Jak-9P
Samolot myśliwski Jakowlew Jak-9P
Historia konstrukcji
Samolot Jak-9 wywodzi się pośrednio z wersji samolotu Jakowlew Jak-7B z silnikiem WK-105PF (M-105PF) zmodyfikowanego w kierunku zwiększenia zasięgu. Prototyp otrzymał oznaczenie Jak-7DI. Otrzymał skrzydła konstrukcji mieszanej (duraluminiowej) opracowane dla prototypu samolot myśliwsko-rozpoznawczego Jak-7D, zamiast dotychczasowego skrzydła drewnianego. Skrzydło mieściło większy zapas paliwa. Dzięki nowemu skrzydłu samolot stał się lżejszy od Jaka-7, w celu dalszego zmniejszenia masy osłabiono jego uzbrojenie, które stanowiło teraz 1 działko kalibru 20 mm i 1 najcięższy karabin maszynowy kalibru 12,7 mm. Posiadał kroplową osłonę kabiny pilota i obniżony grzbiet kadłuba za kabiną, a także nadal miał przedział transportowy za kabiną, zamykany sklejkową pokrywą. Prototyp testowano od czerwca 1942 roku, jego próby państwowe prowadzono do dnia 5. 08. 1942 roku. Zakończyły się pomyślnie i samolot skierowano do produkcji pod nowym oznaczeniem Jakowlew Jak-9.
Był najliczniejszym modelem z rodziny samolotów myśliwskich Jakowlewa. W latach 1942-1948 zbudowano 16769 egzemplarzy w licznych wersjach rozwojowych:
Jak-7DI
-
Jak-9D
-
Jak-9T
-
najcięższe karabiny maszynowe. Badania państwowe Jak-9U WK-107A, prowadzone od stycznia do kwietnia 1944 roku, ujawniły, że jest szybszy od myśliwców Ławoczkin Ła-7 i Jakowlew Jak-3 oraz od niemieckich Messerschmitt Bf-109G-2 i Focke-Wulf Fw-190A-4. Oceniono go jako najlepszy dostępny myśliwiec. Mimo to, poważne problemy sprawiał nie do końca dopracowany zespół napędowy. Zdecydowano jednak skierować nowy myśliwiec do produkcji i od kwietnia 1944 roku do sierpnia 1945 roku zbudowano 3921 egzemplarzy. Samoloty te jednak borykały się z problemami związanymi z zespołem napędowym, dopiero od grudnia 1944 roku część z nich wyeliminowano.
-
Jak-9D
-
Samolot myśliwski Jak-9 polskiego lotnictwa wojskowego
-
najcięższego karabinu maszynowego. Próby prowadzono w kwietniu 1943 roku. Nie budowany seryjnie.
-
najcięższego karabinu maszynowego kalibru 12,7 mm (zabudowanym zamiast działka kalibru 20 mm) i 1 karabinu maszynowego kalibru 7,62 mm. Wersja specjalnie przystosowana do przechwytywania samolotów wroga, nie była budowana seryjnie.
Samoloty te budowano początkowo w wytwórni syberyjskiej, a od 1943 roku w Charkowskich Zakładach Lotniczych i od 1944 roku w Kijowskiej Wytwórni Samolotów. Samoloty Jak-9 przez początkowy okres produkcji borykały się z problemami odnośnie jakości wykonania. Największe problemy występowały na samolotach produkowanych w okresie od zimy do wiosny 1943 roku, na których czasami zrywało się poszycie skrzydeł. W październiku 1942 roku samoloty Jak-9 stoczyły pierwsze walki powietrzne w rejonie Stalingradu. Samoloty tego typu były stosowane do końca wojny na wszystkich frontach radzieckich od półwyspu bałkańskiego do obszaru za kręgiem polarnym. Brały udział w wyzwoleniu Republiki Rosyjskiej, Ukraińskiej, Białoruskiej, republik nadbałtyckich, Polski i pozostałych krajów Europy środkowej, kończąc szlak bojowy nad Berlinem, Wiedniem i Pragą Czeską. Maszyny tego typu stanowiły pod koniec wojny podstawową siłę radzieckiego lotnictwa myśliwskiego.
Samoloty rodziny Jak-9 używane były również w lotnictwie:
-
Albanii
-
Bułgarii
-
Chin
-
Francji
-
Węgier
-
W latach 90.-tych w Rosji zbudowano na zamówienie kilka (kilkanaście?) replik myśliwców Jakowlewa z czasów Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Były to głównie modele Jak-3 i Jak-9D. Podobno powstały one w macierzystych zakładach z wykorzystaniem zachowanej dokumentacji i oprzyrządowania produkcyjnego. Ze względu na brak oryginalnych silników Klimowa, nowe Jaki wyposażono w amerykańskie Allisony, znane przede wszystkim z samolotów Curtiss P-40 i wczesnych P-51 „Mustang”. Nabywcami samolotów byli głównie bogaci kolekcjonerzy z Zachodu: od USA po Nową Zelandię i od Europy po RPA.
W służbie Polski
Samoloty Jak-9 stanowiły również wyposażenie jednostek lotniczych ludowego Lotnictwa Polskiego. Pierwszą maszynę tego typu dostarczono do 1. PLM (Pułk Lotnictwa Myśliwskiego) „Warszawa” w kwietniu 1944 roku Samolot pozostawał do dyspozycji dowódcy pułku do lipca 1944 roku, kiedy oddano go jako maszynę nietypową jednostkom tyłowym. Standardowe wyposażenie 1. PLM składało się wówczas z samolotów Jakowlew Jak-1b (Jak-1M). Pod koniec 1944 roku rozpoczęto wymianę sprzętu wprowadzając na wyposażenie samoloty Jak-9. Pierwsze 4 egzemplarze w wersji Jak-9D dostarczono grudniu 1944 roku. W dniu 18. 01. 1945 roku pułk otrzymał 10 następnych Jak-9M i Jak-9T. Samoloty uczestniczyły w walkach o przełamanie Wału Pomorskiego i w czasie szturmu Kołobrzegu. W kwietniu i maju 1945 roku 1. PLM uczestniczył w operacji berlińskiej.
W dniu 20. 09. 1944 roku rozpoczęto formowanie 1. Polskiej Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego, w skład której wchodziły trzy pułki: 9. PLM: zorganizowany na bazie 248. radzieckiego PLM, 10. PLM: zorganizowany na bazie 246. radzieckiego PLM i 11. PLM: zorganizowany na bazie 832. radzieckiego PLM. Jednostki otrzymały standardowe wyposażenie składające się z samolotów Jak-9, które dostarczono w październiku 1944 roku, łącznie 98 samolotów Jak-9T i Jak-9M. W dniu 24. 04. 1945 roku pułki 1. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego weszły do walki, biorąc aktywny udział w operacji berlińskiej. Ostatnie loty bojowe wykonano w dniu 4. 09. 1945 roku.
W dniach 10-19. 05. 1945 roku wszystkie pułki myśliwskie zostały przebazowane do Polski. W styczniu 1946 roku nastąpiła reorganizacja lotnictwa myśliwskiego. Rozformowano 9. PLM oraz przemianowano 3, DLM na 1, DLM Brandenburską. Ponadto przemianowano pozostałe pułki lotnictwa myśliwskiego, pozostawiając poprzednią nazwę tylko 1, PLM. W październiku 1946 roku rozformowano sztab 1, DLM wraz z pododdziałami pomocniczymi, kończąc pokojową reorganizację lotnictwa myśliwskiego. Po tych zmianach stan lotnictwa myśliwskiego w końcu 1946 roku przedstawiał się następująco:
Autor – Dawid Kalka
Warszawa, Muzeum Wojska Polskiego
-
W Polsce używano samoloty Jak-9 w wersjach:
-
Silnik WK-105PF (M-105)
Kraków, Muzeum Lotnictwa Polskiego
Oprócz pułków lotnictwa myśliwskiego Jaki-9 stosowano również w innych jednostkach, w lotnictwie morskim pomocniczym i w szkolnictwie wojskowym:
-
Rządowa Eskadra Transportowa.
-
Specjalny Pułk Lotniczy.
-
Samodzielna Eskadra Lotnicza Marynarki Wojennej (uformowana 18. 10. 1948 roku).
-
15. Samodzielny Zapasowy Pułk Lotniczy zreorganizowany w październiku 1945 roku i przemianowany na 1. Samodzielny Szkolno-Treningowy Mieszany Pułk Lotniczy (rozformowany w lutym 1946 roku).
-
Wojskowa Szkoła Pilotów, przemianowana później na Oficerską Szkołę Lotniczą.
W dniu 3. 09. 1944 roku w lotnictwie polskim znajdowało się 98 samolotów Jak-9, w dniu 24. 04. 1945 roku: 130 egzemplarzy, w dniu 1. 02. 1946 roku: 200 egzemplarzy. Natomiast w dniu 1. 09. 1949 roku było w Polsce 170 samolotów Jak-9, w tym: 46 Jak-9M, 12 Jak-9T, 93 Jak-9P i 19 Jak-9W. Ze względu na brak samolotów szkolno-bojowych, w latach 1947-1952 w Lotniczych Zakładach Remontowych Nr 2 w Bydgoszczy przebudowano 50 samolotów Jak-9 na dwustery przejściowe Jak-9W.
Jeden samolot Jak-9P został przekazany w sierpniu 1950 roku do zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie jako dar Dowództwa Wojsk Lotniczych. Drugi samolot Jak-9P znajduje się w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni.
Konstrukcja samolotu:
Jedno- lub dwumiejscowy wolnonośny dolnopłat o konstrukcji mieszanej, w wersjach Jak-9U i Jak-9P- metalowej. Skrzydło konstrukcji metalowej, dwudźwigarowe, pokryte sklejką. Kadłub metalowy kratownicowy, pokryty sklejką w części środkowej i płótnem w pozostałej części, silnik osłonięty zdejmowanymi panelami z blachy. W wersji Jak-9P pokrycie kadłuba metalowe. Kabina zakryta. Usterzenie konstrukcji metalowej. Podwozie klasyczne chowane w locie.
Uzbrojenie samolotu (przedstawione warianty):
-
Według innych danych wersja Jak-9M była uzbrojona w 1 działko SzWAK kalibru 20 mm oraz 2 najcięższe karabiny maszynowe UBS kalibru 12,7 mm, natomiast wersja Jak-9M- 1 działko MPSz kalibru 20 mm i 1 najcięższy karabin maszynowy UBS kalibru 12,7 mm.
-
Wersja Jak-9DD: 1 stałe działko SzWAK kalibru 20 mm.
-
Wersja Jak-9U: 1 stałe działko WJa-23 kalibru 23 mm oraz 2 stałe najcięższe karabiny maszynowe UBS kalibru 12,7 mm, 4 niekierowane pociski rakietowe RS-82.
-
Wersja Jak-9K: 1 stałe działko NS-45 kalibru 45 mm.
-
Wersja Jak-9W: 1 stałe działko SzWAK kalibru 20 mm i 2 stałe najcięższe karabiny maszynowe UBS kalibru 12,7 mm. Według innych danych wersja Jak-9W1: 1 najcięższy karabin maszynowy UBS kalibru 12,7 mm, natomiast Jak-9W2- 1 działko SzWAK kalibru 20 mm lub MP-23-WW kalibru 23 mm.
-
Dodatkowo samoloty mogły mieć podwieszone 2 bomby po 100 kg lub 6 niekierowanych pocisków rakietowych RS-82, wersja Jak-9B- udźwig bomb- 400-450 kg.
Jak-9K
Wyposażenie samolotów:
-
Samoloty Jak-9 miały radiostację pokładową UKF typu RSI-4. Dla wykonywania rozpoznania fotograficznego zabudowywano aparaty fotograficzne AFA-1m.
-
Jak-9P: radiostacja pokładowa UKF typu RSI-4, nadajnik sygnałów swój-obcy, radiopółkompas RPKO-10 i fotokarabin PAU-22.
Silnik- rzędowy w układzie V:
-
Warianty Jak-9U, Jak-9P- WK-107A o mocy 1103 kW (1500 KM).
-
Warianty Jak-9W- WK-105PF2 o mocy 912 kW (1240 KM). Według innych danych wersja Jak-9W1 posiadała silnik M-105PF o mocy 912 kW (1240 KM), natomiast Jak-9W2 silnik WK-105PF2.
Podstawowe dane taktyczno-techniczne
-
Model: Jak-9
-
Rozpiętość: 9740 mm
-
Długość: 8550 mm
-
Wysokość: 3000 mm
-
Powierzchnia nośna: 17,15 m2
-
Masa własna: 2505 kg
-
Masa całkowita: 3060 kg
-
Prędkość maksymalna: 592 km/h
-
Czas wznoszenia na 5000 m: 4,9 min
-
Pułap maksymalny: 10 000 m
-
Zasięg maksymalny: 910 km
Model: Jak-9P
-
Rozpiętość: 9770 mm
-
Długość: 8550 mm
-
Wysokość: 3190 mm
-
Powierzchnia nośna: 17,15 m2
-
Masa własna: 2716 kg
-
Masa całkowita: 3395 kg
-
Prędkość maksymalna: 673 km/h
-
Wznoszenie: do 29 m/s
-
Czas wznoszenia na 5000 m: 5,8 min
-
Pułap maksymalny: 12 060 m
-
Zasięg maksymalny: 925 km
Bibliografia
- http://www.samolotypolskie.pl/samoloty/1356/126/Jakowlew-Jak-92
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Jak-9
-
-
-
-
-
-
-