w dolinę Seretu i dalej w głąb Rumunii. Podczas walk radzieckie jednostki pancerne straciły łącznie 386 czołgów, w tym wiele nowych czołgów ciężkich IS-2. Dowódca kompanii 3. Batalionu kapitana Bernhard Krenz, wraz z swoją załogą zdołał zniszczyć bezpośrednim ogniem trzy czołgi ciężkie IS-2. „Tygrysy” wielokrotnie prowadziły kontrataki na czele Dywizji Grenadierów Pancernych „Grossdeutschland”. W sierpniu dywizja została przerzucona do Prus Wschodnich. Walki skoncentrowały się w rejonie Wołkowyska i Szawli. 9. Kompania walczyła pod Kłajpedą. 13 grudnia 1944 roku batalion zmienił nazwę na Batalion Czołgów Ciężkich „Grossdeutschland”. W 1945 roku uczestniczył w walkach na terytorium Prus Wschodnich. Ostatni z czołgów „Tygrys” został zniszczony przez własną załogę w dniu 22 marca 1945 roku.
Tiger I Ausf. E, późna wersja, z SS. Pz.Abt. 102 w Normandii, czerwiec 1944 roku
Tiger I Ausf. E późny Tygrys z sPz.Abt. 510 na Litwie, lipiec 1944 roku
Kompania „Hummel”
Czołgi ciężkie Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 (Sd. Kfz. 181) znajdowały się także na uzbrojeniu Kompanii „Hummel” (nazwa jednostki, pochodzi od nazwiska jej dowódcy, uprzednio dowódcy 2. Kompanii 504. Batalionu Czołgów Ciężkich kapitana Hummela). Kompania została zorganizowana w lipcu 1944 roku. Jednak była to jednostka, która nie została sformowana na rozkaz Oberkommando der Heeres (OKH), lecz powstała jako jednostka dyspozycyjna 6. Okręgu Wojskowego, mieszczącej się w Munster. Okoliczności sformowania Kompanii „Hummel” nie zostały wyjaśnione do dziś. Najbardziej prawdopodobne jest to, że dodatkowa kompania czołgów „Tygrys” miała być wykorzystana podczas puczu przeciwko Hitlerowi (operacja „Walkiria”). 18 września 1944 roku kompania otrzymała rozkaz wyjazdu z poligonu Senne koło Padeborn do Holandii. Została wyładowana na stacji Bocholt. Resztę drogi czołgi miały o własnych siłach przebyć drogą. Tylko dwa czołgi „Tygrys” przebyły całą drogę, liczącą łącznie około 80 kilometrów bez usterek, były to wozy podporucznika Knacka i sierżanta Barneki. Wozy te zostało następnie podporządkowane siłom 10. Dywizji Pancernej SS „Frundsberg”. 19 września 1944 roku otrzymały one rozkaz zdobycia bronionego przez brytyjskich spadochroniarzy mostu na Renie w Arnhem. Dwa prowadzące czołgi zostały dość szybko unieszkodliwione przez brytyjskie PIAT-y (ręczne, trzonowe moździerze sprężynowe – przeciwpancerne) i 6-funtowe armaty przeciwpancerne. W nocy udało się oba „Tygrysy” odholować bezpiecznie na tyły. Następnie Kompania „Hummel” walczyła w okolicach Aachen (Akwizgram). 20 listopada pod Lichen poległ dowódca Kompanii „Hummel” – kapitan Hummel. W grudniu 1944 roku kompania została włączona w skład 506. Batalionu Czołgów Ciężkich, jako jego 4. Kompania. Brak jest jednak informacji czy nadal walczyła ona na czołgach ciężkich Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. E, czy jednak jak reszta 506. Batalionu Czołgów Ciężkich została wyposażona w nowe czołgi Pz. Kpfw. VI „Tiger II” Ausf. B.
Dwa ciężkie ciągniki półgąsienicowe Sd. Kfz. 9 FAMO holują uszkodzonego Tygrysa, Rosja, lato 1943 roku
Czołgi ciężkie Panzerkampfwagen VI (Sd. Kfz. 181) „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) znajdowały się także na wyposażeniu nie których taktycznych jednostek wojskowych w składzie Waffen-SS. Pod koniec 1942 roku zostały utworzone trzy kompanie czołgów ciężkich „Tiger”, które miały stanowić uzupełnienie wyposażenia pułków pancernych trzech pierwszych dywizji pancernych SS: 1. Dywizji Pancernej SS „Leibstandarte SS Adolf Hitler”, 2. Dywizji Pancernej „Das Reich” oraz 3. Dywizji Pancernej „Totenkopf”.Wiosną i latem 1944 roku kompanie zostały wyłączone z macierzystych jednostek i skierowane na tyły w celu przeprowadzenia ich reorganizacji w bataliony. Każdy batalion czołgów ciężkich miał następnie stanowić wyposażenie kopusów pancernych Waffen SS i tak 501. Batalion Czołgów Ciężkich SS (następnie otrzymał numer 101.) został przydzielony do I Korpusu Pancernego, 502. Batalion Czołgów Ciężkich SS (następnie numer 102.) został przydzielony do II Korpusu Pancernego SS, a 503. Batalion Czołgów Ciężkich (następnie numer 103.) został przydzielony do III Korpusu Pancernego SS.
Stopnie wojskowe w oddziałach Waffen SS
ładowanie amunicji przez załogę czołgu Tiger I, w pobliżu miejscowości Biełgorod
-
SS-Sturmann (Strm.)
-
SS-Rottenfuhrer (Rttf.)
-
SS-Unterscharfuhrer (Uscha.)
-
SS-Oberscharfuhrer (Oscha.)
-
SS-Untersturmfuhrer (Ustuf.)
-
SS-Obersturmfuhrer (Ostuf.)
-
SS-Hauptsturmfuhrer (Hstuf.)
-
SS-Sturmbannfuhrer (Stubaf.)
-
SS-Obersturmbannfuhrer (Ostubaf.)
-
SS-Standartefuhrer (Staf.)
-
SS-Oberfuhrer (Oberf.)
-
SS-Brigadefuhrer (Brif.)
-
SS-Gruppenfuhrer (Gruf.)
-
SS-Obergruppenfuhrer (Ogruf.)
13. Kompania 1. Pułku Pancernego Waffen-SS 1. Dywizji Pancernej SS „Leibstandarte SS Adolf Hitler”
Późny czołg ciężki Tiger I Ausf. E z SS s.Pz.Abt. 102 w Normandii, czerwiec-lipiec 1944 rok
Jesienią 1942 roku Dywizja Zmotoryzowana Waffen-SS „Leibstandarte SS Adolf Hitler” została przekształcona w dywizję pancerną. 1. Pułk Pancerny Waffen SS otrzymał dodatkową kompanię uzbrojoną w czołgi ciężkie Pz. Kpfw. VI „Tiger”. Szkolenie kompanii odbywało się na poligonie Ploermel we Francji. Pod koniec stycznia 1943 roku 1. Dywizja Grenadierów Pancernych LSSAH została skierowana na front wschodni w okolice Charkowa. Pierwszym zadaniem bojowym jakie otrzymały „Tygrysy”, dowodzone przez SS-Hauptsturmfuhrera Wernera Klinga po zajęciu wsi Merefa leżącej na zachód od Charkowa. Odsłonę czołgów stanowili wówczas żołnierze batalionu rozpoznawczego dywizji LSSAH. Po zajęciu wsi pluton dowodzony przez SS-Usch. Michaela Wittmanna zniszczył dwa radzieckie działa przeciwpancerna. Za wsią „Tygrysy” zaskoczyły poruszającą się kolumnę pancerną niszcząc kilka dział samobieżnych i ciężarówek. W nocy z 13 na 14 lutego 1943 roku „Tygrysy” broniły wsi Aleksiejewka. Dwa dni później dowódca II Korpusu Pancernego Waffen SS Gruppenfuhrera Hausner wycofał kompanię do odwodu. W rejonie Krasnogrodu kompanii używano w charakterze straży tylnej powstrzymującej posuwanie się radzieckich wojsk pancernych. 4 marca 1943 roku wojska niemieckie przeszły do kontrnatarcia, w celu odbicia Charkowa „Tygrysy” stanowiły tym razem pancerną szpicę jednostek przełamania. Najczęściej współdziałały z batalionem grenadierów pancernych z dywizji grenadierów pancernych SS LSSAH, dowodzonych przez Stum. Joachima „Jochena” Peipera. W czasie trwania bitwy na Łuku Kurskim (5 lipca 1943 roku), 1. Dywizja Grenadierów Pancernych SS LSSAH, która walczyła na odcinku południowym. W rejonie Olchowatki czołgi „Tygrys” nacierały na pozycje radzieckiej 15. Dywizji Strzeleckiej (dawniej była to 8. Dywizja NKWD) i 81. Dywizji Strzeleckiej. Czołgi ciężkie „Tygrys” poprzedzały poruszające się za nimi inne typy czołgów, przede wszystkim średnich. Celowniczy czołgu Michaela Wittmanna – Balthasar Woli zniszczył dwa działa przeciwpancerne i trzy czołgi średnie T-34. Drugi pluton kompanii – dowodzony przez SS-Ustuf. Wendorffa przełamał pierwszą linię obrony wojsk radzieckich.
Praca konserwacyjna silnika
Po południu załoga Michaela Wittmanna zdołała zniszczyć trzy czołgi T-34. Mimo poważnego uszkodzenia gąsienicy, do wieczora załoga czołgi Michaela Wittmanna zdołała unieszkodliwić dalszych osiem czołgów T-34, T-70, czołgów ciężkich KW oraz sześć dział przeciwpancernych. W pierwszym dniu walk poważniejsze uszkodzenia poniosło kilka czołgów ciężkich „Tygrys”, w dwóch innych wozach zapaliły się silniki. 5 lipca 1943 roku oddziały z II Korpusu Pancernego Waffen SS wdarły się na głębokość prawie 12 km w głąb radzieckich pozycji obronnych. Następnego dnia niemieckie czołgi ciężkie starły się z radzieckimi wozami z 146. Brygady Pancernej. Jeden okopany czołg ciężki KW celnym strzałem zatrzymał „Tygrysa”, ale ogólnie atak radzieckich czołgów załamał się pod celnym ogniem 88 mm dział „Tygrysów”. W godzinach popołudniowych 1. Dywizja Grenadierów Pancernych SS LSSAH ruszyła ponownie do ataku w kierunku rzeki Psoj oraz Terinowa. „Tygrysy” współdziałały podczas akcji z niemieckimi samolotami szturmowymi Henschel Hs 129B z 8. St.G. 9, które celnym ogniem swoich działek pokładowych i bombami zniszczyły wykryte ugrupowania czołgów radzieckich. 7I 8 lipca 1943 roku Wittmann wraz z załogą dwa czołgi średnie T-34, dwa działa samobieżne SU-122 i trzy czołgi lekkie T-60/T-70. 8 lipca 1943 roku po południu „Tygrysy” przedarły się na tyły radzieckiej 6. Armii Gwardii, niszcząc przy tym całkowicie 29. Brygadę Artylerii Przeciwpancernej. Tego dnia 13. Kompania 1. Dywizję Pancerną SS nie straciła żadnego czołgu w boju. Nie przeszkodziło to jednak wielu osobom, w tym celowniczemu armaty przeciwpancernej z 2. Dywizjonu 159. Pułku Artylerii Gwardii sierżantowi gwardii Fominowi zameldować wówczas o zniszczeniu dwóch „Tygrysów”. Także późniejszym marszałek Związku Radzieckiego, a później i Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Konstanty Rokossowski widział „setki wypalonych Tygrysów”. 9 i 10 lipca 1943 roku kompania pozostawała w odwodzie, naprawiano uszkodzone czołgi. Wieczorem 10 lipca „Tygrysy” sforsowały rzekę Psoj i w nocy dotarły do rejonu Bogodychowa. 11 lipca 1943 roku 1. Dywizja Grenadierów Pancernych SS LSSAH zaczęła nacierać na Prochorowkę. 12 lipca na zachód od Prochorowki doszło do dużej bitwy pancernej z siłami radzieckich 18. oraz 29. Korpusu Pancernego 5. Armii Pancernej generała Itn. Pawła Rotmistrowa, którego meldunek o zniszczeniu łącznie 34 czołgów ciężkich „Tygrys”, można uznać za bardzo poboczne życzenie, gdyż sami Niemcy na południowym odcinku frontu bitwy na Łuku Kurskim nie mieli ich nawet tyle.
Naprawa silnika – widać doskonale ściągnięty strop wieży
Przez cały dzień trwał ówcześnie niezwykle zaciekły bój spotkaniowy. Należy się przyznać, że dowództwo radzieckie nie zważając w praktyce na żadne straty dążono do walki na bliskie odległości, aby tym samym zniwelować przewagę w uzbrojeniu czołgów średnich (ale tylko z nazwy) Pz. Kpfw. V „Panther” i Pz. Kpfw. VI „Tiger”. Tego dnia 13. Kompania straciła łącznie cztery czołgi. Załoga Michaela Wittmanna zniszczyły dwa czołgi T-34 ze 170. Brygady Pancernej (18. Korpus Pancerny), dowodzonej przez gen. majora Bacharowa. W dniach 13-15 lipca siły II Korpusu Pancernego SS toczył ciężkie walki obronne. 17 lipca 1943 roku OKH (Oberkommando Des Heeres), rozkazem nakazał wycofanie całego korpusu pancernego z linii frontu, i przekazania jednostki pod rozkazy Grupy Armii „Środek”. W sierpniu 1943 roku 1. Dywizja Pancerna SS LSSAH (przemianowana 23. 10. 1943 roku) została wycofana do północnych Włoch na odpoczynek i wymianę uszkodzonego sprzętu. Po rozpoczęciu jesiennej ofensywy wojsk radzieckich na terenie Ukrainy – 1. Dywizja Pancerna SS LSSAH została przeniesiona w okolice Kijowa. Od 12 listopada 1943 roku walczyła ona w składzie XLVIII Korpusu Pancernego. Najcięższe walki koncentrowały się wzdłuż drogi Żytomierz-Kijów. 13 listopada czołgi ciężkie „Tygrys” wspierały atak na Poczynki zwalczając nieprzyjacielskie działa samobieżne typu SU-122 oraz SU-85. W rejonie Brusiłowa doszło do walki 1. Pułku Pancernego SS z siłami radzieckich 1., 5. i 8. Korpusu Pancernego Gwardii. Rano Ustuf. Wittmann, wraz z swoją załogą zniszczył 10 czołgów T-34 i pięć dział przeciwpancernych. Po południu oba plutony czołgów ciężkich „Tygrys” starły się w boju z dużą grupą czołgów średnich T-34. Do wieczora czołg Wittmanna z jego załogą zdołał jeszcze zniszczyć kolejne dziesięć czołgów T-34 oraz siedemnaście armat i haubic. Po przegrupowaniu się 4. Armii Pancernej z XLVIII Korpusu Pancernego skierowano w rejon na zachód od Żytomierza i Korostenia 1. Dywizji Pancerna SS LSSAH, zaatakowała prawe skrzydło radzieckiej 60. Armii. Natarcie to rozpoczęło się 6 grudnia 1943 roku. W rejonie Kortuki „Tygrysy” zdołały przełamać radziecką obronę przeciwpancerną, załoga Wittmanna zdołała zniszczyć jedno działo samobieżne SU-85 i kilka czołgów, w tym dwa czołgi średnie M3 „General Lee” (produkcji amerykańskiej) oraz działo przeciwpancerne. Na przełomie 1943, a 1944 roku 13. Kompania uczestniczyła w walkach pod Berdyczowem, 9 stycznia 1944 roku trzy czołgi „Tygrys” (dowodzone przez Wittmanna, Warmbrunna oraz Lotzscha), podczas przeprowadzenia patrolu rozpoznawczego napotkały grupę 25 czołgów średnich T-34. Lotzsch i Warmbrunn wraz ze swoimi załogami zniszczyli po trzy czołgi, natomiast załoga Wittmanna zdołała ich zniszczyć sześć. 13 stycznia 1944 roku Michael Wittmann został udekorowany Krzyżem Rycerskim. Tego dnia pluton czołgów ciężkich „Tygrys”dowodzony przez Wittmanna zlikwidował wyłom, w który wdarła się radziecka brygada pancerna. Dowódca kompanii Hstuf. Lkling zdołał zniszczyć dwa czołgi T-34. Załoga Wittmanna zaliczyła tego dnia „rekordową ilość” czołgów w liczbie 16 egzemplarzy. Tego samego dnia po południu załoga Wittmanna zdołał zniszczyć kolejne trzy czołgi i dwa samobieżne działa pancerne SU-76. 15 stycznia 1944 roku Krzyżem Rycerskim został udekorowany celowniczy czołgi Wittmanna; Balthasar Woll.20 stycznia 1944 roku Michael Wittmann został awansowany do stopnia SS-Oberstrurmfuhrera. 6 lutego 1944 roku czołgi ciężkie „Tygrys” nacierały w rejonie miast Gniłow-Tilkiszki. Pluto wozów Ustuf. Wendoffa posuwały się po lewej stronie całego ugrupowania, pluton dowodzony przez Wittmanna zdołał unieszkodliwić łącznie dziewięć czołgów ciężkich KW i średnich T-34. Ogółem tego dnia „Tygrysy” na pewno 24 czołgi radzieckie. Straty własne wyniosły dwa poważnie uszkodzone czołgi „Tygrys”. Ostatecznie wszelkie działania jakie przeprowadzała 1. Dywizja Pancerna SS LSSAH nie doprowadziły do przełamania radzieckiego okrążenia pod Czerkasami. Dopiero jednak wspólna akcja Schwege Panzer Regiment „Bake” oraz 1. Dywizji Pancerna SS LSSAH przyniosło przerwanie radzieckiego okrążenia.
Późny czołg ciężki Tiger I Ausf. E, SS schwere Panzer Abteilung 103, Holandia, czerwiec 1944 roku
501. (101.) Batalion Czołgów Ciężkich Waffen SS
Wiosną 1944 roku 1. Dywizja Pancerna SS Leibstandarte SS Adolf Hitler” została wycofana z frontu wschodniego i przeniesiona na terytorium Belgii na wypoczynek.. W chwili przeprowadzenia wielkiej operacji desantowej w Normandii (6 czerwca 1944 roku), znajdowała się w okolicach Knokke w Belgii, 101. Batalion Czołgów Ciężkich Waffen SS (101. sSSPzAbt) i 12. Dywizja Pancerna SS „Hitlerjugend”, stały w okolicy Lisieux. 7 czerwca 1944 roku batalion wyruszył transportem kolejowym na front. Ostatecznie z powodu wielu problemów do Villers-Bocage przybyło tylko sześć czołgów 2. Kompanii 101. sSSPzAbt, reszta została często poważnie uszkodzona przez działalność alianckiego lotnictwa. Michael Wittmann w towarzystkie SS-Oscha. B. Wolla udał się na krótki rekonesans na północ od zabudowań Villers-Bocage w celu obserwacji ruchów wojsk brytyjskich, idących z kierunku Ballenroy. Po przedostaniu się w rejon wzgórza 213 Wittmann. Po przedostaniu się w rejon wzgórza 213 Wittmann dostrzegł dużą formację sił brytyjskich w postaci pojazdów pancernych (czołgów i transporterów opancerzonych), które posuwały się wzdłuż osłoniętej flanki Panzer Lehr Division (dywizja pancerna, która została utworzona z jednostek szkolnych i instruktorskich), z zamiarem okrążenia niemieckich pozycji. Wittmann dopuścił kolumnę brytyjską na odległość 100 metrów i dopiero wtedy otworzył ogień. Każdy pocisk był bardzo celny. Szybko zdołano unieszkodliwić trzy brytyjskie „Cromwelle” (major Carra, katipana Dyasa i kapitana Nicholsona), z 4. Pułku „County of London Yeomary” i ostrzeliwując rozpoczął wycofanie w kierunku Villers-Bocage. We wsi został niecelnie ostrzelany przez cztery czołgi „Sherman Firefly” (były to czołgi średnie M4 „General Sherman”, które zostały uzbrojone w przeciwpancerne działa 17-funtowa kalibry 76,2 mm). Za wsią oczekiwały już, wcześniej wezwane drogą radiową, pozostałe czołgi z 2. Kompanii, które były dowodzone przez SS-Ostuf. Stamma. Po uzupełnieniu amunicji i paliwa atak miały przeprowadzić czołgi dowodzone przez Wittmanna, który ruszył w kierunku na Villers-Bocage. Podczas tej akcji niemieckie „Tygrysy” zdołały zniszczyć 25 pojazdów pancernych przeciwnika. Niemiecki kontratak załamał się dopiero przez celny ogień brytyjskich i kanadyjskich czołgów, które były ukryte za bocage (są to słynne, wiekowe żywopłoty występujące w Normandii, rozgraniczające pola i małe miejscowości, będące często trudnymi przeszkodami terenowymi, nawet dla czołgów). Czołg „Tygrys”, dowodzony przez Michaela Wittmanna został unieruchomiony. Załoga zniszczyła uszkodzony czołg, aby nie dostał się w ręce wroga i pieszo wraz z żołnierzami udał się w kierunku pozycji bojowych Panzer Lehr Division.Podczas tego słynnego już dziś starcia oddział niemiecki stracił z pięciu użytych, łącznie cztery czołgi, ostatecznie jednak sama akcja, choć wydaje się spektakularna, to jednak nie jest dużym sukcesem, a właściwie licząc koszt produkcji jednego czołgu „Tygrys”, to jest to remis!!!
Na zakamuflowanej pozycji obronnej, Ukraina, 1944 rok
Chociaż sama walki sił Wittmanna miała podstawowe znaczenie dla dalszego utrzymania frontu, gdyż siły Dywizji Pancernej Lehr i 12. Dywizji Pancernej SS „Hitlerjugend”, były związane walką pod Tilly przez 50. Dywizję Piechoty XXX Korpusu Brytyjskiego (operacja „Perth”). 101. sSSPzAbt poniósł duże straty, ale front został wówczas utrzymany. 22 czerwca 1944 roku Wittmann został awansowany do stopnia SS-Hauptsturmfuhrera i odznaczony Mieczami Krzyża Rycerskiego. W nocy z 7 na 8 sierpnia 1944 roku rozpoczęła się ofensywa aliancka w kierunku Falaise (operacja „Totalize”). Główny kierunek natarcia prowadził spod Caen wzdłuż drogi do Falaise. Atakujące w pierwszym rzucie dwie dywizje piechoty (kanadyjska 2. Dywizja Piechoty i 51. Dywizja Piechoty „Highlander” – dywizja szkocka), przejechały w nocy niespostrzeżenie przez niemiecki pas przełamania. Piechota jechała na transporterach opancerzonych, wspieranych przez czołgi. Po włamaniu się w pozycje niemieckie dywizje te spieszyły się i rankiem 8 sierpnia 1944 roku zajęły punkty oporu leżące na przedpolu pozycji bojowej 5. Armii Pancernej. W tym momencie przez linię jednostek piechoty przejechały dwie dywizje pancerne – 4. Dywizja Pancerna (Kanadyjska) oraz 1. Dywizja Pancerna (Polska). Zadaniem przedstawionych jednostek pancernych było dokonanie przełamania zasadniczego pasa obrony niemieckiej i zajęcie 8 sierpnia Falaise. Broniące tego odcinka 12. Dywizja Pancerna SS „Hitlerjugend” miała dwie grupy bojowe, liczące w sumie 50 czołgów. Dowódca niemieckiej dywizji SS-Oberfuhrer Kurt „Panzer” Meyer rozkazał zorganizowanie obrony w oparciu o Cintheaux z jednoczesnym, pełnym zabezpieczeniem obu skrzydeł „Tygrysy” Michaela Wittmanna (na początku sierpnia został dowódcą całego 101. Batalionu Czołgów Ciężkich SS), pozostały w Cintheaux. Ich zadaniem była interwencja na obu flankach. W gęsto ostrzeliwanym Cintheaux 33-letni dowódca 12. Dywizji Pancernej SS „Hitlerjugend” obserwował nieprzyjacielskie kolumny pancerne. O godzinie 14.55 nad polem bitwy pojawiła się ogromna liczba samolotów bojowych, licząca około 500 maszyn (inne dane mówią o 492 maszynach). Gdy samoloty naprowadzające rozpoczynają oznaczanie skraju niemieckich pozycji bojowych, Meyer zarządza niezwłoczne natarcie, aby wyjść z Cintheaux. W pierwszym rzędzie wyjeżdżają „Tygrysy” dowodzone przez Wittmanna , a część alianckich bombowców zrzuca swój ładunek na głowy własnych jednostek na ziemi. Tymczasem zgodnie z wcześniejszym rozkazem Wittmann i SS-Sturmbannfuhrer Walldmuller – dowódca I/PG 25 (1. Batalionu 25. Pułku Grenadierów Pancernych Waffen SS), rozwijający atak na położony na północ od Cintheaux las Garcelles. Jednostki niemieckie trafią wówczas na osłonięte skrzydło rozwijającego się natarcia 6. Pułku Pancernego 4. Dywizji Pancernej (Kanadyjskiej). Pierwsze strzały Wittmann oddał z odległości ponad 1800 metrów zapalając dwa czołgi M4 z 1. Szwadronu. Czołgi Wittmanna śmiałym atakiem ruszają naprzód, aby śmiałym atakiem rozerwać pierwszy szyk atakującej jednostki. Podczas walki płoną kolejne czołgi średnie M4. Jednak czołgi niemieckie idące do ataku są ostrzeliwane z przodu oraz z flanek. Czołg Wittmanna zostaje pięciokrotnie trafiony, z czego trzy pociski przebijają z boku wieżę (strzały padły z bliskiej, około 300-400 metrowej odległości. Zniszczeniu uległy oraz poważnym uszkodzeniom inne „Tygrysy”, które mogły – wycofały się z pola bitwy. Jednak podczas starcia zostało naliczonych łącznie 32 czołgi i inne pojazdy pancerne przeciwnika. Nie będę się rozpisywał jak wielkim czołgistom i dowódcą był Wittmann. Dla mnie był nazistą, nikim więcej.
Bergepanzer Tiger, Włochy 1944 roku – maszyna uszkodzona podczas alianckiego nalotu samolotów szturmowych
8. Kompania 2. Pułku Pancernego Waffen SS 2. Dywizji Grenadierów Pancernych SS „Das Reich”
W grudniu 1942 roku w Fallinbostel rozpcozęto formowanie kompanii ciężkiej (schwere), przeznaczonej dla składu 2. Dywizji Grenadierów Pancernych SS „Das Reich”. Pierwszym dowódcą kompanii pancernej był Hstuf. Fritz Herzich. W lutym 1943 roku część z kompanii znalazła się na froncie wschodnim. Trzy „Tygrysy” uczestniczyły w bojach na wschód od Charkowa. W marcu kompania walczyła o miejscowość Olszany, położoną na północ od Charkowa. W czasie trwania bitwy na Łuku Kurskim 2. Dywizja Grenadierów Pancernych „Das Reich”, prowadziła działania bojowe w kierunku Obojan. 5 lipca 1943 roku w pierwszym dniu natarcia wojsk niemieckich 2. Dywizja Grenadierów Pancernych SS zdołała przełamać pierwszy pas natarcia obrony wojsk radzieckich. W godzinach popołudniowych „Tygrysy” zdołały zniszczyć 23 czołgi radzieckie (czołgi średnie T-34 oraz używane brytyjskie czołgi piechoty „Valentine” Mk. III z 254. Brygady Pancernej. Następnego dnia czołgi z 8. Kompanii zmierzyły się z radzieckim pociągiem pancernym. Ostatecznie walka zakończyła się zniszczeniem trzech czołgów ciężkich „Tygrys”. Poległ dowódca kompanii SS-Ostuf. Lorenz. W toku trwania bitwy pancernej pod Pochorowką 8. Kompania zniszczyła około 120 czołgów radzieckich. Od 12 lipca 1943 roku 2. Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Das Reich” walczyła w rejonie Iwanowki. W czasie trwania kampanii jesiennej jednostka uczestniczyła w bardzo krwawych bojach obronnych o utrzymanie linii obronnej na Dnieprze. Od 7 do 11 listopada 1943 roku walczyła w rejonie Fastowa i Białej Cerkwi. Na południe od tego miasta w walce z czołgami cięzkimi KW-85, kiedy to poległ dowódca 8. Kompanii SS-Hstuf. Tensfeld. W drugiej połowie listopada 1943 roku 8. Kompanii walczyła w lasach w okolicach Żytomierza. W marcu 1944 roku kompania została wycofana z frontu.
Tygrys Ausf. E z metalowymi kołami, Węgry, początek 1945 roku
102. (502.) Batalion Czołgów Ciężkich Waffen SS
Japońscy oficerowie sprawdzający niemiecki czołg ciężki Tiger I Ausf. H1
102. Batalion Czołgów Ciężkich Waffen SS został sformowany na początku 1944 roku na poligonie Wezep w Holandii. Personel jednostki składał się weteranów walk na froncie wschodnim (8. kompania 2. Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Das Reich”), oraz nowych załóg czołgów „Tygrys”, wyszkolonych w Padeborn, Bordeaux, Augetan. Między 21 kwietnia, a 29 maja 1944 roku batalion otrzymał 45 nowych czołgów ciężkich Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E). Dowódcą batalionu pancernego był SS-Sturmbannfuhrer Lackmann. 13 czerwca batalion został przewieziony do Saint-Pol na południe od Calais nad Kanałem La Manche. Dwa dni później jednostka została skoncentrowana na zachód od Paryża. 1 lipca padł rozkaz wymarszu na front. Batalion w całości swoje przemarsze odbywał nocami, w dzień, w powietrzu panowało w całości lotnictwo alianckie. 6 lipca 1944 roku jednostka dotarła do Vaconges. W rejonie Caen jednostki alianckiej 21. Armii zajęły wieś Maltot i zamykającej drogę do miasta wzgórze 112. Od 30 czerwca siły 12. Dywizji Pancernej SS „Hitlerjugend” bezskutecznie próbowały uchwycić to wzgórze. 10 lipca 1944 roku natarcie przeprowadzone przez 12. Pułk Pancerny SS, dowodzonego przez SS-Standarterfuhrera Wunsche, wspierały atak „Tygrysy” z 2. Kompanii 102. Batalionu Czołgów Ciężkich SS. W południe 11 lipca 1944 roku Niemieckie siły ostatecznie opanowują wzgórze 112. Łącznie tego dnia „Tygrysy” mają zaliczone 15 czołgów alianckich z 31. Brygady Pancernej 2. Dywizji Pancernej (Kanadyjskiej), przy stracie dwóch własnych maszyn (o numerach taktycznych „213” oraz „232”). 22 lipca 2. Kompania próbowała bezskutecznie zdobyć wieś Maltlot. Rankiem 23 lipca rozpoczął się brytyjski kontratak. SS-Ustuf. Rodiger wraz ze swoją załogą zdołał zniszczyć trzy czołgi M4, a załoga SS-Ustuf. Munstera – czołg ciężki (piechoty) „Churchull” Mk. V. W następnych dniach siły 102. Batalionu Czołgów Ciężkich SS walczyły z jednostkami kanadyjskimi (operacja „Spring”). W lipcu 1944 roku 2. Kompania 102. sSSPzAbt zdołała zniszczyć łącznie 18 czołgów, 15 dział przeciwpancernych i 25 transporterów opancerzonych. W pierwszych dniach sierpnia batalion toczył ciężkie walki osłonowe, w których współdziałał z batalionem rozpoznawczym 9. Dywizji Pancernej SS „Hohenstaufen”. 9 sierpnia resztki batalionu czołgów ciężkich osiągnęły Falaise. Wszystkie sprawne czołgi zostały włączone do 2. Kompanii. 12 sierpnia dziewięć czołgów „Tygrys” odpierało atak dwudziestu sześciu czołgów na wschód od Barbiere. SS-Ustuf. Loritz zniszczył pięć czołgów M4 „Scherman” i jeden transporter opancerzony (półgąsienicowy) M4A1. 16 sierpnia „Tygrysy” prowadziły ataki na ulicach miasta Falaise. Od 10 lipca do 20 sierpnia 1944 roku jednostki z 102. sSSPzAbt zniszczyły łącznie 227 czołgów, 28 dział przeciwpancernych, 29 transporterów opancerzonych, cztery kołowe M3A1 „Scout Car”, 34 samochody opancerzone (tak miał donosić komunikat wydany przez OKW z 9 października 1944 roku). Ostatnie sprawne czołgi „Tygrys” zostały zniszczone przez własne załogi z powodu niemożliwości dokonania przez nie przeprawy na drugi brzeg Sekwany. W połowie września siły batalionu zostały reaktywowane, jednak tym razem już na nowych czołgach ciężkich Panzerkampfwagen VI „Tiger II” Ausf. B.
Tył czołgu Tiger I Ausf. H1
8. Kompania 3. Dywizji Grenadieów Pancernych SS „Totenkopf”
Czołg ciężki Panzerkampfwagen VI Ausf. H1 – widok z góry
na początku 1943 roku została utworzona kompania czołgów cięzkich Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E), którą następnie przydzielono w skład 3. Dywizji Grenadierów Pancernych SS „Totenkopf”. W lipcu 1943 roku uczestniczyła w ciężkich walkach na Łuku Kurskim, a następnie do początku marca 1944 roku z drobnymi przerwami uczestniczyła w walkach odwrotowych na froncie wschodnim, następnie została wycofana.
Czołg ciężki Panzerkampfwagen VI Ausf. H1
103. (503.) Batalion Czołgów Ciężkich Waffen SS
Czołg ciężki Panzerkampfwagen VI Ausf. H1
Siły batalionu został sformowane na początku kwietnia 1944 roku, w Sennelager oraz na poligonie Wezep w Holandii. Personel pochodził z różnych jednostek pancernych Waffen SS, głównie z pułku pancernego 11. Dywizji Grenadierów Pancernych SS „Nordland”. Szkolenie batalionu odbywało się bardzo powoli, gdyż niejednokrotnie wyszkolone załogi były kierowane do 101. oraz 102. Batalionu Czołgów Ciężkich SS jako uzupełnienie ponoszonych strat podczas walk na froncie zachodnim. W 103. sSSPzAbt służyli dość liczni ochotnicy, pochodzący z Holandii, Danii oraz Norwegii. Batalion miał być przeznaczony jako doposażenie dla niemieckiego III Korpusu Pancernego SS. Do szkolenia batalion używał na swoim wyposażeniu czołgów ciężkich Panzerkampfwagen VI (Sd. Kfz. 181) Ausf. E, to już 18 października 1944 roku otrzymał on na swoim wyposażeniu pierwsze czołgi ciężkie „Tiger II”.
Rosyjskie stepy najlepiej pozwalały skutecznie używać amunicji przeciwpancernej, wystrzeliwanej z armat czołgowych 8,8 cm KwK 36
Malowanie i oznakowanie czołgów Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. E
Czołg ciężki Panzerkampfwagen VI Ausf. H1, Rosja, jesień 1942 roku
Pojazdy prototypowe VK 4501 (H) i VK 4501 (P) i pierwsze czołgi seryjne były malowane według instrukcji Heeres Mitelungen nr 864 z 30 lipca 1940 roku tzw. jednolicie kolorem ciemnoszarym (stalowoszarym) Panzer Grau RAL 7027. Tak malowane były czołgi szkolne oraz wozy 1. Kompanii 502. Batalionu Czołgów Ciężkich, które we sierpniu 1942 roku zostały wysłane na front wschodni. Prawdopodobnie w ten sam sposób malowane były czołgi 2. Kompanii 502. sPzAbt i być może czołgów z 503. sPzAbt, brak jest jednak dokumentacji fotograficznej na ten temat.
Odmiennie malowane były czołgi z 501. Batalionu Czołgów Ciężkich, które zostały skierowane do Afryki Północnej. „Tygrysy” 1. Kompanii były całe malowane farbą koloru piaskowobrązowego Sand Brun RAL 8020 – instrukcja Heeres Mitelungen nr 281 z 17 marca 1941 roku, wraz ze wprowadzanymi później zmianami. Część czołgów „Tygrys”, najprawdopodobniej z 2. Kompanii, które przerzucono do Afryki w styczniu 1943 roku, były malowane jednolicie kolorem szarozielonym Grau Grun RAL 7008 lub kolorem oliwkowozielonym Olive Grun RAL 8002. Ten sposób malowania (nakładania na wozy kamuflażu) był lepiej dostosowany do warunków terenowych, które panowały w Tunezji w okresie zimowo-jesiennym (pora deszczowa). Najprawdopodobniej w ten sposób były malowane też niektóre czołgi z 1. Kompanii 501. sPzAbt. Dziś to jest jednak bardzo trudne do dokładnego ustalenia, gdyż kilkakrotnie ulegały zmianie oznaczenia taktyczne czołgów tej kompanii. Czołgi z 1. Kompanii 504. Batalionu Czołgów Ciężkich były malowane farbą piaskową Sand Gelb RAL 8000 – tak pomalowany był czołg, który został zdobyty przez wojska brytyjskie 22 kwietnia 1943 roku. Tak to ten, co dziś stanowi część bogatej kolekcji The RAC Tank Museum w Bovington. Brak jest jednoznacznych informacji na temat kamuflażu, jakie miało posiadać wozy z 2. Kompanii 504. sPzAbt stacjonujących na Sycylii. Najsłuszniejszym wydaje się teza, że czołgi te były malowane farbą Send Gelb. Nie wiadomo jednak czy na wiosnę 1943 roku nie zostały one przemalowane na kolor żółty Wehrmacht Olive, czy też pozostawiono stary kamuflaż. Zdjęcie czołgu „Tygrys”, którego ewakuowano z Sycylii do Włoch wydaje się potwierdzać tą drugą tezę. Na początku 1943 roku został wprowadzony nowy system malowania sprzętu pancernego w armii niemieckiej. Instrukcja Heeres Mitelungen nr 181 z 18 lutego 1943 roku, która nakazywała na wprowadzenie nowego wzoru kamuflażu. W fabryce czołgi ciężkie Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E) były malowane jednolicie kolorem żółtym Wehrmacht Olive. Na kolor bazowy, już w warunkach polowych nakładano nieregularne plamy (niekiedy były to tak zwane „wężyki”), w odpowiednich kolorach: czerwonobrązowym Brun RAL 8017 oraz oliwkowozielonym Olive Grun RAL 8002. Układ plam i zastosowany zestaw kolorów był uzależniony od pory roku i warunków terenowych, jakie panowały, tam gdzie akurat miał być użytkowany czołg. Warto tutaj wspomnieć, że w okresie wiosenno-letnim przeważały plamy żółto-oliwkowozielone, natomiast krajobraz okresu jesiennego z przewagą kolorów czerwonobrązowym. Znaczącym tutaj odstępstwem było malowanie ‘Tygrysów”, które brały udział w bitwie na Łuku Kurskim, gdy był stosowany kamuflaż, w kolorach: żółty i RAL 8017. W sierpniu 1944 roku został wprowadzony nowy typ kamuflażu, który wykorzystywał następującą paletę farb: Olive Grun RAL 6003, Brun RAL 8012, który miał bardziej ceglastoczerwony kolor , niż wcześniej stosowany Brun RAL 8017. Kolor RAL 6003 był znacznie ciemniejszy niż wcześniej stosowany RAL 7008. Od listopada 1944 roku kolor Olive Grun (RAL 6003) był następnie wielokrotnie stosowany jako kolor bazowy zamiast Wehrmacht Olive.
Czołg ciężki Panzerkampfwagen VI Ausf. E wczesnej wersji, Rosja, wiosna 1943 rok
W drugiej połowie 1944 roku zostało wprowadzone malowanie typu ambush, polegające na uzupełnieniu standardowego kamuflażu małymi kolistymi plamkami w kolorze białym lub jasnożółtym. Malowanie typu ambush było jednak rzadko stosowane – najprawdopodobniej tylko część czołgów „Tygrys” było tak pomalowane z 504. oraz w mniejszej ilości 510. Batalionu Czołgów Ciężkich. Istnieją także, jednak nie potwierdzone zdjęcia fotograficzne, które wzmiankują informacje o stosowaniu tego typu rozwiązania w 1945 roku, jako jednolitego koloru ciemnoszarego malowania, które znane było z lat 1937-1942. Trudno jednak ustalić jak wielka liczba czołgów ciężkich „Tygrys” było w tym okresie pomalowane farbą Panzer Grau. W okresie zimowym czołgi „Tygrys” były pokrywane. W niektórych jednostkach, takich jak 2. Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Das Reich”, kiedy czyniono niezwykłe staranie, aby odpowiednio dobrze pokryć czołg w zimowym kamuflażu, natomiast w innych jednostkach była to całkowitą prowizorka, jak w 502. Batalionie Czołgów Ciężkich. Wnętrze czołgu było najczęściej malowane farbą białą, znacznie rzadziej farbą kremową.
Czołg ciężki Panzerkampfwagen VI Ausf. E wczesnej wersji, Rosja, wiosna 1943 rok
Godła jednostek
Czołgi Tiger I, s.Pz.Abt. 501, Rosja, październik 1943 rok
Każdy z batalionów czołgów ciężkich („Heer i Waffen SS) oraz kompanie (dywizja „Grossdeutschland” oraz początkowo jednostki Waffen SS), uważane były za jednostki elitarne, i właśnie dlatego już w okresie formowania zostały dla nich przewidziane godła dla tych pododdziałów. Godła, uważane za ich oficjalne oznaczenia dla tych jednostek. W godłach najczęściej były stosowane motywy zwierzęce i heraldyczne. Wzory godeł w 501-509. Batalionu Czołgów Ciężkich zostały one przedstawiane na kolorowej planszy. Brak jest jakichkolwiek informacji dotyczącego stosowanego godła w 510. Batalionie Czołgów Ciężkich. Według panujących relacji załóg ze wspólnie walczącego w Kurlandii 502. sPzAbt, „Tygrysy”, które zostały przydzielone do 510. sPzAbt nosiły godło ich macierzystej jednostki. W 1945 roku niektóre czołgi z 510. sPzAbt posiadały godła nadane 14. Dywizji Pancernej, także walczącej na terenie Kurlandii. O wiele bardziej skomplikowana jest historia nadawania godeł dla jednostek Waffen SS. Kompanie czołgów ciężkich Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E), przydzielonych do 1. Dywizji Grenadierów Pancernych „Leibstandarte SS Adolf Hitler”, 2. Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Das Reich” i 3. Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Totenkopf”, nosiły godła do macierzystych jednostek dywizyjnych. W okresie trwania bitwy na łuku Kurskim jednostki te otrzymały godła dezinformujące radziecki wywiad, w postaci pionowych i poziomych prostokątów (tzw. „belek”), malowanie na płycie czołowej i tylnej kadłuba. W 1. Dywizji Grenadierów Pancernych SS posiadały pojedynczy znak tego typu, w 2. Dywizji Grenadierów Pancernych posiadały taki znak podwójny, a jak się można domyśleć w 3. Dywizji Grenadierów Pancernych był to znak potrójny. Dodatkowe godło posiadało z osobna 8. Kompania (ciężkiej), pułku pancernego z 2. Dywizji Grenadierów Pancernych SS „Das Reich”, gdzie był to biały diabełek malowany z przodu wieży.
Czołg Tiger I, s.Pz.Abt. 508, naprawa w rejonie przyczółka pod Anzio, 1944 rok – 60% czołgów ciężkich tej jednostki utracono z powodu awarii technicznych
Po przeformowaniu sił kompanii, w bataliony – jednostki te miały być następnie przydzielane jako ciężkie wsparcie dla powstających korpusów pancernych Waffen SS. Znane są zdjęcia z „Tygrysów” z 101. (501.) sSSPzAbt., nosiły godło przydzielone do I. Korpusu Pancernego SS. Czy w podobny sposób były oznaczane czołgi ciężkie „Tygrys”, które były przydzielane do 102. (502.) sSSPzAbt. Oraz 103. (503.) sSSPzAbt. – brak jest tutaj odpowiedniej dokumentacji fotograficznej. Czołgi ciężkie Pz. Kpfw. VI „Tiger” Ausf. H1 (Ausf. E), które zostały przydzielone do dywizji grenadierów pancernych „Grossdeutschland”, posiadało godło tej jednostki, które były malowane po prawej stronie płyty czołowej. Czołgi, które otrzymano w 1944 roku, jako uzupełnienie poniesionych strat, nie posiadały już malowanego tego typu godła. Godła były najczęściej malowane na przedniej płycie pancernej wieży czołgu. Ponadto oznaczenia mogły znajdować się z tyłu wieży, jak to bywało na czołgach, znajdujących się w 502. Batalionie Czołgów Ciężkich, lub na przedniej płycie przedniej, jak i tylnej kadłuba czołgu, jak to było w np.: 508. sPzAbt oraz w 101. sSSPzAbt. Godła najczęściej były wielkości rzędu 150-200 mm, chociaż zdarzały się większe, gdzie w 505. Batalionie Czołgów Ciężkich wynosiły one około 400 mm. Godła nosiły nie tylko czołgi, ale także i inne pojazdy (np. transportery opancerzone, ciągniki i pojazdy kołowe), które należały do jednostki.
Północna Francja, wiosna 1944 rok
Oznaczenia
Do oznaczania przynależności danego czołgu w ramach jednostki stosowany był standardowy system oznaczeń, jaki był stosowany w jednostkach Panzerwaffe. Stosowano także inny system oznaczeń, który został wprowadzony najprawdopodobniej we wrześniu 1942 roku. Także „Tygrysy” z 501. sPzAbt oznaczane były w sposób niestandardowy. Po włączeniu 1. i 2. Kompanii do 7. Pułku Pancernego 10. Dywizji Pancernej, „Tygrysy” otrzymały oznaczenia z 7. i 8. Kompanii tego pułku, tzn. 700, 800. Czołgi z 1. Kompanii 504. sPzAbt początkowo nie nosiły żadnych oznaczeń. W kilku przypadkach przydzielone zostały im numery zniszczonych „Tygrysów” z 1. Kompanii 501. sPzAbt. W 507. Batalionie Czołgów Ciężkich stosowane było oznaczenie, gdzie pierwsza cyfra (dużą) określała kompanię, a pozostała liczba *mała) numer kolejny czołgu. Warto tutaj nadmienić, że istniały poszczególne wyjątki od tych reguł. „Tygrysy” znajdujące się w tworzonych at hoc w jednostkach bojowych (np. w Schwere Pancer Regiment „Bake”), które miały oznaczenia, jak pojedyncze cyfry np.: „2”, czy dwucyfrowe „12”.
Północna Francja, wiosna 1944 rok
Odmienne były oznaczenia czołgów, które należały do kompanii czołgów (ciężkich), które przydzielano do dywizji Waffen SS. Nosiły one oznaczenia literowo-cyfrowe, gdzie litera „S” znaczyła schwere (ciężka), zaś numer w kolejności – numer kompanii – takie jak S05 – piąty czołg w kompanii. W Dywizji Grenadierów Pancernych „Grossdeutschland”, stosowane były oznaczenie składające się z litery A i kolejny numer, takie jak A31. Wielkość oznaczeń taktycznych była różna od 250 mm do nawet 800 mm. Oznaczenia były malowane ręcznie lub za pomocą odpowiednio przygotowanych szablonów. Oznaczenia posiadały kolor czerwony (często z białą obwódką), czarny, lub biały czy niebieski (3. Kompania 101. sSSPzAbt).
Znaki przynależności państwowej krzyże belkowe (Balkan Kreutz) malowano na boku kadłuba. Rzadziej z boku wieży. Spotykano też krzyże na tylnej płycie kadłuba i z tyłu wieży. Wielkość 300 mm.
Dużą ciekawostkę stanowi fakt, że część „Tygrysów” z 1. Kompanii 504. Batalionu Czołgów Ciężkich, które na przednich pancerzach na kadłubie czy wieży nosiły oznaczenia, które pochodziły z map sztabowych. Część czołgów, które pochodziły z 101. Batalionu Czołgów Ciężkich SS także nosiły bardzo podobne oznaczenia.
Jako znak rozpoznawczy dla własnego lotnictwa, bardzo często na płycie silnikowej była umieszczana flaga państwowa III Rzeszy. W 1. Dywizji Grenadierów Pancernych SS, flaga w okresie trwania bitwy na Łuku Kurskim, była rozpinana na antenie łączności.
Napisy instruktażowe i informacyjne, malowane były wewnątrz na białym (lub rzadziej kremowym tle), czarną farbą.
Bardzo często zniszczone nieprzyjacielskie pojazdy pancerne były oznaczane na lufie białymi pierścieniami, jak np. na czołgu dowodzonego przez Wittmanna.
Podstawowe dane taktyczno-techniczne
-
Wymiary konstrukcji:
-
– długość; 8450 mm
-
– szerokość; 3705 mm
-
– wysokość; 3000 mm
-
Masa całkowita: 56 900 kg
-
Nacisk na grunt: 1,04 kg/cm2
-
Zasięg maksymalny na drodze: 100-110 km
-
Zasięg maksymalny w terenie: 60 km
-
Prędkość maksymalna na drodze: 45,4 km/h
-
Promień skrętu: 7,0 metrów
-
Pokonywanie przeszkód terenowych:
-
– ściany; 790 mm
-
– wzniesienia; 35 stopni
-
– brody o głębokości; 1200 mm
-
– rowy o szerokości; 2300 mm
-
Średnie zużycie paliwa na drodze: 535 dm3/100 km
Bibliografia
- Otto Carius, Tygrysy w Błocie – Wspomnienia niemieckiego czołgisty z frontu wschodniego, Wydawnictwo Maszoperia Literacka Sp. Z.o.o., Gdańsk 2010 rok
-
Thomas Anderson, Tygrys – Legendarny Czołg Wydanie Czwarte, Wydawnictwo RM, Warszawa 2024 rok
- Krzysztof Kubiak, Łukasz Przybyło, Historia Wojsk Pancernych, Wydawnictwo SBM, Warszawa 2024
-
Janusz Ledwoch, Pz.Kpfw. VI Tiger Cześć 1, Wydawnictwo Militaria Nr. 2, Warszawa 1992 rok
- David Doyle, Niemieckie pojazdy wojskowe II Wojny Światowej, Wydawnictwo Vesper, Poznań 2012 roku
-
Janusz Ledwoch, Pz.Kpfw. VI Tiger Vol. I, Wydawnictwo Militaria Nr. 74, Warszawa 1998 rok
- Jorge Rosado, Chris Bishop, Dywizje Pancerne Wehrmachtu 1939-1945, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2008 rok
-
Janusz Ledwoch, Pz.Kpfw. VI Tiger Vol. II, Wydawnictwo Militaria Nr. 91, Warszawa 1999 rok
- Chris Bishop, Dywizje Pancerne Waffen-SS 1939-1945, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2009 rok
-
Janusz Ledwoch, Pz.Kpfw. VI Tiger Colors, Wydawnictwo Militaria Nr. 136, Warszawa 2001 rok
-
Janusz Ledwoch, Tiger w akcji – 1944 rok Vol. I, Wydawnictwo Militaria Nr. 252, Warszawa 2003 rok
-
Janusz Ledwoch, Tiger w akcji – 1944 rok Vol. II, Wydawnictwo Militaria Nr. 305, Warszawa 2005 rok
-
Richard Ogorkiewicz, Czołgi – 100 lat historii (Sekrety Historii), Wydawnictwo RM, Warszawa 2016 rok
-
Pojazdy Pancerne od „Little Willie” do Leoparda 2A6, Wydawnictwo AKA, Głuchołazy 2012 rok
- Robert Forczyk, Wojna Pancerna na Froncie Wschodnim 1941-1942 Schwerepunkt Wydanie I, Wydawnictwo Vesper, Poznań 2019 rok
- Robert Forczyk, Wojna Pancerna na Froncie Wschodnim 1943-1945 Czerwony Walec Wydanie I, Wydawnictwo Vesper, Poznań 2020 rok
-
Ilustrowana Encyklopedia Czołgów Całego Świata, George Forty, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2006 rok
- Franc Kurowski, Asy Pancerne – ich powołaniem była walka, Tom 1, Instytut Wydawniczy ERICA, Warszawa 2011 rok
-
https://www.valka.cz//topic/view/1122
-
https://www.valka.cz/topic/view/39589
-
https://www.valka.cz/topic/view/16339
-
https://tank-afv.com/ww2/germany/Panzer-VI-Tiger-I.php
-
https://tanks-encyclopedia.com/ww2/germany/panzer-vi_tiger.php
-
https://archive.is/20130503222950/http://panzerwaffe.pl/krzemek/tiger.htm
-
https://tanks-encyclopedia.com/ww2/germany/panzer-vi_tiger.php
-
https://pl.wikipedia.org/wiki/Panzerkampfwagen_VI_Tiger