120 mm Moździerz samobieżny ShM-120 vz. 85 PRAM
Historia konstrukcji
Historia moździerza samobieżnego PRAM-S sięga końca lat siedemdziesiątych XX wieku, kiedy Czechosłowacka Armia Ludowa zaczęła szukać nowego uzbrojenia artyleryjskiego. Pierwsze prace badawcze w państwowej firmie Konštrukta Trenčín rozpoczęły się w 1978 roku. Ich celem była weryfikacja podstawowych parametrów techniczno-taktycznych, ponieważ było to pierwsze tego typu „narzędzie” zaprojektowane na terenie ówczesnej Czechosłowacji. Sam rozwój rozpoczął się w 1980 roku, głównym projektantem został Anton Kubán. Rok później przygotowano dokumentację techniczną do produkcji prototypów, które zakończono pod koniec 1982 roku. Lata 1983 – 1985 to okres prób przyzakładowych i poligonowych. Prototypy zapraw testowano we wszystkich rocznych warunkach i na podstawie zdobytej wiedzy wielokrotnie modyfikowano. W 1990 roku w firmie ZŤS Dubnica nad Váhom wyprodukowano 12 egzemplarzy serii weryfikacyjnej. Koszty opracowania zaprawy wyniosły 86 965 984 CZK ( w cenach z 1984 r .). Cena opracowania 120 sztuk amunicji minowej wzrosła do 63 822 942 CZK.
Opis konstrukcji
Automatycznie ładowany moździerz samobieżny ShM-120 PRAM-S zbudowany jest na bazie wydłużonego podwozia gąsienicowego wozu bojowego BVP-1. Podwozie składa się z siedmiu par kół jezdnych, czterech par rolek prowadzących, jednej pary kół napędowych na przodzie kadłuba i jednej pary kół napinających z tyłu pojazdu. Pancerz pojazdu zapewnia ochronę przed ostrzałem z lekkiej broni piechoty oraz odłamkami z pocisków artyleryjskich.
W prawej przedniej części urządzenia znajduje się komora silnika. Jest skrzynia biegów z pięcioma biegami do przodu i jednym biegiem wstecznym. Za nim znajduje się wysokoprężny, chłodzony cieczą silnik UTD-20 z układem cylindrów w kształcie litery V, ustawionych pod kątem 120°. Maksymalna moc silnika przy 2600 obr/min wynosi 220 kW (300 KM). Cała komora silnika jest oddzielona od reszty pojazdu przegrodą izolującą termicznie i akustycznie. W lewej przedniej części pojazdu, obok silnika, znajduje się kabina kierowcy. Jest siedzenie kierowcy, sterowanie pojazdem, tablica przyrządów i urządzenia obserwacyjne. Kierowca uczestniczy m.in. w przenoszeniu broni z pozycji marszowych na pozycje bojowe i odwrotnie.
W środkowej i tylnej podwyższonej części pojazdu znajduje się niska nadbudówka. Na jego lewej przedniej stronie znajduje się osłona pancerna z celownikiem panoramicznym dowódcy. Po jego prawej stronie znajduje się automatyczny, ładowana od tyłu moździerz kalibru 120 mm. Automat ładowania składa się z części elewacyjnej, urządzenia załadowczego i przenośnika. Celownik mechaniczny NZ-81 ze wskaźnikiem oraz luneta panoramiczna PP-81 służą do celowania w wyznaczony cel.
Zasięg ognia maksymalnie to 8 000 metrów. Donośność minimalna moździerza wynosi 500 metrów. Ma on kąt ostrzału +40 do +80° w pionie i 30° w poziome.. W automacie ładowania składowanych jest 21 sztuk amunicji moździerzowych. Dodatkowa amunicja jest przechowywana w stelażach po bokach tylnej części mechanizmu ładowania. Stelaż amunicyjny lewy przeznaczony jest na 35 sztuk, a prawy stelaż na 24 sztuki pocisków moździerzowych, łącznie 80 naboi moździerzowych.
W prawej przedniej części nadbudówki znajduje się stanowisko dowódcy, które posiada wieżyczkę z włazem, w której znajduje się urządzenie obserwacyjne TKN-3B. Z tyłu moździerza samobieżnego swoje zadania wykonuje czwarty członek załogi, ładowniczy. Napełnia automat ładowania amunicją i reguluje parametry amunicji moździerz (ładunek miotający, zapalnik). W razie potrzeby służy dodatkowemu wyposażeniu – przeciwlotniczym wielkokalibrowym karabinem maszynowym NSV kal. 12,7 mm (zapas amunicji 300 sztuk) oraz zestaw kierowanych rakiet przeciwpancernych 9K113 Konkurs (zapas amunicji 3 szt. PTŘS 9M113). Załoga wozu jest chroniona przed skutkami broni chemicznej, biologicznej i atomowej przez urządzenie filtrowentylacyjne GO-27.
Autor – zdjęcia: Dawid Kalka
Vojenské Historické Múzeum, Piešťany, Słowacja
Służba wojskowa
Moździerz samobieżny służy do wsparcia ogniowego batalionu zmechanizowanego, m.in. w celu wyeliminowania siły żywej i nieopancerzonej wroga, lekko opancerzonych pojazdów i lekkich osłon polowych (m.in.: schronów). Zaletą urządzenia jest świetna mobilność w terenie i duża szybkostrzelność 20 mm moździerza. W okresie rozpadu Czechosłowacji 12 wyprodukowanych zapraw z serii weryfikacyjnej podzielono w stosunku 2:1. W ten sposób osiem sztuk trafiło do VTÚPV Vyškov. Tutaj znów czekały na nie magazyny, które zakończyły swoją działolność w 1995 roku decyzją Ministerstwa Obrony Republiki Czeskiej o włączeniu ich do uzbrojenia armii. W sumie dziewięć takich moździerzy samobieżnych zostało włączonych do ACR, który stał się uzbrojeniem 42. Batalionu Zmechanizowanego stacjonującego w Taborze. W dwóch plutonach znalazło się osiem moździerzy, ostatnia maszyna służyła jako symulator szkolny. Pod koniec lat 90.-tych PRAMA przeszła do 71. Batalionu Zmechanizowanego stacjonującego w Hranicach na Moravě. W ramach reformy i reorganizacji ACR moździerze samobieżne zostały później przeniesione do baterii moździerzy 72. Batalionu Zmechanizowanego w Přáslavicach.
Podstawowe dane taktyczno-techniczne
-
Kaliber broni: 120 mm
-
Wymiary konstrukcji:
-
długość lufy moździerza: 1917 mm
-
długość wozu: 7470 mm
-
wysokość wozu: 2250 mm
-
wysokość wozu przy elewacji 40 stopni: 2500 mm
-
szerokość kadłuba: 2940 mm
-
Prześwit kadłuba: 370 mm
-
Prędkość maksymalna wozu: 63 km/h
-
Prędkość maksymalna w terenie: 28-33 km/h
-
Prędkość podczas pływania: 7 km/h
-
Waga całkowita: 15 970 kg
-
Maksymalny zasięg jazdy: 550 km
-
Zakres elewacji broni w pionie: 40-80 stopni, w poziomie 30 stopni
-
Maksymalny zasięg z nabojami moździerzowymi 120 Ofd do 8 000 metrów, 53-OF-843B 7100 metrów
-
Minimalny zasięg: 500 metrów
-
Szybkostrzelność maksymalna: 18-20 strz./min.
-
Zapas przewożonej amunicji: 80 pocisków moździerzowych
Nabój moździerzowy 120 OFd :
-
Masa pocisku moździerzowego: 16 kg
-
Masa zapalnika MZ-81: 0,621 kg
-
Masa materiału wybuchowego: 2660 g
-
Liczba stosowanych ładunków miotających: 6
-
Prędkość wylotowa pocisku: 352 m/s
Nabój moździerzowy 53-OF-843B:
• Masa pocisku moździerzowego: 16 kg
• Masa zapalnika MZ-81: 0,621 kg
• Masa materiału wybuchowego: 1750 g
• Liczba stosowanych ładunków miotających: 6
• Prędkość wylotowa pocisku: 335 m/s
Autor – Dawid Kalka
Bibliografia
- https://www.valka.cz/1129-ShM-vz-85-PRAM-S
- Czołgi 100 lat Historii – Sekrety Historii, Richard Ogorkiewicz, Wydawnictwo RM, Warszawa 2016
- Pojazdy Pancerne od “Little Willie” do Leoparda 2A6, Wydawnictwo AKA, Głuchołazy 2012
- Ilustrowana Encyklopedia Czołgów Całego Świata, George Forty, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2006
16 października 2021
Ostatnia aktualizacja 1 rok