Samobieżny prom gąsienicowy GSP-55/GSP

Rozkładanie promu po połączeniu się obu pojazdów

Historia konstrukcji

Zastosowany układ jezdny lekkiego czołgu pływającego PT-76 (tutaj wydłużony o jedną parę kół nośnych) – wykorzystano do budowy gąsienicowego promu szturmowego typu GSP oi dwuczłonowej konstrukcji. Zastosowane „podwozie” obrócono tyłem do przodu, czyli koła napędowe znalazły się teraz z przodu kadłuba pojazdu. Zrezygnowano tutaj w zastosowaniu do pływania z napędu strugowodnego, a zamiast niego zastosowane zostały dwie śruby o dużej średnicy, które miały napędzać prom podczas pływania. Umieszczono je w krótkich tunelach, zakończonych klasycznymi sterami.

Pojazd sam wywodzi się z konstrukcji z 1948 roku, która otrzymała nazwę: Samochodnyj Desantnyj Tankonosiec, czyli samobieżny, desantowy transporter gąsienicowy czołgów i oznaczony jako K-71. Był to model pływającego transportera gąsienicowego typu K-61, na którym zostały dodatkowo umieszczone dwie łodzie, automatycznie rozkładane z jego obu burt. Jednak z zastosowanych łodzi była nieznacznie mniejsza, i jedna – mieściła się swoimi rozmiarami w drugiej, dzięki czemu cała konstrukcja w położeniu „naziemnym” wpisywała się w gabaryty ładunków kolejowych. Nośność całkowita promu wynosiła 36 000 kg przy masie własnej całego zestawu nie przekraczającej 12 000 kg. Niestety, rozkładane łodzie okazały się bardzo podatne na uszkodzenia podczas załadunku na prom gąsienicowy bojowych wozów pancernych i próby dalsze zostały wstrzymane.

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Drzonów, Lubuskie Muzeum Wojskowe

W 1952 roku był gotowy kolejny model prototypowy, który został zbudowany w Opytnom Zawode Inżeniernogochodnyj Parom K-71, a jego ładowność maksymalna wzrosła do aż 52 000 kg. W 1954 roku dokumentację przekazano do Kriukowskiej Fabryki Wagonów, gdzie konstrukcję istotnie udoskonalono i nadano mu całkowicie nowe oznaczenie – SP-55. Z czasem oznaczenie to zostało zmienione n GSP-55, a wreszcie jako GSP (Gusienicnyj Samochjodnyj Parom). Podczas przeprowadzonych prób przeprowadzonych w 1956 roku prom ten przewiózł łącznie 111 egzemplarzy radzieckich czołgów ciężkich oraz radzieckich czołgów ciężkich, a następnie sam przejechał łącznie ponad 2000 kilometrów. Przyjęto go do uzbrojenia armii radzieckiej decyzją ministra obrony w dniu 4 maca 1957 roku. W latach 1957-1979 Kriukowska Fabryka Wagonów zbudowała łącznie 2100 egzemplarzy promów samobieżnych typu GSP, a później jeszcze dodatkowe 300 egzemplarzy zostało wyprodukowanych w fabryce Wołgogradnuieftiemasz.

Sama konstrukcja promu była bardzo dobrze przemyślana i zarazem prosta: zamiast rozkładanych łodzi zastosowano zamknięte od góry pontony. Każdy pojazd dysponował jednym rozkładanym pontonem, a sam prom składał się z dwóch połączonych pojazdów, z których prawy był konstrukcyjnie lustrzanym odbiciem lewego pojazdu. Każdy z nich mógł pływać samodzielnie i wtedy jego zanurzenie wynosiło 1500 mm. Po spięciu burtami całości zestawu, jego zanurzenie zmniejszało się z ładunkiem do jednego metra (1000 mm). Operacja spinania ze sobą dwóch połówek według przyjętego regulaminu zajmowało dwóm – trzyosobowym załogom zajmować miała do 8 minut, ale w praktyce dwie dobrze wyszkolone trzyosobowe załogi mogły to zrobić w mniej niż 4 minuty. Po spięciu dwóch pojazdów ze sobą jego nośność wzrastała do 52 000 kg. Wymiary jednego pojazdu w położeniu tzw. „lądowym” wynosiły: długość 12 000 mm x szerokość 3240 mm, natomiast po rozłożeniu pontonów całego promu: długość 12 000 mm x szerokość 12 600 mm. Same pontony wewnątrz były wypełnione pianką poliuretanową o dużej porowatości i o gęstości 40 kg/m², a podczas trwania pływania na każdym półpromie pracowały dwie pompy zęzowe o wydajności aż 400 litrów na jedną minutę pracy. Tak powstawał samobieżny prom pływający, który mógł zabrać ładunek o masie do 52 ton i przewieźć czołg T-55 lub T-72, samobieżny zestaw przeciwlotniczy ZSU-23-4 „Sziłka” czy gąsienicowy ciągnik artyleryjski ATS-59 czy Mazur D-350. Jeden taki pojazd, po rozłożeniu pontonu lub jego zdjęciu mógł służyć do transportu zaopatrzenia lub lżejszych pojazdów kołowych. Pojazdy tego typu były użytkowane przez jednostki inżynieryjsko-saperskie.

Zgłodnienie z przyjętą radziecką instrukcją prom ten mógł być używany na rzekach o prędkości ich nurtu 2,5 metra na sekundę, ale jak pokazała praktyka podczas prowadzenia wielkich manewrów wojskowych, sam prom radził sobie spokojnie nawet z rzekami o prędkości prądu nawet 3,8 metrów na sekundę. Napęd półpromu stanowił jeden silnik czołgowy typu W-6K. Główną wadą konstrukcji okazała się duża podatność samych promów na deformacje, które powstawały podczas załadunku ciężkiego sprzętu na prom, gdy ten znajdował się na płyciźnie. Ponton wtedy napierał o dno płycizny i ulegał on zgnieceniu pod ciężarem wjeżdżającego nań czołgu czy innego dużego pojazdu gąsienicowego. Dlatego też minimalną głębokość nurtu przy brzegu podczas załadunku promu określano na 1200 mm.

Promy te także można było ze sobą spinać tak, aby mogła powstać pływająca wstęga mostu pontonowego, niemal niewrażliwą na szybki nurt rzeki. Promy wtedy były ustawiane swoimi dziobami pod prąd, a ich silniki stale wtedy pracowały. Później podobne rozwiązania zostały zastosowane dla promów kołowych typu GMM i trójczłonowym promom gąsienicowym typu PMM-2.

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Wrocław, REKON 2023 – Centrum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych im. gen. Jakuba Jasińskiego

W latach 60.-tych XX wieku pierwsze egzemplarze wozów GSP-55 pojawiły się na wyposażeniu Wojska Polskiego. Pełniły one przede wszystkim zadania samobieżnych promów pływających do transporty ciężkiego sprzętu wojskowego oraz zaopatrzenia (po zdemontowaniu z wozów promów).

Ponton jest w całości zamknięty z blachy stalowej ze wzmocnieniami, jego objętość zapewnia konieczne załadowanie i rozładowanie ładunków o masie do 52 000 kg. Wypełniona jest pianką poliuretanową o dużej porowatości i o gęstości 40 kg/m². Jest połączony przegubowo z nośnikiem półwspółrzędnościowym i w pozycji transportowej znajduje się nad nośnikiem w pozycji od dołu do góry. Wewnątrz pontonu znajdują się silniki hydrauliczne wraz z orurowaniem oraz orurowaniem ssącym obwodu pompy ściekowej, do którego przymocowany jest koniec węża elastycznego. Pontony po lewej i prawej stronie różnią się od siebie symetrycznym układem dróg, nie są wymienne. Ponton składa się z:

Prom GSP transportuje przez przeszkodę wodną czołg średni T-55

szkieletu utworzonego z dźwigarów drogowych
28 żeber konstrukcji ramy wykonanych z kątowników i wzmocnienia osnowy
pomosty
dna poszycia

Rampy (na każdym pontonie 2 – połączone są stalowymi linami, które zapewniają ich jednoczesne przechylanie) służą do załadunku i rozładunku ładunków. Połączone są złączami z belkami drogowymi pontonowymi. Rampy zaprojektowano jako konstrukcję zaporową. Każda rampa składa się z:

rampy piętowej
rampy końcowej
stalowych prętów łączących część piętową i końcową

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Słowacja, Muzeum Techniki Wojskowej w Piesztanach

Podstawowe dane techniczne

Masa całkowita: 34 000 kg
Masa jednego zestawu samobieżnego: 17 000 kg
Udźwig maksymalny: 52 000 kg
Załoga promu: 6 żołnierzy (3 żołnierzy jednego zestawu)
Silnik: typu 8D6
– 6 cylindrowy, wysokoprężny, 4-suwowy
– moc: 176 kW
Silnik 8D6 wywodzi się z silnika czołgowego, 6-cylindrowy, rzędowy, czterosuwowy, diesel z bezpośrednim wtryskiem paliwa i cieczy chłodzony. Znajduje się w środkowej części nośnika gąsienicowego.
Prędkość jednego zestawu:
– maksymalna: 40-45 km/h
– średnia w terenie: 18 – 27 km/h
– maksymalna prędkość w wodzie: 6 – 10 km/h
Zasięg jazdy: droga utwardzona do 350 km, teren do 200 km lub do 10 godzin pracy podczas pływania

Bibliografia

Tomasz Szulc, Radziecki czołg pływający PT-76 część 1, Czasopismo Wojsko i Technika – Historia, Wydawnictwo ZBiAM, Warszawa
Tomasz Szczerbicki, Pojazdy „Ludowego” Wojska Polskiego, Wydawnictwo VESPER, Czerwonak 2014 rok
Lubuskie Muzeum Wojskowe, Drzonów
https://www.valka.cz/SOV-GSP-pasove-samohybne-soulodi-t13544