Ciągnik kołowy Škoda RSO (Porshe Model 175)

Ciągnik kołowy Škoda RSO (Porshe Model 175) podczas testów przy zakładach Škoda w Protektoracie Czech i Moraw

Radschlepper Ost, znany również jako Škoda RSO lub Porsche 175, był ciężkim niemieckim ciągnikiem artyleryjskim z napędem na cztery metalowe, duże koła, używanym przez Wehrmacht podczas II Wojny Światowej. Skrót RSO jest również używany do określenia Ciągnika Gąsienicowego Wschód, co czasami prowadzi do zamieszania.

Początek historii

Ciągnik artyleryjski Austro-Daimler, 1917 rok

Początek historii ciężkich kołowych ciągników sięga jeszcze przed wybuchem I Wojny Światowej. Tego typu konstrukcji pojazdów używano w rolnictwie, z czasem okazało się, że tego typu ciągniki mogą być bardzo przydatne w mocno rozwijających się armiach europejskich. Można je było używać tak do holowania cięższej artylerii polowej jak i przewozu zaopatrzenia dla walczących żołnierzy. Ponieważ wozy tego typu były zazwyczaj używane na tyłach linii frontu, nie mając większej styczności z siłami przeciwnika, nie były one opancerzane. Znane są także modele, które nie miały nawet instalowanej kabiny. Ciągniki te używały w swojej konstrukcji kół o dużej średnicy, najczęściej w całości wykonane z metalu, rzadziej używały dodatkowo pokrywano je laną gumą lub używano opon.

Zespół napędowy ciągnika

Ciężka zima, jaka zastała niemieckich żołnierzy na froncie wschodnim na przełomie 1941, a 1942 roku, postawiła siły Wehrmachtu przed poważnym problemem logistycznym na wielkich bezdrożach frontu wschodniego. Szukano nowego pojazdu, który sprawdził by się równie dobrze jak ciągniki o trakcji półgąsienicowej, ale zarazem były by one prostsze w konstrukcji i tańsze. Na spotkaniu, które odbyło się w dniu 29 listopada 1941 roku Adolf Hitler, świadomy wielkiej problematycznej sytuacji logistycznej, jaka panowała na Froncie Wschodnim, wezwał swoich konstruktor ów do opracowania nowej konstrukcji ciągników o jak najprostszej konstrukcji, który nadawał by się do masowej konstrukcji. Niestety problem Wehrmachtu był taki, że jego logistyka opierała się w znacznej mierze na trakcji konnej, co na wielkich bezkresach frontu wschodniego, bez dobrych dróg było ciężkie w sprawnym utrzymaniu.

Ciągnik artyleryjski typu Latil TAR H2 (około 1940 roku)

Podstawie ciągnika

Pod koniec 1941 roku wydział WaPrüf 6 Biura Uzbrojenia Armii, który odpowiadał za pojazdy, zlecił firmie Steyr-Daimler-Puch AG opracowanie ciągnika kołowego, przeznaczonego na front wschodni. Do szybkich prac rozwojowych wykorzystano także biuro doktora inżyniera Ferdynanda Porsche KG oddane do użytku niemieckiego wojska. W styczniu 1942 roku Steyrowi udało się przedstawić pierwszy projekt pożądanego pojazdu. Jako proste rozwiązanie, ciężarówka klasy 1500 kg została wyposażona w ponadgabarytowe stalowe koła i podwyższona powierzchnia ładunkowa. Tylną oś przesunięto o 5 cm do tyłu. Konstrukcja nie odpowiadała jednak pomysłom samego Adolfa Hitlera, który wyraźnie postulował stworzenie ciągnika kołowego porównywalnego z pojazdami z czasów Wielkiej Wojny (I Wojny Światowej). Według oświadczenia Hitlera, pojazd Hacker ze zakładów Steyr-Werke miał zostać ponownie zrewidowany w kwietniu 1942 roku. Podstawowymi wymaganiami były wysokie koła, napęd na wszystkie koła i silnik chłodzony powietrzem. Adolfowi Hitlerowi zależało na tym, aby pojazd był dostępny zimą przełomu 1942, a 1943 roku. Należy pominąć zawieszenie kół, prędkość maksymalną i wielkość przestrzeni ładunkowej. Biuro Ferdinanda Porsche dostarczyło teraz projekt Porshe Typ 175, który miał pożądane cechy. W tym samym czasie francuskiej firmie Latil zlecono opracowanie i wyprodukowanie porównywalnego pojazdu opartego na ciągnikach kołowych TARH budowanych dla armii francuskiej przed zawieszeniem broni w czerwcu 1940 roku. W maju 1942 roku zaprezentowano Hitlerowi projekty francuskie i niemieckie. Hitler zażądał dalszego zwiększenia prześwitu poprzez większe średnicy metalowych kół wozu. W międzyczasie fabryka Waffenunion Škoda-Brünn GmbH rozpoczęła wdrażanie rysunków projektowych Porsche i do końca 1942 roku ukończono przynajmniej pierwszy pojazd na potrzeby demonstracji, która odbyła się w dniu 4 stycznia 1943 roku.

Opis konstrukcji

Zespół projektowy Porsche wybrał do pojazdu opcjonalny silnik z chłodzonym powietrzem czterocylindrowym rzędowym silnikiem benzynowym Porsche, który został opracowany z komponentów silnika Tiger Porsche Typ 100 wiedeńskiej firmy Simmering-Grauz-Pauker AG, oraz alternatywny silnik wysokoprężny. Wprowadzono jedynie silnik benzynowy, którego zdejmowane głowice cylindrów posiadały wiele żeberek chłodzących. Przy pojemności skokowej 6023 cm³ silnik osiągał moc 90 KM przy 2100 obrotach na minutę. Paliwo było pompowane za pomocą pompy ze zbiornika o pojemności 250 litrów znajdującego się z tyłu kabiny kierowcy do gaźnika SOLEX 48 FNVP. Z przodu silnika zamontowany był „silnik pomocniczy” w postaci dwucylindrowego, czterosuwowego silnika, który powstał na bazie silnika Volkswagena. Służył jako rozrusznik i podgrzewał kolektor dolotowy, cylindry, olej silnikowy silnika głównego, a także mógł ogrzewać kabinę kierowcy. Pojazd posiadał dwa sprzęgła, sprzęgło turbo zapewniające płynną zmianę biegów, które mogło się przegrzać podczas długotrwałej pracy, oraz suche sprzęgło jednopłytkowe. Sześciobiegowa skrzynia biegów, pięć biegów do przodu i jeden bieg wsteczny, służyła także za napęd wciągarki zamontowanej pod powierzchnią załadunkową. Zakończyło się to nad otworem sprzęgu holowniczego z tyłu pojazdu i miało siłę uciągu wynoszącą 5000 kg. Aby zapobiec poślizgowi pojazdu podczas korzystania z wyciągarki oraz zabezpieczyć pojazd przed staczaniem się na stromych wzniesieniach, z siedzenia kierowcy można opuścić podporę „górską” z ostrogą ziemną. Mechaniczny hamulec nożny i ręczny działający na wszystkie cztery koła. Zawieszenie żelaznych kół o szerokości 1500 mm zapewniono na resorach piórowych. Bieżnik z kolcami, do których można było przymocować chwytaki, miał szerokość 300 mm z przodu kałuba i 400 mm z tyłu kadłuba. Rozstaw osi wynosił 3000 mm, a rozstaw kół 1720 mm z przodu kadłuba i 1820 mm z tyłu kadłuba. Przy ładowności czterech ton maksymalna masa całkowita wynosiła 12 000 kg. Kabina kierowcy została zaprojektowana dla 3 osób, a na obszarze załadunku można było przewozić 8 noszy w celach medycznych. Istnieją zdjęcia przedstawiające trzy różne typy kół w pojeździe: koła stalowe pełne, koła stalowe nawiercane z otworami ulgowymi i koła ze stalowymi szprychami.

Produkcja wozu

Waffenunion Škoda-Brünn GmbH, spółka zależna Reichswerke Hermann Göring, produkuje ciągniki kołowe OST w Jungbunzlau w Protektoracie Czech i Moraw, dokładnie w zakładach Škoda ulokowanych w Mladá Boleslav. Oprócz wyprodukowanych prototypów (prawdopodobnie 6 egzemplarzy), w styczniu 1943 roku złożono w Škodzie zamówienie na serię 0 liczącą 200 pojazdów. 11 kwietnia 1943 roku Hitler nakazał zakończenie dalszej produkcji ciągników kołowych Latil i Porsche. Pierwotne zamówienie zostało zatem zredukowane do 100 pojazdów. Następnie wozy te zostały wyprodukowane.

Użycie ciągników

Zniszczony pojazd na terytorium Francji w 1944 roku

Dalsze testy pojazdów wykazały, że konstrukcja kół powoduje niewystarczającą przyczepność na zmarzniętym i zaśnieżonym podłożu, ale także na utwardzonych ścieżkach. Dlatego użycie tego pojazdu na froncie wschodnim nie było już możliwe. Zostało to szczególnie zauważone podczas podróży porównawczej, podczas której Hitler był osobiście obecny. Pojazdy półgąsienicowe typu Multier okazały się wyraźnie lepsze i dlatego przydzielono im surowce przeznaczone do produkcji ciągników kołowych OST. Dostępne obecnie pojazdy serii zerowej zostały wydane jednostkom liniowym, ulokowanym na terytorium we Francji oraz Holandii. W okresie poprzedzającym bitwę o Ardeny, Adolf Hitler przypomniał sobie o tym pojeździe i nakazał udostępnienie 50 wyprodukowanych wówczas pojazdów jako trakcję zastępczą do celów specjalnych. Tak, że zostały one wykorzystane w ofensywie w ramach dywizji grenadierów ludowych. Inne informacje wspominają jeszcze o jednym lub dwóch egzemplarzach dostępnych jeszcze w 1960 roku na niemieckim poligonie w Kummersdorf, po czym wozy te zezłomowano, ale brak potwierdzenia informacji.

Uszkodzony pojazd na terytorium Francji w 1944 roku

Dane taktyczno-techniczne

Producent – Zakład Škoda Auto-Brünn GmbH
Projektant wozu – Ferdynand Porshe
Rok projektu – 1941 rok
Produkcja seryjna wozu – lata 1942-1944
Zbudowano – zaplanowano początkowo 206 egzemplarzy, ostatecznie powstało 106 egzemplarzy (6 wozów partii testowej)
Masa własna wozu – w zależności od danych 6900 kg/7000 kg
Długość wozu – 6220 mm
Szerokość wozu – 2300 mm
Wysokość wozu – 3065 mm
Zastosowany napęd – silnik 4-cylindrowy, po pojemności 6023 cm³ i mocy 90 KM (67 kW)
Zawieszenie kół – resory piórowe
ładowność ciągnika – 5000 kg
Maksymalny zasięg wozu – 120 kilometrów
Maksymalna prędkość wozu – 16 km/h