AT-T

Ciągnik artyleryjski AT-T

AT-T

AT-T (ros. Артиллерийский Тягач – Artillierijskij Tjagacz) – gąsienicowy ciężki ciągnik artyleryjski konstrukcji radzieckiej.

Wraz z przejściem produkcji na czołg T-54 w 1946 r. Konstruktorzy Charkowskiego Biura Projektowego im. A.A. Morozowa pod kierownictwem M.N. Szczukina i A.I. Awtomonowa rozpoczęli prace nad ciągnikiem artyleryjskim „produkt.401” opartym na tym czołgu.  Prace nad projektem prowadzono w Charkowskich Zakładach Budowy Maszyn im. Małyszewa. Produkcję seryjną rozpoczęto w 1950 roku i kontynuowano do 1979 roku.

AT-T był pierwszym ciężkim ciągnikiem gąsienicowym zaprojektowanym po II wojnie światowej, przeznaczonym do holowania ciężkich zestawów artyleryjskich o masie do 25 ton. Znajdował szerokie zastosowanie w Armii Radzieckiej oraz w cywilnych sektorach, takich jak geologia, przemysł naftowy i gazowy, szczególnie na Syberii i Dalekiej Północy.

Ciągnik AT-T posiada czteromiejscową, dwudrzwiową kabinę z charakterystyczną maską, zapożyczoną z konstrukcji ciężarówki ZIS-150. W porównaniu z pierwowzorem kabina została wydłużona o dodatkową sekcję, co umożliwia przewóz jednej osoby więcej. W kabinie zainstalowano system ogrzewania i wentylacji, co zapewnia komfort pracy w różnych warunkach atmosferycznych. Z uwagi na wysoki poziom hałasu i wibracji podczas pracy maszyny, kierowca korzysta z hełmofonu, który zapewnia ochronę słuchu i umożliwia komunikację.

Platforma ładunkowa ciągnika AT-T wykonana jest z wytrzymałej konstrukcji metalowej, z elementami łączonymi metodą spawania. Wyposażona jest w markizę ochronną oraz płaską podłogę z włazami umożliwiającymi łatwy dostęp do wciągarki umieszczonej pod spodem. Tylną część platformy stanowi składana klapa, ułatwiająca załadunek i rozładunek. Po bokach platformy znajdują się rzędy siedzeń, które można ustawić równolegle lub prostopadle do boków. Platforma jest w stanie pomieścić od 16 do 18 osób. Jej nośność wynosi 5000 kg, a wymiary wewnętrzne to 3576 mm x 2950 mm x 3600 mm. Powierzchnia użytkowa podłogi wynosi 10,5 m², co pozwala na przewóz ładunków o dużych gabarytach.

Ciągnik wyposażono w 12-cylindrowy silnik wysokoprężny V-401 o mocy 415 KM, umożliwiający osiąganie prędkości do 35,5 km/h na utwardzonych drogach. Silnik, bazujący na konstrukcji jednostki napędowej czołgu T-34, cechował się niezawodnością i prostą konstrukcją. Średnie jednostkowe zużycie paliwa wynosi 230 g/kWh (170 g/KM-godz.).

Rozruch silnika może odbywać się na dwa sposoby: za pomocą elektrycznego rozrusznika o mocy 11 kW (15 KM) lub za pomocą sprężonego powietrza, które stanowi system rezerwowy. Aby ułatwić uruchamianie w warunkach zimowych, zamontowano kocioł grzewczy typu dyszowego.

Silniki czołgowe z tego okresu charakteryzowały się ograniczoną trwałością – ich resurs wynosił zaledwie 250 godzin pracy przed koniecznością przeprowadzenia remontu głównego. Wynikało to z dużego zużycia ściernego grupy tłoków, szczególnie w warunkach wysokiego zapylenia. Jednak w środowisku o niskim poziomie zapylenia trwałość silnika mogła się zwiększyć kilkukrotnie.

Wysokie zużycie oleju było spowodowane niedoskonałością konstrukcji zespołu tłoków oraz ograniczoną jakością materiałów i technologii stosowanych przy ich produkcji. Czynniki te wpływały na szybsze zużycie i konieczność częstszych przeglądów i napraw, co było typowe dla konstrukcji silników z tego okresu.

Przekładnia mechaniczna ciągnika AT-T składa się z kilku kluczowych elementów, które zapewniają efektywną pracę maszyny. W jej skład wchodzą:

  • Wielotarczowe główne suche sprzęgło cierne (stal na stali), które umożliwia płynne przenoszenie mocy z silnika na skrzynię biegów.
  • Pięciobiegowa skrzynia biegów wyposażona w synchronizatory na 3., 4. i 5. biegu, co ułatwia zmianę przełożeń i poprawia komfort obsługi.
  • Przystawka odbioru mocy (PTO), która napędza wciągarkę.

Dodatkowo w układzie zastosowano:

  • Dwa dwustopniowe planetarne mechanizmy skrętu, które znacznie ułatwiają manewrowanie i pozwalają na precyzyjne sterowanie pojazdem. Dzięki nim możliwy jest minimalny promień skrętu „w miejscu”, równy rozstawowi kół ciągnika – 2,64 m.
  • Dwie jednostopniowe przekładnie główne, które przenoszą moment obrotowy na koła gąsienicowe.

Dzięki zastosowaniu takiej konfiguracji przekładni mechanicznej, ciągnik AT-T może sprawnie manewrować nawet w trudnym terenie, co zwiększa jego funkcjonalność i efektywność w warunkach bojowych oraz przemysłowych.

Łańcuch gąsienicowy składa się z 93 ogniw o szerokości 500 mm, z grzbietami prowadzącymi oraz rozwiniętymi występami. Konstrukcja ta umożliwia mocowanie dodatkowych ostróg, które zwiększają przyczepność podczas poruszania się w głębokim śniegu, błocie lub piasku.

Gąsienice wykonane są z odpornej na ścieranie stali LG-13. Wałki łączące ogniwa są mocowane za pomocą łba i nitowane na końcach, co zapewnia trwałość połączeń. Jednakże trwałość łańcucha gąsienicowego jest ograniczona – wynosi około 6000 km przebiegu przed koniecznością wymiany.

Zawieszenie ciągnika AT-T opiera się na niezależnych drążkach skrętnych, które umożliwiają każdej rolce podporowej swobodną pracę w pionie. Wały drążków skrętnych ułożone są poprzecznie nad dolną częścią nadwozia pojazdu. W konstrukcji zawieszenia nie zastosowano amortyzatorów w przednich i tylnych jednostkach, co upraszcza konstrukcję, ale wpływa na komfort jazdy w trudnym terenie.

Dzięki temu układowi zawieszenia ciągnik może poruszać się z przyzwoitymi prędkościami w różnych warunkach terenowych:

  • Na drogach gruntowych z maksymalną prędkością 18 km/h,
  • Na autostradach z prędkością do 30 km/h.

Układ elektryczny ciągnika AT-T wykonany jest w obwodzie jednoprzewodowym z napięciem pokładowym 24 V, gdzie ujemne zaciski źródeł zasilania i odbiorników są połączone z obudową pojazdu (masą).

Źródła zasilania to:

  • Generator prądu stałego G-53 o mocy 1,5 kW (2,03 KM),
  • Cztery akumulatory rozruchowe 12 V typu STEN-140M, połączone szeregowo-równolegle, co zapewnia stabilne napięcie i odpowiednią pojemność dla potrzeb układu elektrycznego ciągnika.

Ciągnik artyleryjski AT-T charakteryzuje się bardzo dobrymi właściwościami terenowymi jak na pojazd swojej klasy. Dzięki solidnej konstrukcji i gąsienicowemu układowi napędowemu potrafi pokonywać trudne przeszkody z pełnym obciążeniem. Jego możliwości obejmują:

  • Pokonywanie wzniesień:
    • Na suchym, twardym podłożu pojazd jest w stanie pokonać wzniesienia o nachyleniu do 30°.
    • W przypadku ciągnięcia przyczepy dopuszczalne nachylenie wynosi do 25°.

    Przeszkody terenowe:

    • Może przejeżdżać przez rowy o szerokości do 1,9 m.
    • Pokonuje przeszkody pionowe o wysokości do 0,85 m.
    • Jest zdolny do brodzenia w wodzie o głębokości do 1 m, pod warunkiem twardego dna.

    Poruszanie się po trawersach:

    • Bez problemu o nachyleniu do 25°.

Dzięki niskiemu naciskowi jednostkowemu na grunt, wynoszącemu zaledwie 0,065 MPa (0,65 kgf/cm²), ciągnik może efektywnie poruszać się po miękkim i grząskim terenie.

Prześwit wynoszący 425 mm pozwala na bezproblemową jazdę po nierównych drogach gruntowych z głębokimi koleinami, szczególnie w trakcie poruszania się za kolumną czołgów. Pod tym względem AT-T przewyższa nawet legendarny czołg T-34, który miał prześwit 400 mm.

Zasięg paliwowy ciągnika AT-T jest imponujący i wynosi aż 752 km, co zapewnia mu dużą autonomię operacyjną w terenie bez potrzeby częstego tankowania.

Ciągnik artyleryjski AT-T charakteryzował się stosunkowo kompaktowymi wymiarami i umiarkowaną masą, co sprzyjało jego wszechstronności operacyjnej. Szczegółowe parametry to:

  • Masa całkowita: 25 000 kg
  • Wymiary: 6990 x 3140 x 2845 mm (długość x szerokość x wysokość kabiny)

Jego konstrukcja pozwalała na bezpieczne poruszanie się po drewnianych mostach, które często występują na obszarach wiejskich i w rejonach o słabo rozwiniętej infrastrukturze.

Dodatkowo wymiary ciągnika były zgodne z normami transportu kolejowego (GOST 9238–83).

Ciągniki AT-T holujące 180 mm armaty S-23

Dzięki tym cechom ciągnik AT-T mógł być skutecznie wykorzystywany zarówno w działaniach taktycznych, jak i logistycznych, zachowując zdolność do przemieszczania się w różnorodnym terenie oraz łatwego transportu na potrzeby wojskowych operacji.

Ciągnik artyleryjski AT-T wyposażony był w solidną wciągarkę:

  • Siła uciągu na haku: 250 kN (25 ton siły).
  • Długość liny: 100 m.
  • Średnica liny: 28 mm.

Wciągarka była przeznaczona do samodzielnego wyciągania pojazdów, które ugrzęzły lub zostały częściowo zatopione, o masie równej lub mniejszej niż masa ciągnika. Mechanizm wciągarki składał się z kilku istotnych elementów:

  1. Bęben z liną napędzany przez przekładnię wciągarki.
  2. Podajnik liny oraz rolki trakcyjne, które odciążają linę na bębnie od nadmiernego naprężenia.
  3. Mechanizm zabezpieczający przed przeciążeniami, chroniący wciągarkę przed uszkodzeniami.
  4. Hamulec, który utrzymuje ciągnięty pojazd w miejscu w razie nagłego zatrzymania wciągarki.

Wciągarka była zamontowana pod podłogą platformy i napędzana z przekładni ciągnika. Długość liny pozwalała na użycie AT-T w działaniach inżynieryjnych, takich jak prowadzenie przęseł mostów rozbieralnych na podporach.

Rozwój i modyfikacje

AT-TA na Antarktydzie

Ciągnik AT-T stał się bazą dla wielu innych pojazdów specjalistycznych, co znacząco poszerzyło jego zastosowania zarówno w wojsku, jak i w gospodarce cywilnej:

  1. Ciężkie ciągniki gąsienicowe TG i TG-2 – używane w plutonach ewakuacyjnych do zadań ratowniczych i logistycznych.
  2. Ciągnik AT-TA „Pingwin” – wersja z zabudową, która była z powodzeniem wykorzystywana przez radzieckich naukowców na Antarktydzie.
  3. Pojazdy inżynieryjne – na bazie AT-T opracowano maszyny do układania gąsienic, szybkie koparki oraz maszyny do kopania rowów.
„Charkowczanka-2” – specjalny pojazd ekspedycyjny – oznaczony fabrycznie jako „produkt 404”.
MKM – prototyp do kopania transzei

Koniec produkcji

Ciągnik AT-T był produkowany do 1979 roku, kiedy zastąpiono go nowocześniejszym, wielopaliwowym ciągnikiem MT-T o większej mocy i lepszych parametrach technicznych.

Pochodzenie: Związek Radziecki
Typ: Ciągnik artyleryjski
Załoga: 1 – kierowca

Wymiary

Masa: 20 t
Długość: 7,04 m
Szerokość: 3,17 m
Wysokość: 3,00 m (do dachu kabiny)

Ładowność

Układ miejsc: 4 w kabinie (w tym kierowca), 16 na platformie ładunkowej
Ładunek: 5 t na platformie ładunkowej
Masa holowanej przyczepy: 25 t

Podwozie

Typ podwozia: Gąsienicowe, 5 kół jezdnych
Układ: Koło napędowe z przodu, napinające z tyłu
Nacisk na grunt: 0,65 kg/cm²
Szerokość gąsienic: 0,50 m
Rozstaw kół: 2,64 m
Zawieszenie: Na wałkach skrętnych

Napęd

Model silnika: A-401
Typ silnika: V12, czterosuwowy, wysokoprężny
Moc: 415 KM przy 1850 obr./min
Skrzynia biegów: 5 biegów do przodu, 1 bieg wsteczny
Pojemność zbiornika paliwa: Około 1500 L

Mobilność

Prędkość maksymalna: 35 km/h (na drodze)
Zasięg: 1100 km (na drodze)
Stosunek mocy do masy:

  • 21 KM/t (bez ładunku)
  • 17 KM/t (z ładunkiem 5 t)
  • 9 KM/t (z przyczepą 25 t)

Pokonywanie przeszkód

Prześwit: 0,43 m
Rów: 1,9 m
Nachylenie: 30°
Głębokość brodzenia: 1,1 m

 

image_pdfimage_printDrukuj
Udostępnij:
Pin Share
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Oldest
Newest Most Voted
Inline Feedbacks
View all comments