Samolot myśliwski MiG-23

Samolot myśliwski MiG-23 MF

Eksponat: Muzeum Polskiego Lotnictwa w Krakowie

Historia konstrukcji

Zmiany pojawiające się w poglądach dotyczących dalszego rozwoju lotnictwa, doprowadziły w ZSRR na początku lat 60. do poszukiwania nowego myśliwca frontowego, mogącego uzupełnić, a potem całkowicie zastąpić samolot MiG-21. Od nowej konstrukcji oczekiwano dużej prędkości maksymalnej (ok. 2,0-2,5 M), dużej prędkości wznoszenia, uzbrojenia w rakiety kierowane średniego zasięgu do walki powietrznej z odpowiednim systemem ich naprowadzania, możliwości wykrycia i zaatakowani celu latającego na małych wysokościach i średnich dystansach (odpowiedni celownik radiolokacyjny), możliwości operowania z lotnisk gorszej klasy (w tym polowych) z ograniczoną długością pasa startowego. Rozwijająca się technika i technologia pozwalały spełnić szereg tych warunków, najtrudniejsze do realizacji było jednak zapewnienie krótkiego startu i lądowania. Dotychczasowy rozwój samolotu szedł właśnie w kierunku odwrotnym, dużą prędkość lotu uzyskiwano poprzez rozwiązania aerodynamiczne powodujące pogorszenie właściwości startu i lądowania, tym samym konieczne było wydłużanie pasów startowych.

W Biurze Doświadczalno-Konstrukcyjnym – 155 Mikojana i Gurjewicza projektowany nowy samolot dostał nazwę MiG-23.

Zaprojektowano dwa prototypy różniące się rozwiązaniami konstrukcyjnymi prowadzącymi do skrócenia startu i lądowania. Pierwszy z nich dostał nazwę “23-01”, w celu skrócenia rozbiegu i dobiegu zamontowano w nim dwa dodatkowe silniki nośne, umieszczone prawie pionowo w środkowej części kadłuba (w pobliżu środka ciężkości). Zabierało to jednak dużo przestrzeni wewnątrz kadłuba, ograniczając w ten sposób ilość paliwa, wyposażenia i uzbrojenia.

To rozwiązanie było bez perspektyw i 1967 roku prace nad nim przerwano. Drugi prototyp, nazwany “23-11” otrzymał skrzydła o zmiennej geometrii i to on stał się przedmiotem długich, pełnych problemów technicznych prób. Biuro konstrukcyjne Mikojana pracowało nad takim układem skrzydeł od początku lat 60., potem do pomocy w tych badaniach włączono Centralny Instytut Aerodynamiki i Hydrodynamiki w Moskwie. W 1965 roku nastąpiło przyśpieszenie programu i już na przełomie lutego i marca 1966 roku zakończono prace projektowe. 9 lipca 1967 roku “23-11” wykonał pierwszy lot, w czasie drugiego zmieniano już geometrię skrzydeł. Zastosowanie takiego skrzydła umożliwiło powstanie samolotu wielozadaniowego, potrafiącego wykonać zadania myśliwca frontowego (wykonującego również bombardowanie) i przechwytującego. Nie przewidywano prowadzenia powietrznej walki manewrowej.

Aby przyśpieszyć próby zbudowano w sumie 9 prototypów. W maju 1969 roku wykonał lot pierwszy seryjny MiG-23S. Samolot był napędzany silnikiem R-27F-300. Prace nad radiolokacyjnym systemem celowniczym RP-23 “Sapfir 23” przeciągały się i dlatego też tymczasowo zastosowano prostszy celownik radiolokacyjny RP-22 (stosowany na MiG-21). Nie pozwoliło to na pełne wykorzystanie systemu uzbrojenia, a możliwości nowego samolotu były porównywalne z MiG-21. W czasie eksploatacji pierwszych seryjnych MiG-23S ilość problemów technicznych i technologicznych rosła lawinowo. Był to niestety efekt przyśpieszonego trybu przeprowadzania prób oraz dużej złożoności nowych systemów. Konieczne stało się zastosowanie znacznych zmian w konstrukcji i technologii produkcji elementów wykonanych ze stali. Należało również poprawić właściwości manewrowe. Bardzo udanym pomysłem okazało się podwozie główne o bardzo ciekawej i prostej konstrukcji.

Po drodze, do kolejnej znacznie poprawionej wersji, był krótko produkowany myśliwiec nieoficjalnie nazywany “MiG-23 wzór 1971” z nowym skrzydłem ze zubożoną mechanizacją.

W 1972 roku pojawił się wreszcie poprawiony samolot nazwany MiG-23M. Został wyposażony w silnik R-29 o większym ciągu, ruchoma część skrzydła miała zwiększoną powierzchnię oraz pełną przewidzianą w projekcie mechanizację (skrzele z MiG-23S zostało zastąpione klapą przednią), usterzenie pionowe zostało przesunięte do tyłu kadłuba. Zastosowano dopracowany system wykrywania i celowania, w skład którego wchodził celownik radiolokacyjny RP-23 “Sapfir 23” i ciepłonamiernik TP-23 (ułatwiający śledzenie celu powietrznego na podstawie śladu cieplnego). W skład uzbrojenia, oprócz stosowanego już wcześniej dwulufowego działka GSz-23Ł i rakiet kierowanych krótkiego zasięgu (R-3S, R-3R, R-13M, uzupełnione potem o R-60), weszły rakietowe pociski kierowane średniego zasięgu (R-23R i R-23T) do zwalczania celów powietrznych. Dodatkowym uzbrojeniem do zwalczania celów naziemnych były rakiety kierowane

(Ch-66,Ch-23), bomby o łącznej masie 2000 kg oraz rakiety niekierowane. Skuteczne użycie uzbrojenia bombowego na MiG-23 było niezwykle trudne z uwagi na brak odpowiedniego systemu celowniczego (bombardowano “na oko”). W 1973 roku powstała pierwsza wersja eksportowa nazwana MiG-23MS, z uproszczonym wyposażeniem i uzbrojeniem analogicznym z MiG-23S. Drugi wariant eksportowy nazwany MiG-23MF, wprowadzony do produkcji w 1977 roku, niewiele różnił się od podstawowego MiG-23M. Przeznaczony był dla państw Układu Warszawskiego.

Dla szybkiego przeszkolenia pilotów i ich treningu był konieczny dwumiejscowy wariant tego samolotu. Jego projektowanie rozpoczęto już w 1967 roku, w marcu 1969 roku oblatano prototyp. Konstrukcja wymagała poważnych zmian (sytuacja analogiczna z MiG-23S) porównywalnych z zastosowanymi na MiG-23M. Szkolna wersja weszła do produkcji seryjnej w 1972 roku pod nazwą MiG-23UB.

Dalsze udoskonalanie samolotu polegało na poprawieniu jego właściwości manewrowych w walce powietrznej. Nowy myśliwiec nazwany MiG-23ML miał zmniejszoną masę. Wszedł do produkcji w 1976 roku, a od 1981roku był eksportowany.

Opracowano również specjalny wariant przechwytujący nazwany MiG-23P. W celu dalszego poprawienia właściwości manewrowych, na początku lat 80. opracowano nową wersję o nazwie MiG-23MLD, będącą modyfikacją MiG-23ML, a realizowaną w ramach remontów. Próby modernizacji samolotu MiG-23 w latach 90. nie znalazły chętnych na ich sfinansowanie.

Samolot myśliwski MiG-23 MF

Eksponat muzealny: Warszawa, Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej

Samolot myśliwski w Lotnictwie Wojska Polskiego

42 polskie MiGi były używane w latach 1979-1999 w dwu wersjach MF i UB, przez 28. “Słupski” Pułk Lotnictwa Myśliwskiego, który stacjonował na lotnisku w Redzikowie.

MiGi-23 były w Polsce użytkowane tylko w Słupsku. W latach 1979–1982 dostarczono Siłom Powietrznym 36 egzemplarzy w wersji MF oraz sześć w wersji UB. Dowództwo lotnictwa zgłaszało znacznie większe zapotrzebowanie na ten samolot. Planowane było przezbrojenie jeszcze dwóch pułków myśliwskich, niestety budżet państwa nie mógł pokryć kosztów zakupu. MiGi-23MF budowane w Moskiewskiej Wytwórni Samolotów (MMZ) Znamia Truda z przeznaczeniem dla sojuszników-członków Układu Warszawskiego kosztowały od 3,6 mln do 6,6 mln $.

Pierwsze loty w warunkach bojowych odbyły się podczas dwuetapowych ćwiczeń „Argon-80”. Szkolenie odbywało się w Wicku Morskim, gdzie za pomocą rakiet R-3s zwalczano cele w postaci bomb świetlnych, oraz w Astrachaniu, gdzie piloci wykonali po kilka wylotów, odpalając rakiety powietrze-powietrze do latających celów Ławoczkin Ła-17.

W 1981 r. MiGi-23 wzięły udział w wielkich manewrach Układu Warszawskiego „Sojuz-81” oraz ćwiczeniach „Bizmut-81. Operując wspólnie z innymi państwami UW, polscy piloci brali udział w manewrach „Granit-82”, „Sojuz-83”, a po zmianach ustrojowych działali w ćwiczeniach „Karat-94”, „Karat-96” i „Szerszeń-96”. W marcu 1993 r. słupscy piloci dali pierwszy pokaz swoich możliwości delegacji pilotów NATO w pozorowanej walce powietrznej z MiGami-29 z 1. PLM. We wrześniu 1994 r., w ramach programu „Partnerstwo dla pokoju”, w Słupsku gościł 493. Dywizjon USAF latający na samolotach F-15. Piloci wspólnie wykonywali loty, poznając sprzęt partnerów.

W trakcie eksploatacji stracono pięć samolotów bojowych. Remontowi głównemu poddano 28 samolotów. Proces wycofywania z Sił Powietrznych rozpoczął się w 1996 r., mimo iż w większości wypadków samoloty posiadały resurs godzinowy sięgający kilkuset godzin (w większości do 500–600 h). Został jednak wyczerpany resurs kalendarzowy, określony przez producenta na 17 lat. Samoloty dwuosobowe miały nalot w większości przekraczający 1000 h, a rekordzistą był MiG-23UB o numerze bocznym 831 wyprodukowany 27.03.1982 z nalotem 1633 h. Egzemplarz ten wykonał 2757 lotów i został skasowany 17.03.1999. Średni nalot wyniósł ponad 1400 h w ramach 2700 lotów. Maszyny wymagały II remontu głównego, z którego zrezygnowano, uznając Floggera za samolot przestarzały, szczególnie w perspektywie przystąpienia do NATO. Ostatnie egzemplarze spisano ze stanu pułku w 1999 r.

Samolot myśliwski MiG-23 MF

Eksponat muzealny: Napoleon, Muzeum Dywizjonu 303

Opis techniczny konstrukcji

Samolot jest jednomiejscowym, jednosilnikowym górnopłatem wykonanym w całości z metalu. Konstrukcja półskorupowa z duraluminium rozdzielana przy wrędze 28. W przedniej części po bokach kadłuba znajdują się dwa prostokątne wloty powietrza z płytami oddzielającymi warstwę przyścienną. Skrzydła mają konstrukcję dźwigarową z płatem o zmiennym kącie skosu skrzydeł, regulowanym ręcznie. Możliwe były trzy ustawienia płata: +18°40′, +47°40′ i +74°40′. W skrzydłach są klapy i przerywacze, lecz nie ma lotek. Stateczniki poziome o konstrukcji płytowej o skosie 57° – przy wychyleniach przeciwstawnych spełniają jednocześnie funkcję lotek. Statecznik pionowy pojedynczy o skosie 65°, pod kadłubem znajduje się dodatkowy, rozkładany w locie statecznik pionowy. Podwozie przednie dwukołowe chowane do tyłu kadłuba, koła o średnicy 520 mm. Podwozie główne jednokołowe, składane i chowane do kadłuba, koła o średnicy 840 mm.

Kabina hermetyzowana z fotelem katapultowym, osłona kabiny odchylana do tyłu. Przednia szyba pancerna z umieszczonym w osłonie peryskopem.

Samolot wyposażony jest w jeden silnik turboodrzutowy R-29-300 o ciągu 76,4 kN (7800 kG). Silnik dwuwałowy z jedenastostopniową sprężarką, dwustopniową turbiną i regulowaną dyszą wylotową. Paliwo znajduje się w czterech zbiornikach w kadłubie i sześciu w skrzydłach. Istnieje możliwość użycia trzech dodatkowych zbiorników podczepionych pod kadłubem i stałymi częściami skrzydeł.

Uzbrojenie stanowi dwulufowe działko GSz-23 i 6 węzłów na rakiety i bomby (cztery pod skrzydłami oraz dwa pod kadłubem).

Podstawowe dane taktyczno-techniczne:

Państwo: Związek Radziecki

Producent: MiG, Zakłady Lotnicze Irkut

Typ: samolot myśliwski

Konstrukcja: duralowa, półskorupowa, płat o zmiennej geometrii ( nastawne od 16° do 72°)

Załoga: 1 pilot, wersja szkoleniowa – 1 pilot-instruktor

Data oblotu: 10 czerwca 1967

Lata produkcji: 1970 – 1985

Napęd: turboodrzutowy Chaczaturow R-35-300

Ciąg: 83,6 kN (127 kN z dopalaniem)

Wymiary konstrukcji: