120 mm Moździerz samobieżny ShM-120 vz. 85 PRAM

Historia konstrukcji

Historia moździerza samobieżnego PRAM-S sięga końca lat siedemdziesiątych XX wieku, kiedy Czechosłowacka Armia Ludowa zaczęła szukać nowego uzbrojenia artyleryjskiego. Pierwsze prace badawcze w państwowej firmie Konštrukta Trenčín rozpoczęły się w 1978 roku. Ich celem była weryfikacja podstawowych parametrów techniczno-taktycznych, ponieważ było to pierwsze tego typu „narzędzie” zaprojektowane na terenie ówczesnej Czechosłowacji. Sam rozwój rozpoczął się w 1980 roku, głównym projektantem został Anton Kubán. Rok później przygotowano dokumentację techniczną do produkcji prototypów, które zakończono pod koniec 1982 roku. Lata 1983 – 1985 to okres prób przyzakładowych i poligonowych. Prototypy zapraw testowano we wszystkich rocznych warunkach i na podstawie zdobytej wiedzy wielokrotnie modyfikowano. W 1990 roku w firmie ZŤS Dubnica nad Váhom wyprodukowano 12 egzemplarzy serii weryfikacyjnej. Koszty opracowania zaprawy wyniosły 86 965 984 CZK ( w cenach z 1984 r .). Cena opracowania 120 sztuk amunicji minowej wzrosła do 63 822 942 CZK.

Opis konstrukcji

Automatycznie ładowany moździerz samobieżny ShM-120 PRAM-S zbudowany jest na bazie wydłużonego podwozia gąsienicowego wozu bojowego BVP-1. Podwozie składa się z siedmiu par kół jezdnych, czterech par rolek prowadzących, jednej pary kół napędowych na przodzie kadłuba i jednej pary kół napinających z tyłu pojazdu. Pancerz pojazdu zapewnia ochronę przed ostrzałem z lekkiej broni piechoty oraz odłamkami z pocisków artyleryjskich.

W prawej przedniej części urządzenia znajduje się komora silnika. Jest skrzynia biegów z pięcioma biegami do przodu i jednym biegiem wstecznym. Za nim znajduje się wysokoprężny, chłodzony cieczą silnik UTD-20 z układem cylindrów w kształcie litery V, ustawionych pod kątem 120°. Maksymalna moc silnika przy 2600 obr/min wynosi 220 kW (300 KM). Cała komora silnika jest oddzielona od reszty pojazdu przegrodą izolującą termicznie i akustycznie. W lewej przedniej części pojazdu, obok silnika, znajduje się kabina kierowcy. Jest siedzenie kierowcy, sterowanie pojazdem, tablica przyrządów i urządzenia obserwacyjne. Kierowca uczestniczy m.in. w przenoszeniu broni z pozycji marszowych na pozycje bojowe i odwrotnie.

W środkowej i tylnej podwyższonej części pojazdu znajduje się niska nadbudówka. Na jego lewej przedniej stronie znajduje się osłona pancerna z celownikiem panoramicznym dowódcy. Po jego prawej stronie znajduje się automatyczny, ładowana od tyłu moździerz kalibru 120 mm. Automat ładowania składa się z części elewacyjnej, urządzenia załadowczego i przenośnika. Celownik mechaniczny NZ-81 ze wskaźnikiem oraz luneta panoramiczna PP-81 służą do celowania w wyznaczony cel.

Zasięg ognia maksymalnie to 8 000 metrów. Donośność minimalna moździerza wynosi 500 metrów. Ma on kąt ostrzału +40 do +80° w pionie i 30° w poziome.. W automacie ładowania składowanych jest 21 sztuk amunicji moździerzowych. Dodatkowa amunicja jest przechowywana w stelażach po bokach tylnej części mechanizmu ładowania. Stelaż amunicyjny lewy przeznaczony jest na 35 sztuk, a prawy stelaż na 24 sztuki pocisków moździerzowych, łącznie 80 naboi moździerzowych.

W prawej przedniej części nadbudówki znajduje się stanowisko dowódcy, które posiada wieżyczkę z włazem, w której znajduje się urządzenie obserwacyjne TKN-3B. Z tyłu moździerza samobieżnego swoje zadania wykonuje czwarty członek załogi, ładowniczy. Napełnia automat ładowania amunicją i reguluje parametry amunicji moździerz (ładunek miotający, zapalnik). W razie potrzeby służy dodatkowemu wyposażeniu – przeciwlotniczym wielkokalibrowym karabinem maszynowym NSV kal. 12,7 mm (zapas amunicji 300 sztuk) oraz zestaw kierowanych rakiet przeciwpancernych 9K113 Konkurs (zapas amunicji 3 szt. PTŘS 9M113). Załoga wozu jest chroniona przed skutkami broni chemicznej, biologicznej i atomowej przez urządzenie filtrowentylacyjne GO-27.

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka
Vojenské Historické Múzeum, Piešťany, Słowacja

Służba wojskowa

Moździerz samobieżny służy do wsparcia ogniowego batalionu zmechanizowanego, m.in. w celu wyeliminowania siły żywej i nieopancerzonej wroga, lekko opancerzonych pojazdów i lekkich osłon polowych (m.in.: schronów). Zaletą urządzenia jest świetna mobilność w terenie i duża szybkostrzelność 20 mm moździerza. W okresie rozpadu Czechosłowacji 12 wyprodukowanych zapraw z serii weryfikacyjnej podzielono w stosunku 2:1. W ten sposób osiem sztuk trafiło do VTÚPV Vyškov. Tutaj znów czekały na nie magazyny, które zakończyły swoją działolność w 1995 roku decyzją Ministerstwa Obrony Republiki Czeskiej o włączeniu ich do uzbrojenia armii. W sumie dziewięć takich moździerzy samobieżnych zostało włączonych do ACR, który stał się uzbrojeniem 42. Batalionu Zmechanizowanego stacjonującego w Taborze. W dwóch plutonach znalazło się osiem moździerzy, ostatnia maszyna służyła jako symulator szkolny. Pod koniec lat 90.-tych PRAMA przeszła do 71. Batalionu Zmechanizowanego stacjonującego w Hranicach na Moravě. W ramach reformy i reorganizacji ACR moździerze samobieżne zostały później przeniesione do baterii moździerzy 72. Batalionu Zmechanizowanego w Přáslavicach.

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Kaliber broni: 120 mm
Wymiary konstrukcji:
długość lufy moździerza: 1917 mm
długość wozu: 7470 mm
wysokość wozu: 2250 mm
wysokość wozu przy elewacji 40 stopni: 2500 mm
szerokość kadłuba: 2940 mm
Prześwit kadłuba: 370 mm
Prędkość maksymalna wozu: 63 km/h
Prędkość maksymalna w terenie: 28-33 km/h
Prędkość podczas pływania: 7 km/h
Waga całkowita: 15 970 kg
Maksymalny zasięg jazdy: 550 km
Zakres elewacji broni w pionie: 40-80 stopni, w poziomie 30 stopni
Maksymalny zasięg z nabojami moździerzowymi 120 Ofd do 8 000 metrów, 53-OF-843B 7100 metrów
Minimalny zasięg: 500 metrów
Szybkostrzelność maksymalna: 18-20 strz./min.
Zapas przewożonej amunicji: 80 pocisków moździerzowych

Nabój moździerzowy 120 OFd :

Masa pocisku moździerzowego: 16 kg
Masa zapalnika MZ-81: 0,621 kg
Masa materiału wybuchowego: 2660 g
Liczba stosowanych ładunków miotających: 6
Prędkość wylotowa pocisku: 352 m/s

Nabój moździerzowy 53-OF-843B:

• Masa pocisku moździerzowego: 16 kg

• Masa zapalnika MZ-81: 0,621 kg

• Masa materiału wybuchowego: 1750 g

• Liczba stosowanych ładunków miotających: 6

• Prędkość wylotowa pocisku: 335 m/s

Autor – Dawid Kalka

Bibliografia

https://www.valka.cz/1129-ShM-vz-85-PRAM-S
Czołgi 100 lat Historii – Sekrety Historii, Richard Ogorkiewicz, Wydawnictwo RM, Warszawa 2016
Pojazdy Pancerne od “Little Willie” do Leoparda 2A6, Wydawnictwo AKA, Głuchołazy 2012
Ilustrowana Encyklopedia Czołgów Całego Świata, George Forty, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2006

16 października 2021

Ostatnia aktualizacja 1 rok