152 mm haubicoarmata obr./wz. 1937 (MŁ-20)

Typ i przeznaczenie

Holowana ciężka radziecka armato-haubica. Przeznaczona była do rażenia celów grupowych (siły żywej) oraz zwalczania artylerii przeciwnika j jego punktów dowodzenia, a w szczególności niszczenia silnie ufortyfikowanych umocnień polowych i stałych oraz zwalczania ogniem na wprost czołgów i samochodów opancerzonych przeciwnika.

Haubicoarmata MŁ-20 w Fińskim Muzeum Artylerii

Historia konstrukcji

152,4 mm ciężka armato-haubica wz. 1937. Została przyjęta do uzbrojenia w 1937 roku, pod oznaczeniem MŁ-20.

W połowie lat 30. XX wieku Główny Zarząd Artylerii Armii Czerwonej zlecił opracowanie nowej 152 mm armaty, która w przeszłości miała zastąpić sprzęt artyleryjski tego samego kalibru pochodzący często jeszcze sprzed I Wojny Światowej. Śledząc rozwój radzieckiej myśli artyleryjskiej, nie trudno zauważyć, że radzieccy konstruktorzy sprzętu artyleryjskiego w większości dokonywali modernizacji dotychczas istniejącej broni. Ich zadaniem było stworzenie takiej broni, która potrafiła by strzelać dalej oraz była bardziej mobilna w terenie. Zasadę tę zastosowano również w przypadku konstruowania armato-haubicy, która otrzymała oznaczenie MŁ-20. Pierwsze prace nad nowym uzbrojeniem miało łączyć ze sobą cechy armaty oraz haubicy, rozpoczęto w 1935 roku w Specjalnym Biurze Konstrukcyjnym Zakładów Nr. 172 im. Mołotowa w Permie, którym kierował F. F. Pietrow. Konstruktorzy Biura prace swoje oparli o dotychczas istniejącą 152,4 mm armatę wz. 10/34, od której zaadaptowali lufę wraz z zamkiem oraz oporopowrotnik. Natomiast całkowicie nowym rozwiązaniem było opracowane od początku łoże z dwoma rozstawnymi ogonami oraz zawieszenie kół wraz z kołami. Od nowa zaprojektowano również mechanizmy zarówno podniesieniowe, jak i kierunkowe. W zależności od sytuacji z działa można było strzelać torami płaskimi, jak i prowadzić ogień stromotorowy. W 1936 roku na przy zakładowym poligonie, gdzie jej pierwszy prototyp przeszedł próby ogniowe, które wypały na tyle dobrze, że w następnym roku zostały skierowane na strzelanie bojowe. Kolejne próby także okazały się bardzo pomyślne, dlatego też w 1937 roku postanowiono zarekomendować ją do produkcji seryjnej. Do uzbrojenia Armii Czerwonej trafiła pod nazwą 152 mm haubico-armata wz. 37 MŁ-20. Po raz pierwszy w warunkach stricte bojowych została użyta podczas przygranicznego konfliktu radziecko-japońskiego w 1939 roku oraz znalazły się na wyposażeniu radzieckich jednostek, które pod koniec 1939 roku zaatakowały Finlandię.

Oprócz Związku Radzieckiego i Polski, haubicoarmatę MŁ-20, pod oznaczeniem 152H/37 używana była przez armię fińską, a pod oznaczeniem 15,2 cm KH. 433/1R także przez oddziały Wehrmachtu. Po zakończeniu Ii Wojny Światowej niektórych państw Europejskich oraz kilku państw Afrykańskich i Azjatyckich. Działa były produkowane przez radziecki Zakład Nr. 172 im. Mołotowa w Permie.

W latach 1937-1946 przemysł zbrojeniowy w Związku Radzieckim wyprodukował łącznie 6884 egzemplarze armato-haubic MŁ-20.

Opis konstrukcji

Radziecka armato-haubica MŁ-20 była holowanym działem nieautomatycznym, które składało się: bruzdowanego przewodu lufy z hamulcem wylotowym, zamka, kołyski, odciążacza, oporopowrotnika, łoża górnego i dolnego z ogonami, podwozia, tarczy ochronnej, przyrządów celowniczych oraz przodka. W haubicy można było wykorzystać jedną z trzech luf; monoblokową jednolitą, z lufą z rurą rdzeniową obciśniętą. Przewód lufy dzielił się na komorę nabojową i część gwintowaną. Na wlotową część lufy była nakręcana nasada zamkowa z zamkiem śrubowym – zawiasowym, który składał się z mechanizmu ręcznego otwierania i zamykania, z uruchamianym za pomocą sznura spustowego – kurkowym mechanizmem odpalającym, zapadki ładowniczej oraz bezpiecznika bezwładnikowego, który uniemożliwiał natychmiastowe otwarcie zamka w przypadku niewypału. Do wyrzucenia łuski z komory zamkowej służył znajdujący się w nasadzie zamkowej wyrzutnik, który działał w momencie otwarcia zamka. W skład zespołu oporopowrotnika wchodził opornik hydrauliczny oraz dwa umieszczone obok siebie dwucylindrowe powrotniki pneumatyczne. Łoże górne było osadzone na łożu dolnym za pomocą czopa. Do łoża górnego przymocowano tarczę ochronną oraz mechanizmy: podniesieniowy, którego pokrętło znajdowało się po prawej stronie działa oraz kierunkowy, z pokrętłem po lewej stronie. Oprócz zespołu lufy,drugim najważniejszym elementem działa było łoże dolne, w skład którego wchodziło podwozie oraz dwa masywnie rozwierane ogony, na końcu których znajdowały się lemiesze, uchwyty służące do rozwierania ogonów oraz nadrzucania działa w kierunku. Po złożeniu ogonów były one mocowane do jednoosiowego przodka.

Podwozia starszego typu posiadało podwójne stalowe koła szprychowe z bandażami gumowymi lub z oponami wypełnionymi gąbczastą masą. Natomiast w nowszej wersji, działa posiadały montowane koła tarczowe z pełnym ogumieniem z masy kauczukowej. W armato-haubicy stosowane były dwa rodzaje celowników: z półzależną i niezależną linią celowania. Celownik znajdował się po lewej stornie działa. W jego skład dodatkowo wchodził kątomierz działowy typu PG-1 i kolimator mechaniczny K-1; Obsługę działa oraz najważniejsze przyrządy przed ogniem z broni strzeleckiej chroniła dwuczęściowa tarcza o grubości 4-5 mm. Do holowania armato-haubicy służył dwukołowy, jednoosiowy przodek, wyposażony w dyszel do połączenia działa z ciągnikiem o obrotnicę, na której były mocowane ogony działa. W związku z duża masą lufy oraz znaczną jej długością, w czasie trwania transportu należało ją odłączyć od oporopowrotnika i przesunąć ją w tym celu równomiernego rozmieszczenia jej ciężaru.

W okresie działań wojennych podstawowym środkiem holującym były średnie ciągniki gąsienicowe Woroszyłowiec lub Komitern, a po wojnie ciągniki gąsienicowe serii ATS-59 lub AT-T, które wraz z nastaniem lat 80. XX wieku zastąpiono samochodami ciężarowymi Kraz 255B.

W latach 80. XX wieku znajdujące isę na stanie wyposażenia Wojska Polskiego armato-haubice zostały zmodernizowane do wersji 152,4 mm haubicoarmaty wz. 37/85. W jej zmodernizowanej wersji zastosowano nowe koła pochodzące od samochodu ciężarowo-terenowego Kraz 255B, był nowy pneumatyczny hamulec oraz elektryczna instalacja oświetleniowo-sygnalizacyjna, która pozwalała na bezpieczne holowanie działa po drogach publicznych.

Skarżysko-Kamienna – Muzeum im. Orła Białego

W Wojsku Polskim

152 mm armato-haubice MŁ-20 trafiły do uzbrojenia Wojska Polskiego w 1943 roku formowanego na terytorium Związku Radzieckiego, gdzie weszła na uzbrojenie jednostek Wojska Polskiego, które były wyposażane Brygady Artylerii oraz Brygad Artylerii Ciężkiej w Dywizji Artylerii oraz w pułkach artylerii ciężkiej. Na dzień 1 maja 1945 roku artyleria Polska dysponowała 89 armatohaubicami MŁ-20, natomiast w grudniu 1952 roku było już ich 430 egzemplarzy. Pod koniec 1999 roku na wyposażeniu znajdowało się jeszcze 160 egzemplarzy armatohaubic MŁ-20 (oznaczone po przeprowadzeniu modernizacji jako wz. 37/85). Etatowymi środkami holującymi w Wojsku Polskim były gąsienicowe ciągniki Mazur D-350, a następnie samochody ciężarowo-terenowe Kraz 255B. Z uzbrojenia Wojska Polskiego zostały wycofane z początku XXI wieku.

Zastosowana amunicja

Nabój: 152,4 x 260 R mm
Typ naboju: nabój rozdzielny, ładunek miotający zmienny, łuska mosiężna
Rodzaje stosowanej amunicji: odłamkowy O-530A, odłamkowo-burzący OF-540, przeciwpancerny-smugowy B-540, przeciwpancerny-ostrogłowicowy BR-540, przeciwpancerny-tępogłowicowy BR-540B, przeciwbetonowy G-530, G545, przeciwpancerny z głowicą kumulacyjną BP-540, szrapnel Sz-501, oświetlający 3S1, chemiczny Och-540, ChS-530, później radiozakłócający RS-540
Masa pocisku: w zależności od wersji od 43,56 kg do 65,1 kg
Prędkość początkowa wystrzelonego pocisku odłamkowo-burzącego: 655 m/s
Zapas jednostki ognia: 60 sztuk
Do strzelania stosowano 13 rodzajów ładunków miotających. Pocisk przeciwpancerny z odległości 1000 metrów przebijał pancerz grubości 115 mm, a z odległości 2000 metrów pancerz czołgu o grubości 90 mm

Drzonów, Lubuskie Muzeum Wojskowe

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Państwo: Związek Radzieckie
Rok opracowania pierwszego prototypu: 1936 roku
Rok rozpoczęcia produkcji: 1937 rok
Użytkownicy: Związek Radziecki, Rosja, Finlandia, III Rzesza Niemiecka, Afganistan, Algieria, Bułgaria, Egipt, Korea Północna, Kuba, Libia, Mongolia, Niemiecka Republika Demokratyczna, Polska Rumunia, Syria, Ukraina, Węgry
Kaliber działa: 152,4 mm
Maksymalna donośność: 17 320 m
Odległość strzału bezwzględnego: 890 m
Długość lufy: 4 925 mm (L/32,4)
Masa w położeniu: marszowym z dołączonym przodkiem 8070 kg, bojowym 7 270 kg
Wymiary konstrukcji: długość w położeniu marszowym 8 175 mm, bojowym 8000 mm, szerokość 2 345 mm, wysokość 2 070 mm
Kąt ostrzału w płaszczyźnie: pionowej od -2 stopni do + 65 stopni, w poziomej 58 stopni (po 29 stopni na każdą stronę od osi wzdłużnej działa)
Szybkostrzelność praktyczna: 3-4 strz./min.
Obsługa działa: 8 żołnierzy + kierowca
Czas przejścia działa z położenia marszowego w bojowe: 8-10 min.
Prędkość marszowa: po drogach utwardzonych do 50 km/h, w terenie do 35 km/h

Dwie armato-haubice MŁ-20

Pierwsza w położeniu marszowym, druga, rozłożona w położeniu bojowym

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Muzeum Wojskowe i Pomnik Armii Radzieckiej w Svidníku, Słowacja

Bibliografia

1. Stefan Pataj: Artyleria lądowa 1872-1970. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975
2. Leszek Szostek, Artyleria polowa Wojska Polskiego 1943-2018, Agencja Wydawnicza CB Andrzej Zasieczny, Warszawa 2018
3. Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo „WIS”, 1994