160 mm Moździerz MT-13 obr./wz./vz. 1943

Przeznaczenie broni

Radziecki ciężki moździerz przeznaczony do zwalczania siły żywej oraz obezwładniania środków ogniowych, zarówno odkrytych, jak i znajdujących się w ukryciu. Służył w szczególności do niszczenia silnie umocnionych fortyfikacji trwałych i polowych oraz wykonywania przejść w zaporach inżynieryjnych.

Historia konstrukcji

160 mm moździerz MT-13, radziecki ciężki moździerz został przyjęty do uzbrojenia Armii Czerwonej w 1943 roku.

Radziecki ciężki moździerz został opracowany w drugiej połowie 1943 roku przez zespół konstruktorski Specjalnego Biura Konstruktorskiego Nr. 101 Artylerii Gładkolufowej Nr. 4, działającej przy Zakładach Ciężkich Obrabiarek w Kołomnie, pod kierownictwem I. G. Tiewierowskiego. Był jednym z największych moździerzy Armii Czerwonej, w kresie II Wojny Światowej. W pierwotnych założeniach przyjęto, że będzie to broń wsparcia artyleryjskiego o nieskomplikowanej budowie oraz prostej obsłudze i jak najmniejszej masie. Pomimo, że wszystkich założeń nie udało się zrealizować, to i tak nowy moździerz stosunkowo szybko został dobrze przyjęty przez czerwonoarmistów. Pierwsze modele trafiły na uzbrojenie jeszcze pod koniec 1943 roku, pod oznaczeniem 160 mm moździerz MT-13 obr./wz. 1943. Pierwsze jego oznaczenie na zachodzie jako M1943.

Po II Wojnie Światowej podjęto próbę jego ulepszenia. W wyniku przeprowadzonej wówczas modernizacji wydłużono lufę, dzięki czemu znacznie wzrosła donośność strzelania oraz zwiększyły się jego wymiary i masa własna. W zmodyfikowanej wersji zastosowany został nowy bezpiecznik, który uniemożliwiał odpalenie granatu moździerzowego przy niedomkniętym zamku. Dokonano również zmiany rygla lufy. Tak zmodyfikowany moździerz otrzymał nowe oznaczenie – 160 mm Moździerz M-160. Jego nowa wersja nie znalazła się na wyposażeniu Wojska Polskiego.

Oprócz Armii Radzieckie (po 1946 roku), moździerz MT-13 w okresie powojennym znalazł się na uzbrojeniu niektórych krajów powstałego w 1955 roku Układu Warszawskiego, jak również Chin, Egiptu, Indii, Nikaragui. Współcześnie moździerz ten nie występuje już w pierwszorzutowych jednostkach artyleryjskich, ale ze względu na posiadane parametry taktyczno-techniczne przy swoim kalibrze i masie, nadal był używany jest w dywizjach górskich, głównie w Rosji oraz kilku innych państw na świecie.

Ciężkie moździerze MT-13 były produkowane przez Zakłady Budowy Maszyn Nr. 535 w Tule i Zakład Nr. 172 im. Kalinina w Permie. Łącznie w latach 1944-1957 zostało wyprodukowanych 3557 egzemplarzy obydwu modeli moździerza kalibru 160 mm.

Budowa konstrukcji

Radziecki ciężki moździerz MT-13 jest bronią nieautomatyczną, składająca się z: lufy z zamkiem, podpory lufy i płyty oporowej wraz z dwukołowym podwoziem. Posiadał długą, gładkościenną w jej przewodzie, monoblokową lufę obracaną w płaszczyźnie pionowej. W jej tylnej części nakręcona była nasada zamkowa, która służyła do połączenia lufy z ramą oraz z okrągłą płytą oporową i dwukołowym podwoziem. Do nasady zamkowej została przymocowana rękojeść lufy z ryglem, który blokował lufę w czasie ładowania oraz zapadkę, ładowniczą zapobiegającą wysunięciu się naboju z lufy oraz dwa wyrzutniki, powodujące wyrzucenie łuski po oddanym strzale. Rama była zakończona piętą kulistą, zawierającą zespół igliczny i mechanizm spustowo-uderzeniowy, który był uruchamiany za pomocą sznura spustowego. Po obu stronach ramy znajdowały się sprężynowe amortyzatory odrzutu, które w trakcie strzelania zmniejszały siłę odrzutu lufy moździerza na podporę. Z prawej storny moździerza znmajdował się odciążacz sprężynowy, a po lewej stronie pokrętła mechanizmu kierunkowego i podniesieniowego oraz wspornik do mocowania celownika. W skład przyrządów celowniczych wchodził celownik MP-41 oraz zestaw oświetleniowy Łucz. Naprowadzanie moździerza w obu płaszczyznach odbywało się ręcznie za pomocą manipulatorów. W celu załadowania moździerza MT-13 jego lufę sprowadzano do poziomu, a następnie od strony wlotowej ładowany był nabój, później lufę opuszczano i łączono z dolną częścią ramy, której znajdował się mechanizm spustowo-odpalający. Odryglowanie i spoziomowanie lufy następowało po wcześniejszym odblokowaniu zatrzasku zamkowego i uniesienia jej tylnej części do położenia ładowania. Z dołu ramy zamontowano dwukołowy układ jezdny. Okrągła płyta oporowa wykonana była z tłoczonej i spawanej blachy stalowej. W położeniu bojowym podwozie nie było odłączone od moździerza. Poprzez zakładany na wylot lufy zaczep, moździerz mógł być holowany przez lekki samochód terenowy jak GAZ-69 czy UAZ-469 lub samochód ciężarowy taki jak ZiS-150 czy GAZ-63.

Vojenské Historické Múzeum, Piešťany, Słowacja

W Wojsku Polskim

W latach 1944-1945 nieliczne moździerze tego kalibru trafiły na wyposażenie Wojska Polskiego, które znalazły się na wyposażeniu Brygad Ciężkich Moździerzy oraz samodzielnych pułków moździerzy ciężkich. Ostatecznie wycofane z uzbrojenia Wojska Polskiego w drugiej połowie lat 60.-tych XX wieku.

Czechosłowacja

Licencjonowana produkcja moździerzy vz.43 w zakłądach ZKJV Bánovce nad Bebravou, gdzuie wyprodukowano w latach 1954-1955 około 220 sztuk.

Muzeum im. Orła Białego – Skarżysko-Kamienna

Zastosowana amunicja

Typ granatów – granat moździerzowy z krótką łuską
Rodzaje granatów – burzący typu żeliwnego, burzący typu stalowego, odłamkowo-burzący typu F-852
Masa granatu – w zależności od rodzaju 40,87-41,23 kg
Prędkość początkowa granatu – w zależności od ilości ładunków miotających od 140 m/s do 245 m/s
Do strzelania na maksymalną używanych było 7 ładunków miotających: ładunek zasadniczy + 6 ładunków dodatkowych

Podstawowe dane taktyczno-techniczne: wersja MT-13 obr./wz. 1943

Państwo: Związek Radziecki
Rok opracowania prototypu:1943 rok
Rok rozpoczęcia produkcji: 1944 rok
Użytkownicy: Związek Radziecki, Rosja, Chiny, Czechosłowacja, Egipt, Indie, Kambodża, Korea Północna, Libia, Mongolia, Nikaragua, Polska, Syria
Kaliber: 160 mm
Donośność: od 630 metrów do 5150 metrów
Długość zastosowanej lufy: 3030 mm
Masa w położeniu marszowym: 1270 kg
Masa w położeniu bojowym: 1170 kg
Wymiary konstrukcji:
Długość – 3985 mm
Szerokość – 1414 mm
Wysokość – 1669 mm
Kąty ostrzału w płaszczyźnie pionowej: od +45 stopni do +80 stopni
Kąt ostrzały w płaszczyźnie poziomej: 25 stopni
Szybkostrzelność praktyczna: 3-4 strz./min.
Obsługa moździerza: 7 żołnierzy
Trakcja: motorowa
Prędkość marszowa: po drogach utwardzonych do 50 km/h

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Bibliografia

Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo „WIS”, 1994
Artyleria polowa Wojska Polskiego 1943-2018, Autor: Szostek Leszek
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Wz%C3%B3r_1943_160_mm_mortars
https://www.valka.cz/SOV-160mm-divizni-minomet-vz-1943-MT-13-t10621

10 listopada 2020

Ostatnia aktualizacja 2 lata