MT-T

Gąsienicowy ciągnik artyleryjski MT-T

Jednym z warunków prowadzenia działań bojowych jest nieprzerwane wsparcie inżynieryjne dla jednostek, oddziałów i pododdziałów sił zbrojnych. Do tego służą między innymi pojazdy inżynieryjne, stworzone do tworzenia przejść we wszelkiego rodzaju zaporach, układania dróg polowych i transportu sprzętu przez przeszkody wodne, przewozu ładunków czy uzbrojenia. Często takie pojazdy powstają na podwoziu istniejących czołgów, co umożliwia wspólne działanie z nimi i upraszcza naprawę oraz eksploatację. Ukraina dysponuje dość zróżnicowanym parkiem pojazdów inżynieryjnych odziedziczonych po Związku Radzieckiego. W niniejszym artykule omówione zostaną pojazdy inżynieryjne opracowane na bazie wielozadaniowego ciągnika MT-T, w którym wykorzystano podwozie i szereg elementów z seryjnego i przed 2022 rokiem podstawowego w Ukrainie czołgu T-64.

Powstanie MT-T

Ciągnik MT-T ma za zadanie transport amunicji i zaopatrzenia, holowanie dział, a dodatkowo ewakuację niesprawnych i uszkodzonych wozów, w tym opancerzonych. Pojazdy inżynieryjne posiadają specjalny sprzęt do układania dróg, demontażu zapór drogowych, przemieszczania gabarytów i ciężarów, wykonywania robót ziemnych, kopania rowów i prowadzenia przepraw pontonowych. Wielozadaniowe ciągniki i pojazdy inżynieryjne mają na celu rozwiązanie całej listy zadań inżynieryjnego wsparcia jednostek pancernych i zmechanizowanych podczas wszystkich rodzajów działań bojowych, w każdych warunkach pogodowych i klimatycznych. Pojazdy inżynieryjne znajdują się na etacie pododdziałów inżynieryjno-saperskich brygad pancernych i zmechanizowanych oraz pułków inżynieryjno-saperskich.

Prace nad stworzeniem ciągnika gąsienicowego nowej generacji rozpoczęły się w połowie lat 70.-tych XX wieku. Ich przyspieszeniu sprzyjało rozpoczęcie masowej produkcji czołgu T-64. W tym okresie opanowano jego produkcję i pozbyto się większości „chorób wieku dziecięcego”. Projektowanie ciągników prowadzono w 61. Oddziale Charkowskiego Zakładu Budowy Maszyn Transportowych imienia W. Małyszewa (ChZTM). Pracami nad nowym pojazdem kierował główny projektant A. Motrycz, później zaś M. Kaługin. Oddział 61. to odrębne biuro projektowe, specjalizujące się w opracowywaniu ciągników i podwozi gąsienicowych opartych na podzespołach czołgowych. Zgodnie z zarządzeniem Ministra Przemysłu Obronnego Związku Radzieckiego z dnia 27 maja 1987 roku, wyodrębniony 61. Oddział stał się częścią Charkowskiego Biura Projektowego Budowy Maszyn (ChKBM) im. O. Morozowa. Od tego momentu wsparcie produkcji i projektowanie nowych pojazdów specjalnych odbywało się właśnie tam.

Historia projektowania ciągników artyleryjskich w Charkowie rozpoczęła się jeszcze w 1924 roku, kiedy to Charkowska Fabryka Lokomotyw Parowych opracowała gąsienicowy Komunar (na podstawie niemieckiego Hanomag WD50). W ramach biura technicznego tych zakładów utworzono grupę roboczą inżynierów i projektantów do wsparcia produkcji ciągników, w przyszłości wyodrębnioną w oddzielne biuro projektowe. Inżynierowie 61. Oddziału stworzyli ciągniki Komintern, Woroszyłowiec, AT-45 czy AT-T. Wszystkie te pojazdy opierały się na konstrukcji czołgów produkowanych w Charkowie. Typową konstrukcję ciągników opracowano na początku lat 30. podczas projektowania ciągnika Komintern. Pojazd ten otrzymał zamkniętą kabinę nad silnikiem i platformę ładunkową. Wszystkie następne radzieckie ciągniki miały taki układ.

Wróćmy do bliższej nam historii. Ciągnik nowej generacji MT-T zaprojektowano jako zamiennik dla AT-T, w związku z przejściem radzieckich sił zbrojnych na czołg nowej generacji – oznaczonym jako T-64. Celem było stworzenie ciągnika oraz pojazdów inżynieryjnych zdolnych do współpracy z tymi czołgami. Prototyp, wykorzystujący podwozie i skrzynię biegów od T-64, otrzymał fabryczny indeks Obiekt 429АМ. Przesunięcie kabiny do przodu pozwoliło nie tylko zwiększyć powierzchnię platformy ładunkowej, ale także znacząco poprawić widoczność kierowcy. Rozwiązanie to jest szczególnie przydatne przy wyposażeniu ciągnika w lemiesz spycharki lub dla ułatwienia dostępu do silnika. Produkcja seryjna ciągnika MT-T (ros. Mногоцелевой Tранспортер-Tягач, czyli „wielofunkcyjny transporter-ciągnik”), któremu nadano imię bohatera starożytnej mitologii – Enej (Eneasz), trwała od 1977 roku do 1992 roku. Nota bene, nazwa ciągnika nawiązuje do głównego bohatera poematu „Eneida” Iwana Kotlarewskiego (początek XIX wieku), pisarza uważanego za prekursora nowoczesnej literatury ukraińskiej.

Widok z przodu MT-T holującego przyczepę terenową

Ciągniki i podwozia gąsienicowe produkowano w oddzielnym wydziale mechaniczno-montażowym ChZTM. Był to duży projekt. Liczba pracowników w tym wydziale w 1985 roku sięgała 2000 osób. Na podwoziu ciągnika MT-T w ChZTM powstała cała nowa generacja pojazdów gąsienicowych: podwozie gąsienicowe spycharki drogowej BAT-2 (Obiekt 454), podwozie gąsienicowe maszyny do kopania okopów MDK-3 (Obiekt 453), a w innych ukraińskich zakładach – pływający transporter PTS-2 (Obiekt 70) i wóz mostowo-promowy PMM-2 (Obiekt 82), w których wykorzystano podzespoły MT-T.

Konstrukcja wozu

Pięciomiejscowa, dwudrzwiowa kabina ciągnika MT-T wyposażona jest w system ogrzewania, system filtrująco-wentylacyjny, trzy wycieraczki oraz zasłony na szyby przednie. Mocowano ją do przedniej części ramy za pomocą amortyzatorów. Kabina zapewnia załodze doskonałą widoczność, dobry komfort i na dodatek ochronę przez kiepskimi warunkami atmosferycznymi i niskimi temperaturami.

Nośność platformy ciągnika gąsienicowego typu MT-T sięga 12 000 kg, w porównaniu do 5000 kg w przypadku starszego ciągnika gąsienicowego AT-T reprezentującego poprzednią generację. Wymiary wewnętrzne spawanej, metalowej platformy ładunkowej o wymiarach, wynoszą: 4325 mm x 2920 mm x 360 mm, jej powierzchnia to 12,6 m², a wysokość poziomu załadunku wynosi 1354 mm. Platforma przykryta została plandeką z 10 oknami i wyposażona w obrotowy trap w ścianie tylnej oraz cztery rzędy siedzeń rozmieszczonych wzdłuż po bokach kadłuba.

Zamiast pierwotnego silnika dwusuwowego typu 5TDF, w który wyposażono czołg średni T-64, ciągnik gąsienicowy MT-T otrzymał 12-cylindrowy, chłodzony cieczą silnik wysokoprężny typu W-46-4. To jedna z odmian silnika znana z czołgu średniego T-72, uważanego za prostszy i bardziej niezawodny mocno zawodnego jeszcze wtedy sinika 5TDF. Moc silnika wynosi 710 KM, co zapewnia ciągnikowi bez ładunku współczynnik mocy do masy na poziomie 28,4 KM/t. Gwarantowany resurs silnika do wymaganego remontu wynosi 500 motogodzin. Tak nieznaczne wyniki, z cywilnej perspektywy, tłumaczy się przede wszystkim, że sprzęt wojskowy pracuje w warunkach wyjątkowo zapylonego terenu i znacznych obciążeń. Układ paliwowy ciągnika składa się z kolei z siedmiu zbiorników o łącznej pojemności 1870 litrów. Jako preferowany rodzaj paliwa stosowany jest olej napędowy, ale silnik może być również zasilany paliwem lotniczym (naftą). Zmieniając rodzaj paliwa, należy ustawić przełącznik pompy paliwa w odpowiednim położeniu. Uruchomienie samego silnika jest możliwe z wykorzystaniem sprężonego powietrza (sposób podstawowy), posiadał także rozrusznik elektryczny o mocy 15 KM lub poprzez jego holowanie. Zastosowany układ chłodzenia jest eżekcyjny, podobnie jak w czołgu średnim T-64, konstrukcyjnie rozmieszczony w dwóch przedziałach – w prawym oraz w lewym.

Przekładnia mechaniczna odpowiada przekładni czołgu średniego T-64. Składał się on z cylindrycznej i stożkowej przekładni nawrotnej oraz dwóch przekładni bocznych. Przekładnia cylindryczna jednostopniowa zapewnia przeniesienia mocy z silnika na przekładnie stożkową, a także na przekładnię napędu wciągarki, generatorów, sprężarek i pompy oleju przekładniowego. Przekładnia stożkowa jest jednostopniowa z planetarnym rewersem ciernym, który zapewnia jeden bieg bezpośredni i jeden bieg wsteczny. Zastosowane przekładnie planetarne z sześcioma sprzęgłami, czterema rzędami planetarnymi oraz sterowaniem hydraulicznym, zapewniają siedem biegów jazdy do przodu oraz jeden bieg wsteczny. Jednostopniowe planetarne przekładnie boczne znajdują się w jednym zespole ze skrzyniami biegów.

Podwozie gąsienicowe ciągnika MT-T jest maksymalnie zunifikowane z podwoziem czołgu średniego T-64, ale składa się ona z siedmiu, a nie sześciu kół jezdnych z wewnętrzną amortyzacją i czterech par rolek podtrzymujących górny bieg gąsienicy. Koła napędowe były ulokowane z przodu kadłuba, natomniast koła napinające z tyłu kadłuba. Żywotność pasa gąsienicy z równoległym złączem metalowo-gumowym sięga do 6000 kilometrów i jest tutaj znacznie wyższa, niż żywotność pasa gąsienicy, posiadającym otwarte złącze. Zawieszenie wozu jest niezależne i oparte o wałki skrętne. Pierwsze, drugie i siódme koła bieżne wyposażono dodatkowo jeszcze w teleskopowe hydrauliczne amortyzatory dwustronnego działania. Zastosowane zawieszenie pozwala na skuteczne poruszanie się pojazdu w terenie lub po drogach gruntowych z prędkością do 40 km/h, zaś holując przyczepę transportową do 30 km/h. Zawieszenie pozwala na pokonywanie wzniesień o nachyleniu do 25 stopni (przy holowaniu przyczepy do 16 stopni), pokonuje rowy/okopy o szerokości do 2400 mm oraz brodzenia do głębokości 1300 mm. Prześwit kadłuba wynosi 430 mm (według innych danych 425 mm), co pozwala na poruszanie się po drogach gruntowych z stosunkowo głębokimi koleinami.

Ciągnik gąsienicowy MT-T jest dodatkowo wyposażono w wciągarkę dwukierunkową o sile uciągu na haku do 25 000 kg. Długość robocza zastosowanej stalowej liny o długości 100 metrów, a średnica liny stalowej wynosi 28 mm. Wciągarka przeznaczona jest do samodzielnego wydobywania i wyciągania na przykład: zaklinowanych, przewróconych lub zatopionych pojazdów o masie równej ciężarowi samego ciągnika gąsienicowego MT-T. Wciągarka znajduje się w tylnej części wozu MT-T pod pomostem platformy, wykorzystywana jest podczas montowania samochodowych składanych mostów. Wbudowany sprzęt samookopujący – lemiesz z napędem hydraulicznym, który zapewnia przygotowanie wykopów w glebach do 3 kategorii włącznie. W kolei zastosowane urządzenie trakcyjno-sprzęgłowe ciągnika gąsienicowego MT-T, który zapewnia holowanie systemów artyleryjskich i specjalnych przyczep o trakcji kołowej o masie do 25 000 kg. Na platformie transportowej samego ciągnika jest możliwy transport ładunków do masy 12 000 kg lub łącznie 18 żołnierzy z pełnym wyposażeniem.

Bardzo szybko po przyjęciu na wyposażenie Armii Radzieckiej ciągnika gąsienicowego MT-T jego znaczenie jako wozu holującego sprzęt artyleryjski zostało zminimalizowane, ponieważ do holowania systemów artyleryjskich używano średnich i ciężkich terenowych samochodów ciężarowych. Natomiast ciągniki gąsienicowe MT-T zostały skierowane do wsparcia logistyczno-technicznego oraz oddziałów inżynieryjnych. W tym charakterze w bardzo niewielkich ilościach używano ich w Afganistanie, czy podczas rosyjskich działań w Czeczenii. Podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę na pełną skalę od lutego 2022 roku maszyny te były używane do holowania uszkodzonych czołgów i innych cięższych pojazdów pancernych. Pojazdy te znajdują się tak na wyposażeniu armii rosyjskiej, jak i strony Ukraińskiej. Wozy te w trakcie działań wojennych pojazdy te w ramach dodatkowego wzmocnienia konstrukcji pojazdów, otrzymywały często prowizoryczne opancerzenie oraz na dachach wozów tzw. siatki przeciwdronowe.

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

  • Pochodzenie wozu – Związek Radziecki

  • Zakąłdy produkcyjne – ChZTM

  • Produkcja seryjna wozu – lata 1977-1992

  • Typ wozu – gąsienicowy ciągnik uniwersalny (saperski, artyleryjski)

  • Załoga wozu – kabina kierowca oraz czterech pasażerów, na pace transportowej 18 żołnierzy z pełnym wyposażeniem

  • Masa własna pojazdu – 25 000 kg

  • Masa całkowita wozu – 37 000 kg

  • Zastosowana wyciągarka o uciągu – do 25 000 kg

  • Wymiary konstrukcji:

  • Długość wozu – 8710 mm

  • Szerokość wozu – 3420 mm

  • Wysokość wozu – 2720 mm

  • Prześwit kadłuba – 430 mm

  • Trakcja wozu – gąsienicowa

  • Zawieszenie wozu – 7 par kół jezdnych

  • Para kół napędowych z przodu kadłuba

  • Para kół napinających z tyłu kadłuba

  • Nacisk jednostkowy na podłoże – 0,73 kg/cm2

  • Zastosowany napęd – 12-cylindrowy silnik wysokoprężny typu W-46-4

  • Moc maksymalna silnika – 710 KM

  • Opancerzenie – brak

  • Zastosowany układ filtrowentylacyjny – typu ABC

  • Prędkość maksymalna wozu – n drogach do 65 km/h

  • Maksymalny zasięg – na drogach utwardzonych do 500 kilometrów

  • pokonywanie przeszkód terenowych:

  • Brodzenie – do głębokości 1300 mm

  • Ścianki – o wysokości do 1200 mm

  • Pokonywanie wzniesień – do 25 stopni (bez holowania przyczepy)

Bibliografia

  1. Andrij Kikawski, Andrij Charuk, Inżynieryjne „bestie” na podwoziu T-64, Czasopismo Nowa Technika Wojskowa Nr. 12/2024, Magnum-X, Warszawa

  2. https://weaponsystems.net/system/305-MT-T

image_pdfimage_printDrukuj
Udostępnij:
Pin Share
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Oldest
Newest Most Voted
Inline Feedbacks
View all comments