8 mm Karabin powtarzalny Mannlicher M.95

Karabin na zdjęciach – produkcja: Ӧsterreichische Waffenfabriks Gesellschaft Steyr

Drzonów – Lubuskie Muzeum Wojskowe

Karabin powtarzalny skonstruowany przez Ferdinanda Mannlichera. W czasie I wojny światowej przepisowy karabin Armii Austro-Węgier.

Historia powstania konstrukcji

Po zebraniu zdobytych doświadczeń i powstawianiu następnych konstrukcji strzeleckich, ostatnim wzorem karabinu dla Armii Austro-Węgier był wprowadzony w 1895 roku karabin dwutaktowy Mannlicher M.95 (Gewehr M.95). Karabin ten konstrukcyjnie był bardzo podobny do poprzedniego modelu Gewehr M.90, poza wydłużeniem lufy broni i zmianą formy zastosowanego celownika, w którym ponownie został zastosowany typu drabinkowego. System, który został zastosowany w karabinie Gewehr M.95, zastosowano także w kilku jego odmianach, m.in.: w karabinkach. Odmiany te różniły się jednak w kilku drobnych zmianach, jak zastosowanie odmiennych zaczepów do pasa z boku lub na dole, rozmieszczenia bączków. W karabinku odmiany kawaleryjskiej Repetier-Karabiner M.95, który nie posiadał zaczepu dla bagnetu do broni (model M.1895). Karabinek ten posiadał także zaczepienia do pasa ulokowane na boku broni. Innym wzorem był także Repetier-Stutzen M.95, który był natomiast podoficerskim karabinkiem piechoty, stąd miał zaczep do bagnetu. Zastosowana była tu nieco inna odmiana bagnetu, który na pierścieniu posiadał dodatkowo muszkę, ponieważ ta używa w karabinie była po prostu za niska i pierścień założonego na broń bagnetu zasłaniał ją. Natomiast zaczepy do karabinu znajdowały się u jego dole. Po roku 1907 z powodu ruchu oszczędnościowego cechy oby dwóch karabinków zostały połączony w jeden wzór, który został nazwany Repetier-Karabinerstutzen M.95, który posiadał podwójny zestaw zaczepów do pasa, wyższą muszkę, zaczepem do bagnetu, który przez oddziały kawaleryjskie nie był zakładany i o rozstawie bączków z karabinka piechoty. Karabin ten stał się wielkim sukcesem, stając się powoli zastępować starsze modele – podstawowym karabinem/karabinkiem Armii Austro-Węgier.

Litografia przedstawiająca Austro-Węgierskich żołnierzy C.K., podczas walk toczących się w Alpach podczas I Wojny Światowej

Karabin i karabinek Mannlicher – konstrukcja

Lufa: kalibru 8 mm i długości 762 mm. Posiada 4 bruzdy prawoskrętne. W odległości 13 mm od wylotu osadzono na niej, za pomocą pierścieniowej tulejki z niską podstawą, pryzmatyczną muszkę. Na tylnej części lufy, przed komorą nabojową, osadzona za pomocą przylutowanej tulejkowej obejmy podstawa celownika z celownikiem ramkowym z czterema szczerbinami. Ramka celownika skalowana na odległości strzału mierzonego w krokach od 600 (x) – 2400 (x). Na dolnej krawędzi ramki znajduje się szczerbina do strzelania na odległość 300 kroków; aby celować przez tę szczerbinkę należało ramkę postawić, co uważano za mankament. W przypadku bowiem konieczności szybkiej zmiany stanowiska ogniowego, strzelec mógł zapomnieć złożyć ramkę celownika, narażając ją na uszkodzenie lub nawet zniszczenie. Podczas strzelania na odległość 500 kroków używa się ramki złożonej, ze szczerbiną wyciętą w stopie ramki, a na odległościach od 600 do 2400 kroków szczerbinki umieszczonej na suwaku z odpowiednio nastawionym zaciskiem. Na odległość 2600 kroków celuje się przez szczerbinkę w górnej krawędzi ramki. Lufa wkręcona jest w obsadę – komorę zamkową z mostkiem. Pod obsadą zamkową umocowane jest w łożu pudełko stałego, wystającego z łoża magazynka połączonego z kabłąkiem spustowym oraz urządzenie spustowe złożone ze spustu, dźwigni spustowej umieszczonej na sworzniu, zaczepu kurkowego i wyrzutnika. na przedniej ścianie kabłąka spustowego jest przycisk dźwigni czepika trzymającego ładownik w magazynku. W magazynku umieszczony jest podajnik ze sprężyną płaską.

Rosyjscy Kozacy, uzbrojeni w zdobyczne karabiny powtarzalne Mannlicher M.95

Zamek: dwutaktowy, ryglowany symetrycznie, z ryglami umieszczonymi na tłoku zaporowym, jest zbudowany z 9 elementów: obracanego tłoka zaporowego, nieobracanego trzonu zamkowego, wyciągu, iglicy za sprężyną igliczną, kurka i bezpiecznika. Tłok zaporowy ma z przodu krawędź obejmującą połowę obwodu stopy łuski, a z lewej – pazur wyciągu. Po obu stronach tłoka znajdują się dwa rygle zaporowe. Tłok zaporowy ma z tyłu nieco cieńszą szyjkę, która wchodzi w trzon zamkowy. Szyjka ma na tylnej części dwie szerokie, skręcone spiralnie bruzdy leżące naprzeciw siebie. Bruzdy mają dwie odnogi, w które wpada sprężysta nasadka pazura wyciągu, unieruchamiająca tłok zaporowy przy zamku otwartym i zamkniętym. Tłok ma wewnątrz przewód igliczny za spiralną sprężyną igliczną. Tylny koniec szyjki tłoka zaporowego zakończony śrubą, która stanowi oporę dla sprężyny iglicznej. Walcowaty trzon zamkowy ma po bokach dwie listwy wodzące; w prawej mieści się sprężysta nasada pazura wyciągu. U spodu trzonu umieszczone są nasady wodzące, przesuwające się w wodzidłach obsady – komory zamkowej. Trzon zamkowy zawiera wewnątrz komorę na szyjkę tłoka zaporowego. Tłok posiadał w tylnej części szyjkę z krętymi jak gwint w lufie bruzdami, a trzon zamka kręte jak bruzdy szyjki wystające pola, które to podczas ciągnięcia za rączkę zamka powodowały obrót o 90 stopni tłoka zaporowego i wyjścia rygli z zaczepów ryglowych. Ruch do przodu obracał tłok w druga stronę powodując wejście rygli w zaczepy. W tylnej części trzona zamkowego, z prawej strony, umieszczona jest rączka zamkowa. W podstawie rączki, z lewej strony, znajduje się bezpiecznik skrzydełkowy z trójkątnym, płaskim zębem (wchodzącym w wycięcie kurka) i występem (wchodzącym w wycięcie obsady zamkowej), co uniemożliwia otwarcie zamka lub opuszczenie kurka. Przez trzon zamkowy przechodzi iglica z nakręcanym na jej koniec kurkiem. Kurek, w kształcie krótkiego walca, u dołu ma ząb kurkowy z nasadkami wodzącymi go w wodzidłach obsady. Kurek u góry przechodzi w moletowane wystające skrzydełko dla oparcia palca przy napinaniu kurka po niewypale. Łoże i kolba są drewniane, jednolite. łoże długie. Lufa leży w łożu luźno. dotykając drewna tylko przy bączku przednim i przy obsadzie zamkowej. Luźne umieszczenie lufy w łożu umożliwia swobodną wibrację lufy przy strzale. Odciągając do tyłu trzon zamkowy powodowało się automatyczny obrót tłoka i w efekcie odryglowanie broni oraz wyciągnięcie pustej łuski; ruch do przodu powodował wprowadzenie kolejnego naboju z magazynka i ponowne zaryglowanie.

Arsenał – Muzeum Militariów, Arsenał – Wrocław

Łoże: ma żłobki chwytowe dla lepszego ujęcia go lewą dłonią przez strzelca. Nakładka na lufie jest drewniana, długa, sięgająca od podstawy celownika do bączka przedniego. Nakładka jest związana z łożem za pomocą dwóch bączków umocowanych do łoża poprzecznymi śrubami. Tylny bączek wyposażony jest w strzemiączko do pasa, przedni bączek ma zaś u dołu obsadę do bagnetu, z lewej strony – koźlik. kolba z grubą szyjką z chwytem półpistoletowym jest smukła. Stopa kolby okuta stalowym trzewikiem, na dolnej krawędzi kolby umocowane jest drugie strzemię do pasa.

Postępy w dziedzinie metalurgii sprawiły, że M.95 był jednym z najelegantszych i najsmuklejszych karabinów wojskowych swojej epoki, a na pewno najlżejszym – zaledwie 3,78 kg mimo lufy o długości 762 mm.

Dalsze dzieje

Historia karabinów i karabinków systemu Ferdinanda Mannlichera nie zakończyła się wraz z zakończeniem I Wojny Światowej oraz rozpadem wiekowego Imperium Austro-Węgierskiego (do 1867 roku Imperium Austriackiego). Karabinek ten znalazł się na wyposażeniu części państw, które powstały po rozpadzie Austro-Węgier. Nowo powstałe armie austriacka oraz armia węgierska. Trendy światowe spowodowały, że oby dwie armie standaryzowały swoją broń w wersji krótszej – Repetier-Karabinerstutzen M.95, jednakże zaprzestając większej produkcji nowych karabinków i doprowadzając dłuższe wersje – skracając je – do przejętej wersji. W 1930 roku Austria, a następnie idąc tą drogą Węgry zastąpiły stare, tępołukowe naboje 8 x 51 R mm, który mimo zmian jeszcze przed wybuchem I Wojny Światowej, został utrzymany na stanie z powodu oszczędności i posiadania nadal dużej ilości starszych wersji karabinów typu M.88 oraz M.90 – nowym silniejszym nabojem ostrołukowym typu 8 x 56R mm. Wersja ta odtąd jest określana jako Repetier-karabinerstutzen M.30. Dodano tutaj osłonę muszki i kolejną zmianą w skalowaniu celownika – inna balistyka nowego naboju. Rok później w te ślady poszła armia węgierska, tworząc swoją odmianę, która otrzymała nazwę Puska 31.M.

Kraków, Kraków, Muzeum Armii Krajowej im. gen. Emila Fieldorfa “Nila”
Broń z kolekcji Dr. Stanisława Wcisło

Karabin M.95 był także w okresie międzywojennym używany jako Mannlicher wz. 1895 przez Wojsko Polskie. Karabiny Mannlichera produkowane były w Austro–Węgrzech w fabryce w Steyr i w Budapeszcie. W Steyr produkowano nie tylko wzory przyjęte w armii cesarskiej lecz wykonywano także broń dla wielu krajów, m. in. dla Argentyny, Brazylii, Bułgarii, Chile, Chin, Niemiec, Francji, Grecji, Holandii, Japonii, Kolumbii, Meksyku, Czarnogóry, Norwegii, Persji, Peru, Portugalii, Rumunii, Serbii i Syjamu.

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Niemieccy “ochotnicy” niemieckiego Volkssturmu – uzbrojeni w broń zdobyczną oraz pochodzącą z magazynów

Bibliografia

1. Witold Głębowicz, Roman Matuszewski, Tomasz Nowakowski: Indywidualna broń strzelecka II Wojny Światowej, Warszawa 2000, s. 28–29.
2. Karabiny karabinki i pistolety maszynowe Encyklopedia długiej broni wojskowej XX wieku – Żuk Aleksandr B.
3. https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Mannlicher_M1895

9 grudnia 2021

Ostatnia aktualizacja 3 tygodnie

Drukuj

Udostępnij:

Powiązane wpisy:

Mannlicher-Shoenauer υπόδ. 1903 Gevær M. 1889 Krag-Jørgensen Arisaka Meiji 30-Shiki Kiju