Plecakowy miotacz ognia ROKS-3

Historia konstrukcji

Plecakowe miotacze ognia stosowano powszechnie na polu walki zarówno w okresie I jak i II wojny światowej. Broń tego typu, przeznaczona do walki na bliskich odległościach, była wykorzystywana m.in. do: rażenia strumieniem palącej się mieszanki zapalającej załóg schronów bojowych, żołnierzy w okopach, pojazdów opancerzonych, a także do podpalania zabudowań. W 1940 r. w Związku Radzieckim skonstruowano nowy typ lekkiego, plecakowego miotacza ognia, oznaczony symbolem ROKS-1. Mieszanka zapalająca była z niego wyrzucana pod ciśnieniem sprężonego powietrza i zapalała się od nasączonych nią pakuł, które z kolei były zapalane przez specjalny nabój. Testy wykazały konieczność udoskonalenia systemu zapłonu oraz zwiększenia zasięgu rażenia omawianej broni. Doprowadziło to do powstania miotaczy ognia ROKS-2 i ROKS-3. Ostatni model stał się w okresie II wojny światowej standardowym typem plecakowego miotacza ognia Armii Czerwonej.

ROKS-3 składał się z następujących zasadniczych części:

zbiornika na mieszankę zapalającą (w kształcie cylindrycznym, o wysokości 460 mm i średnicy zewnętrznej 183 mm, o pojemności całkowitej 10,7 l, wykonanego z blachy stalowej o grubości 1,5 mm i wytrzymującego ciśnienie 24 atm., o masie bez mieszanki zapalającej 6,3 kg);
butli na powietrze sprężone (o pojemności 1,3 l, wytrzymującej ciśnienie 225 atm.);

reduktora (przeznaczonego do zredukowania ciśnienia powietrza podczas doprowadzania go z butli do zbiornika z mieszanką zapalającą i utrzymywania ciśnienia roboczego 15-17 atm. w tym ostatnim zbiorniku podczas miotania mieszanki zapalającej);
węża (służącego do podawania mieszanki zapalającej ze zbiornika do komory zaworowej karabinka, wykonanego z kilku warstw tkaniny i gumy odpornej na działanie benzyny, o długości 1,2 m i średnicy wewnętrznej 16-19 mm);
prądownicy (przeznaczonej do oddawania strzałów ogniowych, w kształcie karabinka, co wpływało dodatnio na celność, o długości 940 mm i masie 4 kg).

Miotacz ognia ROKS-3 działał w następujący sposób: powietrze sprężone w butli do 150 atm. przechodziło do zaworu redukcyjnego, gdzie ciśnienie spadało do 15-17 atm., pod tym ciśnieniem przedostawało się ono poprzez zawór zwrotny do zbiornika z mieszanką zapalającą, którą następnie wypychało poprzez rurę wypustową i wąż gumowy do komory zaworowej w karabinku. Po naciśnięciu języka spustowego zawór otwierał się i mieszanka zapalająca wydostawała się lufą na zewnątrz, równocześnie iglica uderzała w spłonkę naboju zapalającego, którego płomień odbity od daszka zapalarki zapalał strumień mieszanki. Z miotacza można było oddać 6-8 strzałów krótkich lub jeden długi, trwający 3-4 sekundy.

Mieszanka zapalająca niezagęszczona, używana w miotaczu ROKS-3, składała się w 50% z ropy naftowej, 25% nafty i 25% benzyny. Bardzo często stosowano jednak mieszankę zapalającą zagęszczoną, sporządzoną poprzez dodanie do ciekłych materiałów palnych proszku o symbolu OP-2 (była to sól glinowa kwasów naftalenowych).

Radzieckie plecakowe miotacze ognia były wykorzystane przez żołnierzy Armii Czerwonej m.in. podczas walk o Stalingrad, Królewiec, Budapeszt i Berlin. W 1944 r. miotacze ROKS-3 znalazły się także w uzbrojeniu Wojska Polskiego walczącego na froncie wschodnim. 2. samodzielny batalion miotaczy ognia – znajdujący się w składzie 1 Armii WP – był uzbrojony początkowo tylko w fugasowe miotacze ognia FOG-2, jednak 17 października 1944 r. do oddziału przekazano pierwsze miotacze typu ROKS-3 i przystąpiono do formowania uzbrojonych w nie 2 plutonów. 1 lutego 1945 r. w batalionie było już 59 sztuk miotaczy ROKS-3. Okazały się one szczególnie przydatne podczas walk w Kołobrzegu w dniach 10-18 marca 1945 r. Plecakowe miotacze ognia ROKS-3 pozostawały w uzbrojeniu Wojska Polskiego do połowy lat pięćdziesiątych, kiedy w ich miejsce wprowadzono nowszą broń tego typu, oznaczoną symbolem LPO-50.

Dane taktyczno-techniczne miotacza ognia ROKS-3

obsługa:1 żołnierz; zasięg miotania: 30-35 m; ilość krótkich strzałów ogniowych: 6-8 strzałów; masa z mieszanką zapalającą: 23,2 kg; masa bez mieszanki zapalającej: 14,7 kg; pojemność robocza zbiornika z mieszanką zapalającą: 10 l; ciśnienie robocze w zbiorniku: 15-17 atm.

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Warszawa, Muzeum Wojska Polskiego

Miotacz ognia ROKS-3 w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego

Eksponowany w Muzeum miotacz ognia ROKS-3 został przekazany do jego zbiorów po zakończeniu II Wojny Światowej. Najprawdopodobniej znajdował się on wcześniej w uzbrojeniu 2. Samodzielnego Batalionu Miotaczy Ognia.