175 mm Samobieżna armata polowa M107 Self-Propelled Gun

Warszawa, Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej

M107 Self-Propelled Gun – amerykańska samobieżna armata polowa kalibru 175 mm opracowana i produkowana od 1962 roku w wytwórni Pacific Car and Foundry Company.

Historia konstrukcji

Działo samobieżne M107 w służbie holenderskiej

W latach 50.-tych XX wieku standardowym zmotoryzowanym działem artyleryjskim armii Stanów Zjednoczonych kalibru 203 mm był wariant, oznaczony jako M55, oparty na podwoziu i wieżyczce samobieżnego działa samobieżnego M53 kalibru 155 mm, które wykorzystywało niektóre elementy czołgu M48. Masa M55, wynosząca 44 000 kg, uniemożliwiała transport lotniczy, a zastosowane silniki benzynowe ograniczały zasięg do około 260 kilometrów i stanowiły poważne zagrożenie pożarowe w walce.

M107, Wietnam 1968 rok: Wiele otrzymało lokalne przezwiska, takie jak „Sấm sét” (Błyskawica) i „Vua chiến trường” (Król Pola Bitwy) namalowane na lufie

Spowodowało to, że US Army wydała wymóg dotyczący nowej serii samobieżnych systemów artyleryjskich: nowe uzbrojenie miało być lżejsze, transportowane drogą powietrzną i kontynuować praktykę wytwarzania kilku pojazdów z tego samego podwozia, aby uprościć konserwację i szkolenie. Firma Pacific Car and Foundry (Paccar) opracowała kilka prototypów. Samobieżna armata polowa typu T235 kalibru 175 mm, napędzane silnikiem wysokoprężnym i samobieżna haubica polowa T236 kalibru 203 mm, poza innym uzbrojeniem, były zasadniczo tym samym pojazdem (zastosowano to samo podwozie gąsienicowe). Zostały wprowadzone do służby w strukturach US Army, pod oznaczeniem jako M107 i M110 odpowiednio w 1962 roku i 1963 roku.

Firma Paccar otrzymał kontrakty na projektowanie samobieżnych zestawów artyleryjskich typu M107 i M110 oraz wstępne oferty produkcyjne od zakładów Detroit Arsenal. Opierały się one na opatentowanych kluczowych cechach zestawów artyleryjskich typu M55: pneumatycznym równoważniku, który poprawiał równowagę lufy, umożliwiając łatwiejsze podnoszenie broni (było to połączone z hydraulicznie sterowanym wahadłem), ulepszonym mechanizmie zapadkowym w celu poprawy celowania, nowej konstrukcji hydraulicznego mechanizmu odrzutu oraz hydraulicznie sterowanym usztywnieniu zawieszenia podwozia podczas strzelania z dział artyleryjskich. Dwie inne firmy również produkowały M107: FMC w latach 1965–1980 i Bowen-McLaughlin-York.

Holenderscy artylerzyści przygotowują się do ostrzału z armaty samobieżnej M107

Samobieżne zestawy artyleryjskie M107 i M110 wykorzystują te same elementy układu napędowego, co pojazd ratowniczy M578. Oprócz wykorzystania do wykonywania konserwacji M107 i M110 oraz do odzyskiwania uszkodzonych lub niesprawnych pojazdów, pojazd ten był szeroko stosowany w różnych rolach inżynieryjnych. Później wiele z dział M107 kalibru 175 mm przebudowano do konfiguracji M110A2 kalibru 203 mm.

M107 wspiera wojska amerykańskie w pobliżu granicy z Kambodżą w ramach operacji San Angelo w 1968 roku

Zastosowane podwozie

M107 z długą lufą (175 mm L/60), US Army, 1970 rok

Zarówno działo samobieżne M107, jak i wariant M110 bazują na wspólnym podwoziu gąsienicowym, które ma pięć kół jezdnych po obu stronach podwozia, ramiona napinające przymocowane do drążków skrętnych, gąsienice napędzane z przodu przez 450 KM (340 kW) turbodoładowany silnik wysokoprężny General Motors z turbosprężarką połączoną z sprężarką za pomocą stalowego wału wielkości ołówka. Silnik i skrzynia biegów są zamontowane z przodu po prawej stronie, a kierowca po jego lewej stronie. Silnik miał przymocowaną pompę hydrauliczną, która służyła do poruszania wieżyczką za pomocą ręcznej korby zapasowej.

Zestawy artyleryjskie M107, używane w Wielkiej Brytanii

Pompa hydrauliczna była czasami niewłaściwie używana do kopania, działającej na tylnej łopatce, co powodowało uszkodzenie cylindrów hydraulicznej łopatki po wystrzeleniu pierwszego pocisku. Ręczna pompa zapasowa była używana do układania działa, ponieważ sterowanie hydrauliczne było zbyt zgrubne. Głównym celem pompy hydraulicznej było wkładanie lufy do baterii, taranowanie amunicji i ładunków, podnoszenie lub opuszczanie tylnej łopatki, szybka regulacja zgrubnego odchylenia przez strzelca i szybka regulacja zgrubnego podniesienia przez pomocnika strzelca.

Amerykańskie M107 w Wietnamie

Opancerzenie

Podwozie gąsienicowe zestawów artyleryjskich typu M107/M110 zapewnia ochronę tylko kierowcy wozu, a 13 mm pancerza, wykonanego z pancernego aluminium wystarczało, aby zablokować jedynie ostrzał z broni ręcznej i odłamki pocisków do kalibru 152 mm. Później, zaczęto dostarczać dodatkowe tarcze, wykonane z kevlaru były często dostarczane do jednostek wyposażonych w zestawy samobieżne M107 w celu zapewnienia dodatkowej ochrony, ale ze względu na nieporęczność ich użycia, były one często przechowywane po bokach pojazdu lub nawet używane do rozmieszczenia w terenie wokół działa samobieżnego.

Zachodnioniemiecki kamuflaż M107 NATO, 1980 rok

Opis konstrukcji

Strzelanie z samobieżnego zestawu artyleryjskiego M107, baza wsparcia ogniowego Bastogne, Wietnam

175 mm działo samobieżne M107 ma większą otwartą przestrzeń roboczą niż zamknięta przestrzeń samobieżnej artylerii podobnej do „czołgu” – posiadającej obrotową wieżę, takiej jak samobieżna haubica polowa M109 kalibru 155 mm. Pozwala to na szybsze czasy przeładowania, a wysoka prędkość manewrowania i szybki czas przeładowania pozwalają zestawowi M107 ćwiczyć strzelanie i wycofanie się z pozycji ogniowych, aby ponownie rozstawiając się na kolejnej pozycji ogniowej.

Widok z tyłu zamka armaty kalibru 175 mm z zestawu samobieżnego M107

Jedną z głównych wad samobieżnego zestawu artyleryjskiego M107 w walce było to, że ustawienie działa wymagało drobnych, umiejętnych ruchów całego pojazdu. Strzelec wysyła sygnały ręczne do kierowcy, który widzi je w lewym lusterku wstecznym i przesuwa pojazd w lewo lub w prawo, poruszając drążkiem kierowniczym. Pozostali kanonierzy (zwani „Gun Bunnies”) ustawiają kolimator i mechanizmy celownicze pod kierunkiem działonowego.

Izraelski M107 Romach, południowy Liban 1988 rok

Tylko dwa naboje rozdzielnego ładowania są przewożone w wozie działa na tzw. „tacach ładujących”. Te naboje mogą być wystrzeliwane przez pokładową załogę składającą się z pięciu osób (szef sekcji, kierowca, działonowy, pomocnik działonowego, kanonier numer jeden) z całkowitej załogi trzynastu osób. Pozostała amunicja i załoga podążają za transporterem amunicji typu M548. Jeśli działo byłoby skierowane w stronę wrogiej artylerii, działo strzelałoby i zmieniało pozycję, gdzie członkowie załogi przeładowywaliby M107 w nowej lokalizacji, aby uniknąć ognia przeciwbateryjnego wroga. Każdy członek załogi M107 ma swoje obowiązki podczas prowadzenia ostrzału.

Izraelski Romach, stan na dziś. Zmodernizowano lufę i amunicję, zasięg oddawanego strzału wydłużono do 50 000 metrów

Szef sekcji obsługuje hydrauliczny ładunek i taran, weryfikację za pomocą „Kwadrantu strzelca”, a także obsługuje tylną „łopatę” i lewe odblokowanie łopaty. Kierowca obsługuje pozycje łopaty i blokadę ruchu lufy. Działonowy kontroluje odchylenie (poziomy kierunek, w którym skierowana jest broń artyleryjska). Pomocniczy działonowego kontroluje wysokość. Pierwszy kanonier otwiera i zamyka zamek, weryfikuje taranowanie naboju za pomocą pręta taranu ładującego i ładunku miotającego na czerwono na szmatce (co oznacza, że widzi czerwoną łatkę zapalnika, aby sprawdzić, czy łuska z ładunkiem miotającym nie został włożony odwrotnie), ładuje spłonkę, zaczepia linkę (tzw. świński ogon), na komendę pociąga linkę i odblokowuje prawą blokadę łopaty. Kanonierowie od drugiego do dziewiątego ustawiają kolimator (US Army Tm 9-2300-216-10), paliki celownicze, muszkę (tylko do misji bezpośredniego ognia), łączność, przygotowują dodatkową amunicję (w tym zapalnik) i strefy prochowe, zapewniają bezpieczeństwo, prowadzą pojazd amunicyjny M548, obsługują zamontowany na pierścieniu prowadzącym wielkokalibrowy karabin maszynowy M2HB kalibru .50 (12,7 mm), rozstawiają siatki maskujące, kopią dół do spalenia i zajmują się uzupełnianiem amunicji.

Wymiana lufy w zestawie M107 w bazie ogniowej Camp Carroll, 1968 rok

Wczesne lufy armat kalibru 175 mm były ograniczone do oddania 300 strzałów przy użyciu maksymalnego materiału pędnego typu 3, ale późniejsze egzemplarze rozszerzyły ten zakres do 700–1200 strzałów dzięki dokładnemu badaniu lufy przez wspierającą firmę US Army Ordnance Company.

Wymiana lufy lub jej zdjęcie było konieczne, gdy lufa wyczerpała swój okres eksploatacji, wykryto pęknięcia lub podczas konwersji zestawu typu M107 na wariant M110. W US Army Service najniższy poziom wymiany, wykonywano w warsztacie konserwacyjnym Artillery Battalion. Mógł być również wykonywany przez jednostki wsparcia Ordnance Depot lub w stałych składach, takich jak Anniston Army Depot, Picatinny Arsenal lub Miesau Army Depot w Niemczech Zachodnich (Republika Federalna Niemiec). Gdy wymiana uzbrojenia była wykonywana na poziomie batalionu, używano lekkiego wozu ewakuacyjnego typu M578. Luf nie można było wymienić za pomocą pojedynczego M578 ze względu na ich ciężar i konieczność precyzyjnego umieszczenia lufy w kołysce, aby zapobiec uszkodzeniu mosiężnych prowadnic lufy armaty. Użyto dwóch dźwigów, po jednym na każdym końcu lufy. Wóz ten mógł być również używany do konwersji 175 mm M107 na wariant 203 mm M110. Wymiana luf dział wykonywała zwykle współpracująca z nią US Army Ordnance Company lub stały skład, ponieważ wymagała ona zamontowania elektrycznej wyciągarki szynowej i modyfikacji podwozia dla lufy typu E2.

Ten odpowiednik używanego do niedawna w Polsce 203 mm działa 2S7 Pion o jeszcze większym kalibrze znalazł się w posiadaniu warszawskiego Muzeum Wojska Polskiego w latach dziewięćdziesiątych. Obecnie eksponat w Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej.

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Warszawa, Muzeum polskiej Techniki Wojskowej

Do podnoszenia silnika lub skrzyni biegów z kadłuba raz w miesiącu używano jednego wozu M578 w celu naprawy silnika wozu i skrzyni biegów, który był przykryty dwiema aluminiowymi płytami pokładowymi stropu.

Rysunek techniczny wozu M578

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Państwo – Stany Zjednoczone
Producent – Pacific Car & Foundry Company
Typ pojazdu – samobieżna armata polowa
Trakcja – gąsienicowa
Załoga wozu – pięciu żołnierzy (cały zestaw artyleryjski – 13 żołnierzy)
Prototypy konstrukcji – 1961 rok
Produkcja seryjna – lata 1961-1972
Egzemplarze – łącznie około 1200 wozów
Napęd wozu – silnik wysokoprężny, 8-cylindrowy General Motors 8V71T o mocy 450 KM przy 2300 obr./min.
Transmisja – mechaniczna
Trakcja – gąsienicowa
Długość – 11 260 mm (maksymalna, z uzbrojeniem), 5720 mm kadłub wozu
Szerokość – 3150 mm
Wysokość – 3680 mm w położeniu marszowym
Prześwit kadłuba – 470 mm
Masa wozu – 28 168 kg własna
Prędkość maksymalna – 56 km/h (droga utwardzona)
Zasięg maksymalny – do 725 kilometrów
Pokonywanie przeszkód terenowych:
Brody – do głębokości 1070 mm
Rowy/okopy – do szerokości 2360 mm
Ścianki – do wysokości 1020 mm
Uzbrojenie artyleryjskie – jedna armata polowa M113 kalibru 175 mm
Kąt ostrzału uzbrojenia artyleryjskiego:
w płaszczyźnie pionowej – od -2 stopni do +65 stopni
w płaszczyźnie poziomej – po 30 stopni na prawo i lewo od osi wzdłużnej kadłuba
Osiągi – prędkość początkowa pocisku przy ładunku miotającym;
przy ładunku pierwszym: 509 m/s
przy ładunku drugim: 702 m/s
przy ładunku trzecim: 912 m/s
maksymalna donośność pocisku artyleryjskiego – 32 700 metrów
szybkostrzelność praktyczna – 2 strz./min.

Pojazd ratowniczy M578 w akcji

Działania bojowe

Półwysep Indochiński (Wietnam)

Amerykańskie działo samobieżne M107 kalibru 175 mm, które od 1969 roku służyło w obu grupach artylerii US Army oraz w bateria US Marine Corps, zgrupowanych na terytorium Wietnamu Południowego, zastępując w tej roli starzejące się działa samobieżne M53 kalibru 155 mm, posiadało maksymalny zasięg prowadzenia ognia do 33 000 metrów. Największa wadą tego działa samobieżnego był fakt, że lufa zastosowana do działa posiadała niedostatecznie dużą żywotność. Był to problem, jednak częściowo rekompensowany przez fakt, posiadania zapasów luf dla nich oraz możliwość stosunkowo szybkiej ich wymiany nawet w warunkach polowych. Jednakże ciężkie baterie artylerii samobieżnej US Army zostały wkrótce zreorganizowane i zawierały one w swoich szeregach działa samobieżne M107 kalibru 175 mm, jak i M110 kalibru 203 mm. Wielką zaletą tego typu rozwiązania było zastosowanie w praktyce identycznego podwozia, a jak się okazało, wymiana stosowanego uzbrojenia z armaty polowej kalibru 175 mm na haubice kalibru 203 mm (8-calowego) nie nastręczała żadnych problemów, nawet w stosunkowo trudnych warunkach polowych (jeżeli dysponowano tylko odpowiednim do tego zadania dźwigiem). Jeżeli posiadano dokładne koordynaty ogniowe, które były podawane przez obserwatorów lotniczych czy naziemnych, to ogień prowadzony z obu dział (kalibru 175 mm i 203 mm) okazywał się nader groźny nawet dla oddziałów poruszających się często w gęstej dżungli lub poważnie zakłócać linie zaopatrzeniowe dla oddziałów nieprzyjacielskich. Bardzo dobrym przykładem jest tutaj użycie dział samobieżnych M107 z bazy ogniowej Camp Carroll, która przez kilka tygodni bardzo skutecznie spierała swoim celnym ogniem obronę bazy US Marine Corps w Khe Sanh, która była prowadzona od początku 1968 roku. Amerykańscy artylerzyści operowali z bazy ogniowej oddalonej o ponad 20 kilometrów. Pomimo pozornie niewielkiej liczby dział samobieżnych tego typu, które się tam znajdowały, to tak działa kalibru 175 mm oraz 203 mm zostały zaopatrzone w olbrzymią ilość pocisków artyleryjskich obu kalibrów i wykorzystywano je w szerokim zakresie.

M107 strzela w Wietnamie w 1968 roku

Załogi amerykańskich baz wojskowych bardzo często w tym okresie korzystały z pomocy rozlokowanych w pewnych odległościach od nich baz ogniowych FSB – Fire Support Base oraz wsparciu powietrznym. Jeżeli tylko artyleria ta nie została rozlokowana na odpowiednich do tego typu zadań pozycjach ogniowych, baza taka mogła skazać siebie na zagładę.

Po zakończeniu działań przez siły US Army oraz US Marine Corps, większość dział samobieżnych M107 wróciła do Stanów Zjednoczonych, tylko niewielka część z nich znalazła się w służbie ARVN – sił zbrojnych Południowego Wietnamu.

175 mm samobieżna armata polowa typu M107 wycofano z uzbrojenia armii US Army pod koniec lat 70.-tych XX wieku, kiedy to wymieniono armatę polową kalibru 175 mm na wydłużoną armato-haubicę kalibru 203 mm, a tak zmodyfikowane wozy zostały oznaczone jako M110A2.

Brytyjscy artylerzyści, lata 70.-te XX wieku

Izrael

Samobieżna armata polowa M107 kalibru 175 mm był również używany przez Siły Obronne Izraela w różnych konfliktach arabsko-izraelskich od czasu wojny Yom Kipur. Podczas wojny Yom Kipur był jedną z niewielu broni zdolnych do zniszczenia egipskich i syryjskich stanowisk rakiet przeciwlotniczych, znajdujących się na zapleczu sił obrony powietrznych przeciwnika. Z łącznie 15 baterii rakietowych zestawów przeciwlotniczych SA-2 utraconych przez Egipt na wschodnim brzegu Kanału Sueskiego, 13 baterii zostało zniszczonych przez samobieżne zestawy artyleryjskie typu M107. Kiedy Siły Obronne Izraela przekroczyły Kanał Sueski w ramach operacji „Gazela”, działa samopowtarzalne M107 były jednymi z pierwszych, które przekroczyły go razem z czołgami i transporterami opancerzonymi. Działa samobieżne M107 miały również wystarczający zasięg, aby uderzyć w stolicę Syrii, Damaszek. 108 egzemplarzy otrzymano po między 1973 rokiem, a 1982 rokiem i były one również używane podczas operacji „Pokój dla Galilei”.

Wietnam, 1968 rok

Gdy zasięg tych artyleryjskich zestawów samobieżnych został przekroczony przez ostrzał rakietowy z Tyru, ulepszono je poprzez dodanie większego zasięgu, artyleryjskiej amunicji kalibru 175 mm i nowego prochu dla ładunków miotających, dostarczanego przez zakłady Gerald Bull 's Space Research Corporation. Umożliwiło to prowadzenie działań na dystansie ponad 50 000 metrów ze zwiększoną celnością. Izraelskie Siły Obronne nabyło ponad 200 pojazdów tego typu. W służbie Izraelskich Sił Obronnych 175 mm samobieżnej armaty polowej typu M107 jest znany jako Romach (włócznia lub lanca).

Inny użytkownicy

175 mm samobieżne zestawy artyleryjskie typuM107 były szeroko używane przez armię irańską podczas wojny iracko-irańskiej z lat 1980-1988, które zostały dostarczone jeszcze przed rewolucją irańską w 1979 roku.

Użytkownicy zestawów artyleryjskich M107

Obecni

Cypr – Cypryjska Gwardia Narodowa: 12 egzemplarzy M107
Grecja – Armia Grecka łącznie 36 egzemplarzy, z czego 24 egzemplarze przerobionych na wariant M110A2 kalibru 203 mm
Iran – Armia Cesarskiej i Islamskiej Republiki Iranu
Wietnam – PAVN zdobył kilka samobieżnych zestawów artyleryjskich M107 podczas wojny w Wietnamie. Obecnie znajdują się w rezerwie artyleryjskiej sił zbrojnych PAVN

Byli użytkownicy

Izrael – Siły Obronne Izraela, łącznie dostarczono 210 egzemplarzy, dziś w większości zmagazynowane jako zapas mobilizacyjny
Włochy
Holandia
Hiszpania – armia hiszpańska, której dostarczono 12 egzemplarzy zestawów M107, przerobionych następnie na wariant M110A2 na początku lat 90.-tych XX wieku
Korea Południowa – Armia Republiki Korei, której dostarczono 24 egzemplarzy M107, wycofane ze służby w 2008 roku
Republika Turecka
Republika Federalna Niemiec
Wielka Brytania
Stany Zjednoczone – Armia Stanów Zjednoczonych i Korpus Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych

Bibliografia

M. P. Robinson, Amerykańska artyleria w wojnie wietnamskiej Częśc II: artyleria samobieżna US Army i US Marine Corps, Czasopismo Militaria Nr. 3/2024, Kagero, Świdnik
https://tank-afv.com/coldwar/US/M107-self-propelled-gun.php
https://commons.wikimedia.org/wiki/M107_175_mm_self-propelled_gun
https://en.wikipedia.org/wiki/M107_self-propelled_gun