Opancerzony samochód rozpoznawczy BRDM

Opis konstrukcji

Podczas II Wojny Światowej, a zwłaszcza w jej późniejszym okresie pododdziały rozpoznawcze używały do wykorzystania swoich zadań nie tylko radzieckie samochody pancerne BA-64, ale takżę z kołowego transportera opancerzonego M3A1, produkcji amerykańskiej, które były dostarczone do armii radzieckiej w ramach pomocy wojskowej w ramach “Lend Lease”. Ten typ pojazdu o większej ładowności (umożliwiało to zwiększenie załogi wozu oraz jego uzbrojenia) oraz dobre właściwości pokonywania cięższego terenu, wóz ten okazał się szczególnie przydatny do przeprowadzenia zwiadu. Po zakończeniu wojny, pod koniec lat 40. XX wieku, w miejsce zużytych już amerykańskich M3A1, przyjęto pojazd dość podobny, lecz o własnej konstrukcji, jakim był BTR-40. Mimo powstania pojazdu z napędem na wszystkie koła, wozy tego typu były i tak przywiązane do dróg bitych. Nie mógł on pokonywać trudniejszego terenu, jak i przeszkód wodnych.

Samochód opancerzony BRDM – malowanie i oznakowanie z czasu “Operacji Dunaj”, rok 1968

Zabrze, Park Techniki Militarnej – Muzeum Techniki Wojskowej im. Jerzego Tadeusza Widuchowskiego

Zwiększające się stale wymagania taktyczne i techniczne, dotyczące ruchliwości i manewrowości bojowych pojazdów wojskowych na współczesnym (atomowym) polu walki, znacząco przyczyniły się do powstania nowego pojazdu rozpoznawczego. W końcu 1954 roku w Doświadczalnym Biurze Projektowym, kierowanym przez W. A. Diedkowa, gdzie wówczas przystąpiono do projektowania nowego opancerzonego samochodu rozpoznawczego. Konstruktorem wiodącym był W. K. Rubcow. Początkowo pojazd był traktowany jako odmiana pływającej wersji kołowego transportera BTR-40, który nosił oznaczenie BTR-40P, lecz później został on określony na nową nazwę – BRDM. Był to skrót który określał: Bronirirowannaja Razwiedywatielno-Dozornaja Maszina. W bezpośrednim tłumaczeniu oznacza to opancerzony pojazd rozpoznawczo-dozorujący. W polskiej terminologii wojskowej dla tego typu pojazdu, przyjęto nazwę “opancerzony samochód rozpoznawczy”. Niekiedy także pojazd tego typu określa się mianem lekkiego transportera opancerzonego. W jego konstrukcji wykorzystywano sprawdzone już i standaryzowane zespoły BTR-40, jednakże liczne dodatkowe urządzenia oraz możliwość wykorzystywania przeszkód wodnych wpław znacznie zwiększyły zdolność pokonywania terenu. W samochodzie BRDM zastosowano samonośny, wodoszczelny kadłub w kształcie pontonu oraz pędnik wodny, pozwalający poruszać pojazd w czasie trwania pokonywania przeszkody wodnej. Dzięki małym, dodatkowym kołom, pojazd mógł pokonywać rowy oraz trudniejszy teren, które stanowiły przeszkody przez które BTR-40 nie mógł by przejechać. Dodatkową pomocą dla pokonywania terenu błotnistego oraz piasków był centralny układ pompowania kół, pozwalający na regulowanie ciśnienia powietrza w kołach transportera.

Pierwszy prototyp nowego opancerzonego samochodu rozpoznawczego BRDM powstał w lutym 1956 roku, a w 1957 roku po dopracowaniu całej konstrukcji, nowy wóz został przyjęty do uzbrojenia Armii Radzieckiej oraz wyprodukowaną serię doświadczalną.

Samochód opancerzony BRDM z przyspawaną dodatkową kratownicą z zdjętym falochronem, używany w latach 70. XX wieku do rozpraszania demonstracji

Skarżysko-Kamienna, Muzeum im. Orła Białego

Pierwsze serie opancerzonych samochodów rozpoznawczych BRDM nie były całkowicie opancerzone, ponieważ przedział bojowy nie był osłonięty pancerzem od góry. W następnych seriach usunięto tę wadę. W późniejszych seriach wozów zostało zastosowane także uzbrojenie w postaci wielkokalibrowego karabinu maszynowego 12,7 mm DSzK.

Na bazie podstawowego modelu została zbudowana pierwsza wersja specjalistyczna wersja BRDM-RCH, która posiadała wiele dodatkowych urządzeń potrzebnych podczas wykorzystywania specyficznych zadań rozpoznawczych i zbierania dodatkowych danych, które były niezbędne dla właściwego określenia warunków, które panowały na terenie działania. Na współczesnym polu walki, na którym z dużym prawdopodobieństwem może być zastosowana broń masowego rażenia (atomowa, biologiczna i chemiczna – ABC), zwiadowcy muszą także ustalić pełny zakres możliwego zagrożenia promieniotwórczego, biologicznego i chemicznego. Do tego celu słurzą przyrządy rozpoznania radioaktywnego (DP) oraz chemicznego (PCHR-54). Przy ich możliwościach zwiadowcy mogą wykonywać pomiary bez wychodzenia spod osłony wozu. Inną odmianą była także wersja BRDM-W. Był to pojazd dowodzenia z dodatkowymi radiostacjami.

Stosunkowa duża pojemność kadłuba opancerzonego samochody rozpoznawczego BRDM oraz dobre właściwości trakcyjne pojazdu stworzyły przesłanki do bardziej wszechstronnego wykorzystania tej konstrukcji. W końcu lat pięćdziesiątych na bazie BRDM zbudowano w Związku Radzieckim nową, specjalną odmianę pojazdu noszącą oznaczenie 2P26, która była wyposażona w trzyprowadnicową wyrzutnię rakietowych przeciwpancernych pocisków kierowanych (PPK), typu 3m6 „Trzmiel”, które były przeznaczone do niszczenia celów opancerzonych. Sama wyrzutnia umieszczona jest z tyłu pojazdu, w rozbudowanej tylnej części kadłuba, jest ruchoma. Podczas marszu można ją opuścić i przykryć, a podczas postoju i strzelania można ją podnieść do góry.

Zestaw 2P27 – nosiciel wyrzutni przeciwpancernych pocisków kierowanych wyposażony w wyrzutnie 2K16 (trzyprowadnicową) – pociski 3M6 “Trzmiel”

Warszawa, Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej

Na wyrzutnię można jednorazowo załadować trzy pociski rakietowe, które kierowane są przewodowo, przez osobę operatora, siedzącego obok kierowcy. W ten sposób powstał lekki i bardzo mobilny „niszczyciel czołgów”.

W następnych latach skonstruowano jeszcze inne odmiany tego typu, przy czym główne różnice polegały na rodzaju pocisku oraz wyrzutni.

2P110 – nosiciel wyrzutni przeciwpancernych pocisków kierowanych wyposażony w wyrzutnie 9К14М (czteroprowadnicowa) – pociski 9M14 “Malutka”

Warszawa, Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej

Oprócz Armii Radzieckiej, pojazdy BRDM w wersji podstawowej, jak i niektórych wersji specjalistycznych dysponowali także niektórzy „członkowie” Układu Warszawskiego oraz pewna liczba krajów afrykańskich i azjatyckich.

Ówczesne Wojsko Polskie otrzymało samochody pancerne BRDM na początku lat sześćdziesiątych XX wieku, początkowo w wersji podstawowej, a następnie w wersji 2P26. Odmiana podstawowa była wykorzystywana w pododdziałach rozpoznawczych pancernych i zmechanizowanych oddziałów szczebla taktycznego, natomiast wersja 2P26 znajdowała się na wyposażeniu przeciwpancernych pododdziałów jednostek zmechanizowanych, zwiększając ich zdolności do likwidacji jednostek pancernych.

Dane taktyczno-techniczne

Masa – 5,1 tony (z pełnym obciążeniem 5,63 tony)

Załoga – do pięciu żołnierzy

Wymiary – długość 560 cm, szerokość 225 cm, wysokość z zamontowanym karabinem maszynowym 229 cm, prześwit 31 cm

Uzbrojenie – 1 karabin maszynowy 7,62 mm SGMB lub 1 wielkokalibrowy karabin maszynowy 12,7 mm DSzK

Pancerz – spawany z płyt walcowanych o grubości do 10 mm, chroniącej załogę pojazdu przed działaniem pocisków z broni strzeleckiej małokalibrowej oraz odłamkami pocisków moździerzowych i artyleryjskich

Napęd – silnik gaźnikowy 4-suwowy, 6-cylindrowy, rzędowy GAZ-40P, pojemność 3480 cm³, stopień sprężania 6,7, moc maksymalna 66,2 kW (90 km) przy 3400 obr/min, chłodzony płynem

Paliwo – benzyna, pojemność zbiorników paliwa 150 litrów, zużycie paliwa 30 litrów/100 km po drodze

Układ napędowy – sprzęgło jednotarczowe suche, skrzynia przekładniowa mechaniczna, cztery biegi do przodu, jeden do tyłu, skrzynia rozdzielcza dwustopniowa, wały napędowe, przekładnie główne, mechanizmy różnicowe w mostach, napęd podczas trwania pływania – pędnikiem wodnym, sterowanie zasłonkami pędnika

Nadwozie – samonośne, wodoszczelne, spawane z płyt pancernych, całkowicie zakryte

Podwozie – zawieszenie na resorach płaskich z amortyzatorami hydraulicznych, napędzane wszystkie koła, koła pojedyncze z ogumieniem 12,00-18 o regulowanych w czasie jazdy ciśnieniem, przednie koła kierowane, hamulce nożne hydrauliczne bębnowe, hamulec ręczny mechaniczny, rozstaw osi 2800 mm, , rozstaw kół 1660 mm, dodatkowy układ jezdny z czterema kołami o ogumieniu 700 x 2500 mm napędzanych łańcuchami opuszczanymi hydraulicznie

Instalacja elektryczna – jednoprzewodowa 12 V

Łączność – radiostacja nadawczo-odbiorcza, czołgowy telefon wewnętrzny

Urządzenia dodatkowe – falochron opuszczany hydraulicznie, centralne pompowanie kół przez sprężarkę powietrzno-tłokową sterowaną z miejsca kierowcy, wyciągarka o maksymalnej sile uciągu 4000 kg

Osiągi – moc jednostkowa 11,8 kWt (16 KM/t), promień skrętu na lądzie 8,5 mm, prędkość maksymalna po drodze do 90 km/h, prędkość pływania 8-9 km/h, zasięg po drodze 500 km

Pokonywane przeszkody – wzniesienia 30^o, rowy szerokości 1,2 m