Samolot szturmowy Ił-10

Historia konstrukcji

W 1943 roku został opracowany w zespole konstrukcyjnym S. W. Iljuszyna projekt jednomiejscowego samolotu myśliwskiego-niszczyciela bombowców Iljuszyn Ił-1. Stanowił kolejną wersję rozwojową samolotu Iljuszyn Ił-2m3, był jednak całkowicie nową konstrukcją pod względem technologicznym. Samolot został zmodyfikowany aerodynamicznie, zmniejszony wymiarowo, otrzymał zmienione podwozie z nowym sposobem chowania, przede wszystkim jednak otrzymał bogatsze wyposażenie radionawigacyjne oraz silne opancerzenie. Prototyp został oblatany dnia 19. 05. 1944 roku. Jednak wkrótce zrezygnowano z jego dalszego rozwoju. Siły Powietrzne Związku Radzieckiego zainteresowane były opracowaniem nowego samolotu szturmowego. Projekt samolotu szturmowego był opracowywany od wiosny 1943 roku równolegle z samolotem Ił-1, do którego był bardzo podobny. Samolot otrzymał dwumiejscową kabinę i ulepszone opancerzenie silnika i kabiny. Prototyp samolotu, oznaczony jako Iljuszyn Ił-10 został zbudowany w fabryce nr 18 na początku lutego 1944 roku i oblatany dnia 18 .04. 1944 roku i po oblataniu oddano w kwietniu do prób państwowych, które zakończono 09. 07. 1944 roku. W lipcu 1944 roku prototyp Ił-10 pomyślnie przeszedł próby porównawcze z samolotami konkurencyjnymi Iljuszyn Ił-8 i Suchoj Su-6/III, dystansując te maszyny pod wieloma względami. W sierpniu 1944 roku Ił-10 skierowany został do produkcji wielkoseryjnej w Fabryce nr 1 i Fabryce nr 18 „Znamia Truda” w Kujbyszewie. Pierwszy seryjny samolot został oblatany 27. 09. 1944 roku. W październiku pierwsze samoloty Ił-10 zaczęto przekazywać odbiorcy, do dnia 01. 05. 1945 roku, kiedy dostarczono 785 egzemplarzy.

Przeszkolenie pułków szturmowych na nowy sprzęt rozpoczęto we wrześniu 1944 roku. Od stycznia 1945 roku pierwsze pułki zostały skierowane na front. W walkach w ostatnich miesiącach wojny w Europie udział wzięły tylko trzy pułki wyposażone w Ił-10: 571., 108. i 118. W dniu 10. 05. 1945 roku na stanie armii lotniczych radzieckich pierwszorzutowych frontów było 120 sprawnych i 26 niesprawnych Ił-10, ok. 12 egzemplarzy dysponowało lotnictwo morskie. Niektóre informacje podają, że do maja 1945 roku skierowano na front ponad 100 Ił-10, które stanowiły wyposażenie czterech pułków lotniczych. W sierpniu 1945 roku samoloty Ił-10 brały również udział w walkach przeciw japońskiej Armii Kwantuńskiej na Dalekim Wschodzie. Po zakończeniu działań wojennych rozwijano produkcję samolotów Ił-10, które sukcesywnie wypierały Ił-2 z jednostek lotnictwa szturmowego.

Uszkodzony Ił-10 należący do Sił Powietrznych Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej na lotnisku Gimpo we wrześniu 1950 roku

W końcu 1953 rokuw uzbrojeniu radzieckiego lotnictwa szturmowego było ogółem 2300 samolotów szturmowych zorganizowanych w 19 dywizji lotnictwa szturmowego. Ił-10 w lotnictwie radzieckim były eksploatowane do 1958 roku. W styczniu 1955 roku, w Związku Radzieckim było 1700 szturmowców zorganizowanych w 19 dywizji lotnictwa szturmowego, lecz już od 1954 roku trwał proces wycofywania ich i zastępowania przez samoloty odrzutowe MiG-15/MiG-15bis.

Samoloty Ił-10 z Związku Radzieckim były eksportowane do:

Bułgaria
Ił-10 był ostatnim samolotem bojowym napędzanym silnikiem tłokowym, produkowanym w wielkich seriach. Następne maszyny, przeznaczone do wsparcia ogniem wojsk lądowych, były napędzane silnikami odrzutowymi.

Polska

Dostawy samolotów szturmowych Ił-10 do Polski ruszyły w lutym 1949 roku, kiedy to do 5 Pułku Lotnictwa Szturmowego dostarczono pierwszych 40 egzempalrzy w 5. PLSz (Pułku Lotnictwa Szturmowego), stał się bazą przeszkoleniową polskiego lotnictwa szturmowego na samoloty Ił-10. Wkrótce samoloty te trafiły do 4. PLSz i .6 PLSz. Zastąpiono nimi stare Iły-2. W sierpniu 1949 roku przybyło do Polski pierwsze 8 samolotów szkolno-treningowych UIł-10, skierowano je do Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie. Główną dostawę zrealizowano w 1951 roku, w końcu roku na stanie było 96 egzemplarzy Ił-10 i 24 egzemplarzy UIł-10. W 1952 roku polskie lotnictwo szturmowe zostało rozwinięte w 4. Korpus Lotnictwa Szturmowego, w składzie 8. Dywizja Lotnictwa Szturmowego (4., 5. i 4.8 PLSz) oraz 16. DLSz (6., 51. i 53. PLSz). Od 1953 roku nowo sformowane jednostki szturmowe były zasilane dostawami czeskimi (Avia B-33 i Avia CB-33). W chwili rozformowania korpusu (dnia 01. 12. 1953 roku) na jego stanie było 160 szturmowców Ił-10. Obie dywizje szturmowe weszły w skład 3. Korpusu Lotnictwa Mieszanego. Samoloty Ił-10 wprowadzono również do uzbrojenia 1. i 12. Samodzielnej Eskadry Korygowania Ognia Artylerii.

W 1950 roku przezbrojono pierwszą eskadrę 30. Pułku Lotnictwa Marynarki Wojennej, a w 1955 roku drugą eskadrę lotniczą na samoloty Ił-10. W 1956 roku na stanie pułku było 23 Ił-10 i 5 UIł-10. W tym momencie na stanie lotnictwa polskiego było ogółem ponad 280 szturmowców Ił-10/B-33/CB-33. W rok później ruszyło ich stopniowe wycofywanie z eksploatacji. Loty na tym typie samolotu w lotnictwie morskim wykonywano do 1957 roku, po czym część samolotów przetransportowano do składnicy sprzętu lotniczego koło Opola, a pozostałe przebudowano na wersję dalekiego zasięgu i wysłano do Indonezji. Po licznych perturbacjach, po 1,5 roku samoloty te wróciły do kraju i zostały zezłomowane. Z jednostek bojowych Lotnictwa Operacyjnego szturmowce Ił-10 wycofano w latach 1957-58, do zadań pomocniczych wykorzystywano je jeszcze w latach 1958-59. Ostatni samolot Ił-10 ze stanu zdjęto w lutym 1960 roku. Zastąpiły je odrzutowe MiG-15/MiG-15bis (Lim-1/Lim-2), docelowo odrzutowe Lim-5M/Lim-6bis.

Samoloty Ił-10 były wielokrotnie demonstrowane w locie na defiladach i pokazach lotniczych, a także wystawiane na Wystawach Lotniczych we Wrocławiu w 1959 roku i w Krakowie w 1964 roku. W październiku 1957 roku jeden samolot Iljuszyn Ił-10 został przekazany jako dar Dowództwa Wojsk Lotniczych do ekspozycji Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Samoloty szturmowe Ił-10 z 53. Pułku Lotnictwa Szturmowego

Konstrukcja

Dwumiejscowy wolnonośny dolnopłat o konstrukcji metalowej. Skrzydła metalowe, trójdzielne. Konstrukcja dwudźwigarowa z pracującym kesonem. Pokrycie z blachy aluminiowej. Wyposażone w klapy szczelinowe i lotki. Lotki pokryte płótnem.

Kadłub dzielił się na dwie części, przednią pancerną i tylną o konstrukcji mieszanej lub metalowej (w ostatnim przypadku o konstrukcji półskorupowej pokrytej blachą duralową). Zastosowano pancerny korpus obejmujący silnik i jego agregaty, zbiorniki paliwa i oleju, ich instalacje oraz kabinę. Kabina zakryta.

Usterzenie klasyczne, całkowicie metalowe. Stateczniki pokryte blachą, stery płótnem. Podwozie klasyczne chowane w locie.

Uzbrojenie samolotów (poszczególne wersje):
- Uił-10: 2 stałe działka WJa kalibru 23 mm (w serii próbnej 2 karabiny maszynowe SzKAS kalibru 7,62 mm) i 2 wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych. Udźwig bomb 400-600 kg.
- Ił-10/1947: 4 stałe działka NS-23 kalibru 23 mm w skrzydłach, 1 ruchome działko BT-20 kalibru 20 mm strzelca, 4 wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych RS-82 lub RS-132 albo ROFS-132. Udźwig bomb 400-600 kg.