Szturmowy most towarzyszący MT-55A

Czechy, Lesany – Muzeum Techniki Wojennej

Gąsienicowe wozy MTU na bazie czołgu średniego T-54 okazały się w Armii Radzieckiej nadzwyczaj przydatne, ale szybko uznano, że posiadają one jednak mocno ograniczone zdolności. Stosowane na nich przęsła mostowe posiadały zbyt małą długość, a jego konstrukcja, jak i zastosowany tam mechanizm składania i ustawiania na przeszkodach wywodziły się wprost z przedwojennej jeszcze konstrukcji typu IT-28. Długość stosowanego przęsła nie można było tutaj zwiększyć bez przeprowadzenia gruntownej zmiany w jego konstrukcji, gdyż zastosowanie dłuższego przęsła monolitycznego zawadzało by o grunt podczas jazy w trudnym czy lesistym terenie. Jednak niezależnie od tej ostrej krytyki przęsła o pierwotnej konstrukcji montowano i na kadłubach czołgu średniego T-55.

Most towarzyszący MTU-20 z przęsłem MTU-72

Historia konstrukcji

Most RMB

Jedynym rozwiązaniem tego problemu było zastosowanie mostu składanego. Najpierw powstał wariant AFM – Aluminiowy Ferma-Most, podobny do zastosowanego w przęśle MTU, ale zaopatrzony w dodatkowe krótkie, rozkładane końcówki, które wydłużały go do 16 000 mm. Konstruktorzy z radzieckiej fabryki w Omsku udoskonalili aluminiowe przęsło o szerokości 3300 mm z masywną sekcją centralną i dwiema składanymi końcówkami i zwiększyli ich długość. Nasuwano je na przeszkody tak samo, jak model MTU, ale jego długość wynosiła 11 600 mm/20 000 mm, a maksymalna szerokość przeszkody, na której miał być nałożony most wynosiła maksymalnie 18 000 mm (dla wersji MTU wynosiło to odpowiednio 12 300 mm oraz przeszkody o szerokości do 11 000 mm). Zastosowane przęsło mostowe ważyło 7000 kg, a jego nośność wynosiła maksymalnie 50 000 kg. Pojazd został oznaczony jako MTU-20, ważący w położeniu „bojowym” 37 000 kg konstruowano w zakładzie w Omsku pod kierownictwem B. Bieskupskiego od 1960 roku jako TSzM (Tankowyj Szturmowoj Most), oznaczony jako „Obiekt 602” i został on przyjęty na uzbrojenie w 1964 roku, oznaczony jako MTU-20. Łącznie wyprodukowano ich aż 1222 egzemplarzy. Z czasem część z tych pojazdów otrzymała podobne konstrukcyjnie, ale nowocześniejsze przęsła mostu, oznaczonego jako MTU-72 („Obiekt 632”).

Ten sam nośnik miał służyć jako układacz sekcji typu RMB (Razbornyj Most Bolszegruznyj – rozkładany most dużej nośności). Zamiast konstrukcji przęsła typu MTU na pojazd nakładano pierwszą sekcję mostu z podporą w kształcie litery H – wysuwano ją do przodu, a od tyłu do nośnika podjeżdżał samochód ciężarowy KrAZ-214 z następną sekcją mostową (już bez zastosowania podpory). Następnie spinano je ze sobą, wysuwano i po0dłączano kolejną sekcję. Proces ten przebiegał powoli – most o długości 40 000 mm (40 metrów) i pełnej nośności 60 000 kg był ustawiany aż przez 6 godzin. Zapewne dlatego most RMB nie został przyjęty do uzbrojenia Armii Radzieckiej.

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Słowacja, Muzeum Wojskowe VHM Pieszczany.

W całkowicie do zadania zbudowania mostu szturmowego podeszli konstruktorzy z zakładów w Niżnym Tagile, którzy opracowali nową konstrukcję mostu – nożycowego, oznaczony jako MT-55. Jego dwie symetryczne sekcje o długości 10 000 każda i łącznej masie 6500 kg. Rozkładanie mostu odbywało się: najpierw podnoszono nad kadłub gąsienicowy wozu, potem wysuwano go do przodu, opierano o grunt w położeniu pionowym i rozkładano go. Całą operację załoga wozu mogła wykonać bez potrzeby opuszczania w miarę bezpiecznego kadłuba wozu. Most tego typu pozwalał na pokonywanie rowów, przeszkód wodnych o szerokości do 16 000 mm, przeciwskarp o wysokości do 3500 mm, a proces jego ustawienia zajmował do 4 minut. Czołg mostowy MT-55 został przyjęty na uzbrojenie w 1962 roku i był szeroko eksportowany, w odróżnieniu od modelu MTU-20, używanego przede wszystkim przez Armię Radziecką (chociaż używały ich w 1973 roku armie Egiptu oraz Syrii podczas trwania wojny Yom Kippur).

W Czechosłowacji w 1966 roku w zakładach w Martinie do rozpoczęcia produkcji zmodyfikowanego mostu czołgowego typu MT-55A, którego produkcja seryjna trwała w latach 1968-1983, gdzie zostało wyprodukowanych łącznie 1278 egzemplarzy tego typu wozu (pierwsze egzemplarze mostu szturmowego w armii Czechosłowacji znalazły się w 1972 roku). Produkowano je na potrzeby własne, ale także na eksport do Związku Radzieckiego, Bułgarii oraz na Węgry. Dodatkowo powstało 183 egzemplarze w innej konfiguracji, oznaczonej jako MT-55KS (przeznaczonych dla innych krajów, głównie dla Indii, gdzie początek dostaw rozpoczął się w 1971 roku). Dodatkowo wyprodukowano 301 nośników gąsienicowych, przekazanych pod zabudowę podobnych mostów szturmowych do Niemieckiej Republice Demokratycznej (według innych źródeł powstało ich więcej – 458 egzemplarzy). W ich konstrukcji wprowadzono niewielkie zmiany w stosunku do wozu T-55. Przedni zbiornik paliwa (który tutaj nie był stelażem dla amunicji działowej) posiadał pojemność 205 litrów, centralny zaś 230 litrów, pięć zewnętrznych 465 litrów. Dodatkowo z tyłu kadłuba mogły by zostać zamontowane trzy 200-litrowe beczki z paliwem.

Przód pojazdu

Czołg mostowy MT-55A zbudowany jest na bazie czołgu średniego T-55A, bez wieży i bez uzbrojenia. Załoga składa się z dwóch żołnierzy. Fotel kierowcy znajduje się w lewej przedniej części podwozia, czyli tzw. że pozostał w tym samym miejscu co w czołgu T-55A. Dowódca siedzi po prawej stronie kierowcy. Za przestrzenią zarezerwowaną dla załogi znajduje się zbiornik na płyn hydrauliczny, skrzynka na akumulatory oraz zbiornik paliwa. Czołg napędza czterosuwowy, chłodzony cieczą silnik V-55 o mocy maksymalnej 427 kW przy 2000 obr./min. MT-55 wyposażony jest w urządzenie filtrowentylacyjne. Radiostacja czołgowa R-123 o maksymalnym zasięgu do 20 km służy do komunikacji z innymi pojazdami bojowymi. Członkowie załogi używają sprzętu do rozmów na czołgu telefon wewnętrzny R-124 do wzajemnej komunikacji.

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Czechy, Muzeum Wojskowe w Kralikach

Jego podstawowym zadaniem jest szybkie pokonywanie wąskich przeszkód wodnych i terenowych w obszarze działań bojowych. Most nożycowy można również wykorzystać do wzmocnienia trudno dostępnych fragmentów terenu. Maksymalna długość pokonywanej przeszkody może wynosić do 18 000 mm. Przez most mogą przejechać pojazdy gąsienicowe o maksymalnej masie do 50 000 kg oraz kołowe o maksymalnym nacisku na oś 12 000 kg.

Towarzyszący most szturmowy MT-55A przeznaczony jest do szybkiego pokonywania:

Tył pojazdu

  • rowów przeciwczołgowych, ścian i skarp na terenie poziomym

  • przeszkód naturalnych na nierównym terenie lub sztucznych powstałych na skutek materiałów wybuchowych

  • wąskich przeszkód wodnych

Most może być również wykorzystany do wzmacniać mosty o małej nośności lub wzmacniać sypkie/błotniste odcinki terenu, itp.

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

  • Załoga wozu: dwóch żołnierzy

  • Masa bojowa: 36 000 kg

  • Masa rozkładanego przęsła mostowego: 6 500 kg

  • Wymiary konstrukcji:

  • Długość wozu wraz z założonymi przęsłami mostu: 9880 mm

  • Długość wozu bez założonego przęsła mostowego: 8450 mm

  • Szerokość wozu z przęsłami: 3330 mm

  • Szerokość wozu bez przęseł: 3270 mm

  • Prześwit kadłuba z założonym mostem: 425 mm

  • Prześwit kadłuba bez założonego mostu: 460 mm

  • Długość wozu z pełni rozłożonym mostem: 27 100 mm

  • Wysokość wozu z założonym mostem: 3350 mm

  • Wysokość bez mostu z urządzeniem do układania w pozycji transportowej: 2800 mm

  • Maksymalna nośność mostu dla pojazdów gąsienicowych: do 50 000 kg

  • Szerokość przeszkody terenowej: maksymalnie 18 000 mm

  • Szerokość postawionego mostu: 3300 mm

  • Masa przęseł mostowych: 6500 kg

  • Położenie mostu: maksymalnie 3 minuty

  • Założenie mostu na pojazd: 5-8 minut

  • Pełne zabezpieczenie mostu: do 10 minut

  • Prędkość maksymalna na drodze: 50 km/h

  • Średnia prędkość na drodze: 32-35 km/h

  • Średnia prędkość w terenie: 16-20 km/h

  • Zużycie paliwa na drodze: 190-210 litrów na 100 km

  • Zużycie paliwa w terenie: 300-330 litrów na 100 km

  • Średnie zużycie paliwa podczas postoju oraz rozkładania/zakładania mostu: 50 litrów na godzinę

  • Średnie zużycie oleju na drodze: do 80 litrów na 100 km

  • Średnie zużycie oleju w terenie: do 110 litrów na 100 km

  • Zasięg maksymalny na drodze bez dodatkowych zbiorników paliwa (zewnętrznych): do 485 km

  • Zasięg maksymalny w terenie bez dodatkowych zbiorników paliwa (zewnętrznych): do 290-320 km

  • Pokonywanie przeszkód terenowych:

  • Wzniesienia o nachyleniu: do 30 stopni

  • Maksymalnie nachylenie boczne: do 25 stopni

  • Szerokość pokonywanego rowu: 2700 mm

  • Wysokość ścianki: do 800 mm

  • Maksymalna głębokość brodzenia: do 1400 mm

  • Maksymalna głębokość pokonywania przeszkody wodnej: do 4000 mm

  • Szerokość maksymalnie pokonywanej przeszkody wodnej po jej dnie: do 1000 m

Bibliografia

W regularnym oliwkowym malowaniu, Czechosłowacja, koniec lat 60.-tych XX wieku

Egipski MT-55A, 1967 rok (Wojna Sześciodniowa)

Syryjski MT-55A, 1973 rok (Wojna Yom Kippur)

Iracki MT-55A, zajęcie Kuwejtu, 1990 rok

  1. Tomasz Szulc, Radziecki czołg średni T-55 i jego wersje oraz pojazdy pochodne, Czasopismo Wojsko i Technika – Historia Nr. Specj. 5/2018, ZBiAM

  2. Tomasz Szulc, T-55 produkowane i modernizowane poza ZSRR, Czasopismo Wojsko i Technika – Historia Nr. Specj. 5/2018, ZBiAM

  3. https://www.valka.cz/1130-MT-55A

  4. https://zbiam.pl/artykuly/radziecki-czolg-sredni-t-55-i-jego-wersje-oraz-pojazdy-pochodne/

  5. https://en.wikipedia.org/wiki/MT-55

  6. https://tank-afv.com/coldwar/Czechoslovakia/MT-55.php