Republic F-105D „Thunderchief”

Samolot myśliwsko-bombowy Republic F-105D „Thunderchief”

Historia konstrukcji

Samolot myśliwsko-bombowy Republic F-105 „Thunderchief” powstał według koncepcji wykształconych podczas wojny koreańskiej, które zakładały, że najważniejszymi cechami samolotu myśliwskiego są: duża prędkość i duży udźwig uzbrojenia. Zaprojektowany został pierwotnie do misji przenikania obrony nieprzyjaciela z ładunkiem nuklearnym na małej wysokości i przy dużej prędkości. Miał być następcą samolotu Republic F-84F „Thunderstreak”.

Samoloty F-105D produkowane były w wariantach: F-105D-1-RE (3 egzemplarze), F-105D-5-RE (66 sztuki), F-105D-6-RE (45 maszyny), F-105D-10-RE (121 egzemplarze), F-105D-15-RE (66 egzemplarze), F-105D-20-RE (55 maszyny). Wariant F-105D-25-RE (zbudowano 80 sztuk) stanowił również wzorzec dla modernizacji starszych samolotów do standardu F-105D-25-RE. Jednocześnie zmodernizowano system podwieszeń samolotu, maksymalny udźwig bomb wynosił teraz 16 x 343 kg. W wariantach F-105D-30-RE (39 egzemplarze) i F-105D-35-RE (135 sztuki) zmodyfikowano wyposażenie elektroniczne kokpitu. System nawigacji taktycznej TACAN zintegrowano z radiolokacyjnym wskaźnikiem sytuacji w poziomie. Poprawiło to właściwości F-105 jako samolotu myśliwsko-bombowego do operowania w każdych warunkach atmosferycznych. Wprowadzono również systemy ostrzegania przed opromieniowaniem radarowym typu AN/APR-25 i odpalaniem kierowanego pocisku przeciwlotniczego typu AN/APR-26. W latach 1969-1971 30 egzemplarzy F-105D poddano modyfikacji nazwanej „T-Stick II”. Dodatkowe wyposażenie elektroniczne umieszczono w powiększonej owiewce kabiny pilota.

Dwumiejscowa wersja szkolno-bojowa pochodna wersji F-105D otrzymała oznaczenie F-105E. W przedłużonym kadłubie zamierzano umieścić dodatkowy fotel pilota. Jednak i ten projekt został zarzucony we wczesnej fazie rozwoju (1959 rok). Następną wersją szkolno-bojową F-105F oparto całkowicie na modelu F-105D. Przedłużono kadłub w celu umieszczenia kabiny dla drugiego członka załogi i zwiększono powierzchnię statecznika pionowego. Do produkcji seryjnej przystąpiono bez budowy prototypów i pierwsza maszyna seryjna została oblatana dnia 11. 06. 1963 roku. Samolot był również przystosowany do wykonywania zadań bojowych. Zbudowano 143 egzemplarzy. Samolot F-105F był ostatnią wersją produkcyjną samolotu „Thunderchief”. Zbudowano łącznie 833 egzemplarzy w wersjach A, B, D i F.

Podczas walk na Półwyspie Indochińskim znaczna efektywność obrony przeciwlotniczej Wietnamu Północnego spowodowała, że przystosowano samoloty F-105F do roli samolotów przeciwdziałania radioelektronicznego. Z powodu zwiększania się strat własnych stało się konieczne zwalczanie baterii rakietowych pocisków ziemia-powietrze produkcji radzieckiej S-75M „Wołchow” (w kodzie NATO oznaczonymi SA-2 „Guideline”). Zadania te oznaczono kryptonimem „Wild Weasel”. Samoloty, oprócz standardowego wyposażenia elektronicznego RHAW (Radar Homing And Warning) ostrzegającego przed opromieniowaniem radarowym i odpaleniem pocisku kierowanego wiązką radarową, otrzymały podwieszane zasobniki z elektronicznymi środkami zakłócającymi typu AN/ALQ-71. Przystosowano je do przenoszenia przeciwradiolokacyjnych pocisków kierowanych AGM-45 „Shrike” (lub AGM-78 „Standard ARM”). Samoloty otrzymały nieformalne oznaczenie EF-105F „Wild Weasel”.

Niewielką liczbę maszyn (około 6 egzemplarzy) przebudowano na samoloty zakłócające F-105F „Combat Martin”. W samolotach tych zainstalowano urządzenia zakłócające QRC-128 pracujące w paśmie bardzo wielkich częstotliwości (VHF). Pasmo to było wykorzystywane przez naziemne stacje naprowadzania lotnictwa myśliwskiego Wietnamu Północnego do komunikacji z pilotami samolotów znajdujących się w powietrzu. Wersja F-105F „Commando Nail” (około 6 egzemplarzy) otrzymała zmodyfikowany radar R-14A o udoskonalonych parametrach wykrywania celów naziemnych. Samoloty te używano do nalotów bombowych z niskiego pułapu w nocy i w warunkach złej widoczności. Samoloty F-105F „Combat Martin” i F-105F „Commando Nail” przebudowana później zgodnie ze standardem F-105G. Wersja F-105G „Wild Weasel” otrzymała wzbogacone wyposażenie elektroniczne, m.in. zwiększoną liczbę systemów ostrzegania RHAWS, zamontowano na nich stałe dodatkowe systemy zakłócania radioelektronicznego AN/ALQ-105 i AN/ALT-34. Prawdopodobnie powstało około 61 samolotów tej wersji. Samoloty F-105G były ostatnią i najdłużej używaną bojowo wersją samolotu „Thunderchief”.

Pierwsze samoloty F-105B zostały dostarczone do jednostek bojowych w sierpniu 1958 roku. Ze względu na zawodność awioniki wersji F-105B, a więc i ograniczoną wielkość i tempo produkcji, przezbrajanie kolejnych taktycznych skrzydeł myśliwskich nastąpiło dopiero wówczas, gdy rozpoczęto masową produkcję wersji F-105D. Chociaż już w 1964 roku rozpoczęto wycofywanie F-105B z jednostek pierwszoliniowych, wersja ta długo pozostawała na wyposażeniu jednostek rezerwowych USAF oraz jednostek Gwardii Narodowej. Wycofane zostały dopiero w 1981 roku. Samoloty F-105D były dostarczane do jednostek bojowych od początku 1961 roku. W dniu 18.10.1964 r. jednostki te postawiono w stan gotowości bojowej. Przyczyną było narastanie konfliktu kubańskiego. Piloci F-105D byli przygotowani do atakowania celów wojskowych na Kubie ze względu na możliwość przerodzenia się konfliktu w otwarte działania wojenne. W maju 1961 roku samoloty F-105D przekazano do pierwszej jednostki USAFE- sił powietrznych Stanów Zjednoczonych (USA) stacjonujących w Europie Zachodniej. PACAF, czyli siły powietrzne USA obszaru Pacyfiku, pierwsze F-105D otrzymały w październiku 1962 roku.

Ostatnia wersja produkcyjna samolotu: F-105F szybko weszła na wyposażenie jednostek TAC (Tactical Air Command: Dowództwo Lotnictwa Taktycznego). Jednostka treningowa otrzymała pierwsze samoloty w grudniu 1963 r. Na początku sierpnia 1964 roku czterosamolotowy klucz z dywizjonu 36. TFS z 18. TFW z bazy Okinawa przeniesiono do bazy Korat w Tajlandii w związku z incydentem w Zatoce Tonkijskiej. Piloci klucza wykonywali nad Laosem zadania polegające na ochronie ewakuacji zestrzelonych pilotów tajlandzkich walczących z północnowietnamskimi wojskami przenikającymi na teren Laosu. Dalsza eskalacja działań wojennych na Półwyspie Indochińskim spowodowała zwiększenie zaangażowania sił lotniczych USA w konflikt. Samoloty F-105 wykonywały zadania rozpoznawcze i bombowe na terenie Laosu oraz Północnego Wietnamu. Samoloty F-105D pełniły funkcję podstawowych myśliwców bombardujących aż do 1970 roku. „Thunderchiefy” były wykorzystywane do końca działań wojennych jako samoloty przeciwdziałania radioelektronicznego i zwalczania baterii przeciwlotniczych przeciwnika. F-105 wszystkich wersji wykonały 75% nalotów przeprowadzonych w czasie trwania konfliktu. Straty poniesione przez F-105 ocenia się na aż 80% wszystkich strat lotnictwa amerykańskiego. Ogółem utracono 382 samoloty, w tym 321 samolotów to straty operacyjne. Podczas operacji „Rolling Thunder” pilotom F-105 przyznano 27 zestrzeleń samolotów myśliwskich MiG-17.

Wersja F-105D została zastąpiona dwumiejscowymi samolotami F-105F, które miały lepsze możliwości wykonywania lotów bojowych w nocy i w trudnych warunkach atmosferycznych (drugi pilot, który był zarazem operatorem środków radioelektronicznych). Samoloty F-105F „Commando Nail” używane były do przeprowadzania nalotów bombowych z niskiego pułapu nocą lub w czasie złej pogody na cele punktowe o dużym znaczeniu strategicznym. Używane były do połowy 1971 roku.

Podczas wojny wietnamskiej samoloty „Thunderchief” wykonywały również zadania przeciwdziałania radioelektronicznego. Specjalnie przystosowane samoloty F-105F miały za zadanie wykryć stanowiska przeciwlotniczych zestawów rakietowych S-75 „Wołchow” (oznaczenie kodowe NATO: SA-2) i zaatakować je niekierowanymi pociskami rakietowymi. Ostatecznego zniszczenia stanowisk rakiet dokonywały współpracujące samoloty F-105, przenoszące znaczny ładunek bomb. Pierwszą tego typu misję przeprowadzono w grudniu 1965 roku. Przebudowane samoloty przeciwdziałania radioelektronicznego F-105F „Wild Weasel III” (EF-105F) wyposażono w system ostrzegania o opromieniowaniu radarowym typu APR-25(V), system IR-133C analizujący źródło opromieniowania (naziemne stanowisko dowodzenia obroną przeciwlotniczą, bateria rakiet ziemia-powietrze, czy stanowisko artylerii przeciwlotniczej), system APR-26 ostrzegający o odpaleniu pocisku rakietowego ziemia-powietrze oraz system AZ-EL lokalizujący położenie źródła promieniowania. Pod nosem samolotu umieszczono kamerę filmową KA-71. Przystosowano go także do przenoszenia pocisków przeciwradiolokacyjnych AGM-45 „Shrike”. Pierwsze samoloty po przebazowano do Tajlandii w maju 1966 roku. Niewielką liczbę samolotów F-105F zmodernizowano zabudowując urządzenia zakłócające QRC-128, które pracowały w paśmie używanym przez naziemne stacje naprowadzające na cele myśliwce północnowietnamskie. Samoloty te, oznaczone F-105F „Combat Martin”, używano do ochrony własnych wypraw bombowych.

Egzemplarz muzealny w Polsce

W 2010 roku Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie pozyskało w formie depozytu od Narodowego Muzeum Amerykańskich Sił Powietrznych w Dayton w stanie Ohio, samolot Republic F-105D-6RE „Thunderchief”, weterana Wojny Wietnamskiej. Egzemplarz o numerze seryjnym 59-1822, który można zobaczyć w Muzeum jest jednym z najsłynniejszych F-105 biorących udział w wojnie w Wietnamie. Należał do 335 Tactical Fighter Wing (Taktycznego Skrzydła Myśliwskiego), stacjonującego w bazie Takhli w Tajlandii. Jego pilotem był Amerykanin polskiego pochodzenia, major Donald Kutyna, późniejszy generał USAF, który nadał mu nazwę indywidualna Polish Glider (tłumaczenie: Polski Szybowiec). Napis ten umieszczony był na wlocie powietrza do silnika. Major Kutyna umieścił na kadłubie pod kabiną pilota znak znacznie mówiący o jego polskich korzeniach. Znajdował się tam na czerwonej tarczy herbowej, biały orzeł w koronie. Pod tarczą umieszczony był napis Yankee Air Polak.

Konstrukcja samolotu

Jednomiejscowy lub dwumiejscowy (w zależności od wersji) wolnonośny średniopłat o konstrukcji całkowicie metalowej. Płat skośny o obrysie trapezowym, kąt skosu 45stopni w 1/4 cięciwy płata. U nasady skrzydeł charakterystyczne wloty powietrza o regulowanym przekroju. Konstrukcja metalowa, wielodźwigarowa z pracującym pokryciem. Lotki klasyczne wykonane ze stopów aluminiowych. Spoilery (po 5 na każdym skrzydle) wykonane ze stopów aluminium. Na krawędzi spływu klapy Fowlera. Na całej rozpiętości skrzydeł klapy przednie o stożkowym sklepieniu.

Usterzenie o znacznym skosie, wolnonośne, wykonane ze stopów aluminium i magnezu. Usterzenie poziome płytowe. Pod kadłubem, w części ogonowej, płetwa ustateczniająca. Podwozie trójpodporowe z kołem przednim, chowane w locie.

Uzbrojenie

  • niekierowanych pocisków rakietowych), LAU-18A (19 npr), LAU-10/A (4 npr) oraz zasobniki bomb ćwiczebnych MN-1, urządzenia do holowania celów powietrznych A/A37U-15, zasobniki z aparaturą elektroniczną QRC-160-1, -2, -8 lub QRC-335 albo dodatkowe zbiorniki paliwa.

Wyposażenie

  • (V), AN/APR-26(V), zintegrowany system kierowania ogniem AN/ASG-19 Thunderstick obejmujący stację radarową R-14 (wyszukiwanie i oznaczanie celów), automatyczny celownik firmy General Electric i komputer do bombardowania z lotu wznoszącego, pokładowy intercom AN /AIC-20.

Instalacje

  • Hydrauliczna, elektryczna, klimatyzacyjna. Instalacja do tankowania w locie.

Silnik- turboodrzutowy

  • Dane taktyczno-techniczne F-105D 

    • Rozpiętość skrzydeł: 10,59 m
    • Długość: kadłuba: 19,61 m
    • Maksymalna masa startowa: 23834 kg
    • Maksymalna prędkość lotu: 2240 km/h
    • Maksymalny pułap: 13 720 m
    • Maksymalny zasięg z podwieszonymi dodatkowymi zbiornikami paliwa: 3850 km
    • Uzbrojenie: stałe, obrotowe działko M-61 Vulcan kallibru 20 mm, 5450 kg uzbrojenia podwieszanego na belkach pod skrzydłami i kadłubem lub w komorze bombowej (bomby konwencjonalne i jądrowe, pociski rakietowe lub dodatkowe zbiorniki paliwa)

    • Dane taktyczno-techniczne F-105F 

      • Rozpiętość skrzydeł: 10,65 m
      • Długość całkowita: 21,06 m
      • Długość kadłuba: 20,42 m
      • Wysokość samolotu: 6,15 m
      • Powierzchnia nośna: 35,77 m2
      • Masa własna: 12 879 kg
      • Maksymalna masa startowa: 24 495 kg
      • Maksymalna masa do lądowania: 23 150 kg
      • Prędkość maksymalna: Ma 2,25
      • Prędkość maksymalna nad poziomem morza: Ma 1,25
      • Maksymalna prędkość przelotowa: Ma 0,95
      • Maksymalna prędkość wznoszenia: 9750 m./min.
      • Maksymalny zasięg samolotu z dodatkowymi zbiornikami paliwa: 3800 km

      Bibliografia

      1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Republic_F-105_Thunderchief
      2. http://www.samolotypolskie.pl/samoloty/3321/126/Republic-F-105-Thunderchief
      3. https://muzeumlotnictwa.pl/zbiory_sz.php?ido=308&w=p