Projekt ofertowy taniego, lekkiego samolotu treningowego nowej generacji PZL-130 „Orlik” opracowali w PZL Warszawa-Okęcie latach 1979-80 magister inżynier Andrzej Frydrychewicz i konstruktor prowadzący mgr inż. Tomasz Wolf. Był to pierwszy śmigłowy samolot dla wojska w państwach Układu Warszawskiego, mający naśladować własności lotne bojowego samolotu odrzutowego. Projektowanie rozpoczęto jesienią 1981 roku. Samolot skonstruowano przy zachowaniu zasad manewrowości samolotu odrzutowego, unifikacji wyposażenia z samolotem TS-11 „Iskra”.
Przewidywano zastosowanie silnika tłokowego PZL-Franklin 6A-350-C1 o mocy 162 kW (220 KM), krajowych i dostępnych w RWPG komponentów i materiałów. W połowie 1982 roku przystąpiono do budowy czterech prototypów. Pierwszy z nich (nuemr 001), został przeznaczony do prób statycznych, kolejny (nuemr 002), wyposażono w silnik tłokowy M-14Pm (według innych danych: M-14P) i oblatano w dniu 12. 10. 1984 roku (według innych danych: nastąpiło we wrześniu 1984 roku). Prototypy o numerach 003 i 004, powstały odpowiednio w grudniu 1984 roku i styczniu 1985 roku. Czwarty prototyp (nuemr 004) został wystawiony na 36. Międzynarodowym Salonie Lotniczym i Astronautycznym w Le Bourget. Tam wzbudził duże zainteresowanie kanadyjskiej firmy Airtech Canada, mającej polskie korzenie. W 1986 roku uruchomiono serię informacyjną 25 samolotów. W procesie szkolenia zakładano przeniesienie części zadań z samolotów TS-11 „Iskra” na nowego „Orlika” w początkowym zakresie szkolenia pilotów. Produkcja została jednak wstrzymana po wykonaniu dwóch samolotów. Trudności z dostawą silników M-14Pm spowodowały próbę zastosowania krajowego silnika K-8AA (modyfikacja silnika AI-14). Silnik ten nie nadawał się jednak do napędu samolotu.
Prototyp nr 004 samolotu PZL-130 ”Orlik” (znaki rejestracyjne SP-PCC) w locie
Samolot PZL-130TM ”Orlik”; prototyp nr 007 w locie
PZL-130TM Orlik o numerze bocznym 006 przed wejściem do Instytutu Techniki Wojsk Lądowych
Pierwsze PZL-130TB przekazano WOSL (obecnie WOSSP) w Dęblinie wiosną 1994 roku. Dostarczono ich 20 egzegzemplarzy (inne dane mówią, że wykonano 9 samolotów). Dalszy rozwój samolotów seryjnych doprowadził do powstania wersji PZL-130TC-I (lub TC-1). Samolot otrzymał bogatsze wyposażenie radionawigacyjne oraz zmodyfikowano układ sterowania samolotem. Wersja TC-I weszła do produkcji seryjnej, której wykonano na pewno 10 egzemplarzy. Jednocześnie samoloty wersji TB modyfikowane były do standardu TC-I. Samoloty PZL-130TB i TC-I służyły w dęblińskiej Szkole Orląt do szkolenia podstawowego i selekcyjnego. W 2004 roku w na wyposażeniu Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych znajdowało się łącznie 37 „Orlików” TC-I z 40 zbudowanych lub przebudowanych z wersji TB.
Autor – zdjęcia: Dawid Kalka
Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa
W 2009 roku samolot „Orlik” TC-II został wreszcie dostrzeżony przez EADS jako własny wyrób i co za tym idzie europejski koncern zaczął wspierać jego promocję poza Polską. Samolot oferowany był Wojskom Lotniczym Hiszpanii, które ok. 2011 roku miały rozpocząć poszukiwania nowego samolotu szkolnego. Latem 2008 roku piloci hiszpańscy wykonywali loty na „Orlikach” TC-II w Radomiu. Samolot treningowy „Orlik” TC-II został zgłoszony do konkursu na nowy samolot szkolenia podstawowego w Indiach (oznaczony roboczo HTT-40). Hindusi planowali zamówienie nawet 200 samolotów w kilku etapach.
PZL-130TC-1 Orlik: numer taktyczny 028
W kwietniu 2008 roku do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie został przekazany samolot PZL-130 „Orlik” o numerze bocznym 013.
Konstrukcja samolotu
Samolot szkolno-treningowy konstrukcji całkowicie metalowej w układzie dolnopłata. Kadłub konstrukcji półskorupowej o przekroju prostokątnym owalnie sklepiony. Nitowana i zgrzewna, podzielona na dwie części przednią i tylną. Osłona kabiny otwierana na prawą stronę ze szkła organicznego i ramy szklano-epoksydowej. Za kabiną komora wyposażenia elektrycznego. Na końcu kadłuba lampa antykolizyjna.
Skrzydło wolnonośne o obrysie trapezowym i wzniosie 5 stopni, konstrukcji jednoczęściowej i jednodźwigarowej mocowane dwoma okuciami, dwoma wahaczami i czterema łącznikami. Konstrukcja części spływowej kesonu zgrzewana. Pokrycie kesonu stanowi blacha duralowa o grubości od 1,2 do 2 mm nitowana nitami wpuszczanymi. Wewnątrz skrzydeł integralne zbiorniki paliwa o pojemności 640 litrów i komory na koła podwozia głównego. Ponadto na dolnej powierzchni skrzydeł znajduje się 4 (TC-1) lub 6 (TC) węzłów do mocowania uzbrojenia. Na końcach skrzydeł lampki pozycyjne i światło lądowania.
PZL-130TC-II: numer taktyczny 048
Lotki szczelinowe wychylane za pomocą układu popychaczowego oraz napędzane elektrycznie dwuszczelinowe klapy Fowlera o różnym wychyleniu. Usterzenie klasyczne ze sterem kierunku, jednodźwigarowe ze wzmocnionym pokryciem. Statecznik pionowy trapezowy metalowy półskorupowy, ze sterem kierunku z wyważeniem masowym i skompensowaniem aerodynamicznym, z klapką odciążającą i wyważającą. Ster kierunku kompozytowy. Statecznik poziomy metalowy półskorupowy. Ster wysokości prostokątny, dwusegmentowy, metalowy półskorupowy. Na tyle części kadłuba stała płetwa ustateczniająca, rekompensująca moment obrotowy śmigła. Na szczycie statecznika lampa antykolizyjna.
Kabina wyposażona w fotele wyrzucane Martin-Baker Mk PL11B. Fotele umieszczone są jeden za drugim (tandem) z lekkim podwyższeniem fotela tylnego w celu poprawienia widoczności instruktora do przodu.
Autor – zdjęcia: Dawid Kalka
Muzeum Lotnictwa Polskiego, Kraków
Uzbrojenie maszyn
4 – PZL-130TC-I lub 6 – PZL-130TC węzłów podwieszeń pod skrzydłami dla bomb, zasobników z pociskami niekierowanymi UB-16, wyrzutnie samonaprowadzających się rakietowych pocisków przeciwlotniczych Strzała i innego uzbrojenia. Masa na podwieszeniach: maksymalnie do 800 kg.
PZL-130TC-I- dodatkowo układ nawigacji satelitarnej GPS oraz transponder.
PZL-130TC-II w pierwotnej wersji eksportowej- system nawigacyjny KNR 634A, automatyczny wskaźnik kursu KDF 806, nawigacyjny odbiornik satelitarny (GPS) KLN 90B, radiowysokościomierz KRA 405 i komputer parametrów lotu KAD 480, komputer do obliczania danych zadania bojowego, wskaźnik przezierny HUD.
Zastosowane zespoły napędowe
Prototyp 002: silnik gwiazdowy M-14Pm o mocy 243 kW (330 KM) (inne dane: silnik o mocy 213 kW/290 KM lub silnik typu M-14P o mocy 246 kW/335 KM).
Prototyp: silnik gwiazdowy K-8AA o mocy 177 kW (220 KM).
PZL-130TM: silnik turbośmigłowy Walter M-601 o mocy 550 kW (748 KM) i mocy trwałej 490 kW (666 KM).
PZL-130TB: silnik turbośmigłowy Walter M-601E o mocy 490 kW (665 KM), (inne dane o mocy trwałej 551 kW/750 KM).
PZL-130TC-I: silnik turbośmigłowy Walter M601T.
Samolot treningowy PZL-130TC-1 ”Orlik” (numer boczny 035) polskiego lotnictwa wojskowego
