Armata pułkowa obr./wz. 1943

76,2 mm Armata pułkowa obr./wz. 1943 (AP-43)

Warszawa Muzeum Wojska Polskiego

Typ i przeznaczenie uzbrojenia

Holowana armata piechoty, przeznaczona byłą do rażenia siły żywej i środków ogniowych przeciwnika, rak również punktów ogniowych i lekkich umocnień polowych oraz lekko opancerzonych pojazdów.

Historia konstrukcji

Armata pułkowa obr./wz. 43 została opracowana na przełomie 1942, a 1943 roku przez zespół konstruktorów Specjalnego Biura Konstrukcyjnego Fabryki Nr. 172 im. Mołotowa w Permie. Zespołem tym kierował M. J. Ciriulnikow, który zaproponował umieszczenie wydłużonej lufy z armaty pułkowej wz. 27/39, które by zostało ulokowane na łożu 45 mm armaty przeciwpancerne M-42. W lutym 1943 roku projekt z istniejącą już dokumentacją techniczną i pierwszym gotowym prototypem. W tym samym miesiącu rozpoczęto już pierwsze próby ogniowe na przy zakładowym poligonie. Próby wypadły pozytywnie, że zarekomendowano jej przyjęcie do produkcji seryjnej. We wrześniu 1943 roku dział zostało przyjęte do uzbrojenia w Armii Czerwonej pod oznaczeniem 76,2 mm armata pułkowa wz. 1943. Nowe działo było lżejsze niż dotychczas użytkowane masowo działa pułkowe tego samego kalibru obr./wz. 27/43, a dzięki zastosowaniu dwóch rozstawnych ogonów, a kąt ostrzału nowego działa, w stosunku do swojego poprzednika wzrósł z 6 stopni do 60 stopni. Jego produkcję seryjną zakończono wkrótce po zakończeniu działań wojennych, gdyż nie spełniała ona już odpowiednich wymagań aktualnego pola walki.

W okresie trwania II Wojny Światowej oprócz jednostek Armii Czerwonej armaty były użytkowane przez jednostki Wojska Polskiego, formowane na terytorium Związku Radzieckiego. Natomiast po zakończeniu działań wojennych, w drugiej połowie at 40. XX wieku trafiły na uzbrojenie Czechosłowackiej Armii ludowej (nazwa przyjęta w drugiej połowie 1948 roku), Komunistycznych Chin, Korei Północnej i Mongolii.

Armata pułkowa obr./wz. 43 była produkowana seryjnie przez Zakłady Nr. 172 im. Mołotowa w Permie. W latach 1943-1946 zostało wyprodukowanych łącznie 5 192 egzemplarze typu obr./wz. 43.

Budowa konstrukcji

Armata obr./wz. 43 posiadała typowy układ konstrukcyjny, który składał się z następujących podzespołów: lufy, zamka i podwozia. Podwozie tworzyły: urządzenie oporopowrotne, kołyska, łoże dolne i górne, mechanizmy naprowadzania na cel, koła wraz z zawieszeniem oraz przyrządy celownicze. Do ich produkcji zostało wykorzystane podwozie i łoże produkowanej już 45 mm armaty przeciwpancernej M-42, natomiast zamek i przyrządy celownicze zostały zaadaptowane z wcześniejszej armaty pułkowej obr./wz. 27/39. Całkowicie nowej konstrukcji, monoblokowa lufa, która nadawała wystrzelonego pociskowi dużą prędkość wylotową. Sam przewód lufy dzielił się na komorę nabojową i cześć gwintowaną oraz zamek typu śrubowego. Lufa działa była umieszczona na kołysce typu korytkowego, które od samego dołu było połączono z mechanizmem podniesieniowym, nadającym lufie żądane położenie w płaszczyźnie pionowej. Lufa wraz z kołyską i urządzeniami oporopowrotnymi zamontowana była na łożu górnym, które powiązane było z mechanizmami naprowadzającymi działa na cel w płaszczyźnie poziomej. Przyrządy celownicze, jak również pokrętła mechanizmów naprowadzania na cel, usytuowane były po lewej stronie działa i obsługiwał je jeden żołnierz – celowniczy działa. W skład przyrządów celowniczych oprócz celownika mechanicznego wchodziła panorama artyleryjska typu Goertza. Zasadniczym elementem zastosowanego podwozia było łoże dolne, wraz z zastosowanymi dwoma rozkładanymi ogonami działa, osią oraz zawieszeniem kół wraz z kołami. Na końcu ogonów znajdowały się lemiesze, uchwyty służące do rozwierania ogonów oraz nadrzucania działa w danym kierunku. Po złożeniu ogonów spinano je razem i podczepiano do pojazdu holującego. W armacie wykorzystywano metalowe koła dwóch rodzajów: starszych ZIK-1 posiadające szprychy oraz nieznacznie tylko zmienione koła do samochodu ciężarowego GAZ-AA, z oponami wypełnionymi gąbczastą masą kauczukową. Obsługa działa wraz z najważniejsze jego przyrządy przed ogniem z broni małokalibrowej oraz drobnymi odłamkami chroniła tarcza pancerna wykonana z pancernych płyt walcowanych o grubości 4-5 mm. Składała się ona z dwóch podstawowych części: górnej i dolnej. Większa z nich górna umocowana była nieruchomo, tylko jej górna część umocowana na zawiasach mogła być opuszczana., dolna zaś była unoszona podczas jej transportu i stawiana podczas prowadzenia ognia. Odpalenie działa następowało za pomocą sznura napinającego. Samą armatę można było holować za pomocą zaprzęgu konnego z wykorzystaniem odpowiedniego do niej przodka, bądź zastosowania trakcji motorowej. Do holowania działa wykorzystywano samochody ciężarowo-terenowe ZiS-5, ZiS-12, ZiS -6 lud dostarczane z Stanów Zjednoczonych Studebakery US6.

Vojenské Historické Múzeum, Piešťany, Słowacja

W Wojsku Polskim

Już od początku formowania pierwszych jednostek polowych Wojska Polskiego w Związku Radzieckim, armata pułkowa obr./wz. 43 (AP-43), znajdowały się na uzbrojeniu plutonów artylerii w pułkach piechoty. Z jednostek Wojska Polskiego armaty te zniknęły ostatecznie pod koniec lat 40. XX wieku lub zaraz na początku lat 50. XX wieku.

Zastosowana amunicja

  • Nabój: 76,2 x 385R mm

  • Typ naboju: nabój scalony, ładunek jednolity, łuska mosiężna lub stalowa

  • Rodzaje stosowanych pocisków: odłamkowy O-350A, odłamkowo-burzący BP-350, przeciwpancerny z głowicą kumulacyjną BP-350P, szrapnel Sz-354T

  • Masa naboju: w zależności od rodzaju zastosowanego pocisku od 3,94 kg do 6,21 kg

  • Zapas przewożonej jednostki ognia (JO): 60 naboi

  • Pocisk przeciwpancerny z głowicą kumulacyjną był zdolny do przebicia 50 mm pancerza z odległości 500 metrów.

Poznań, Park Cytadela – Muzeum Uzbrojenia – Oddział Wielkopolskie Muzeum Niepodległości

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

  • Państwo: Związek Radzieckie

  • Rok opracowania pierwszego prototypu: 1943 roku

  • Rok rozpoczęcia produkcji seryjnej: 1943 roku

  • Użytkownicy uzbrojenia: Związek Radziecki, Chiny, Czechosłowacja, Korea Północna, Polska

  • Kaliber działa: 76,2 mm

  • Maksymalna donośność: do 4 200 metrów

  • Odległość strzału bezwzględnego: 350 metrów

  • Długość lufy: 1480 mm (L/19,5)

  • Masa działa w położeniu: marszowym z przodkiem – 1 300 kg, w położeniu bojowym – 600 kg

  • Wymiary konstrukcji: długość 3 540 mm, szerokość – 1 634 roku, wysokość – 1 300 mm

  • Kąt ostrzału w płaszczyźnie pionowej: od -8 stopni do +25 stopni

  • Kąt ostrzału w płaszczyźnie poziomej: 60 stopni

  • Szybkostrzelność: do 10-12 strz./min.

  • Obsługa działa: 6 stopni

  • Trakcja: konna – zaprzęg czterokonny z przodkiem lub motorowa

  • Prędkość marszowa: na drogach utwardzonych do 50 km/h, po drogach polnych do 20 km/h, trudny, błotnisty teren do 10 km/h

Autor – Dawid Kalka

Bibliografia

  1. Stefan Pataj: Artyleria lądowa 1872-1970. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975
  2. Leszek Szostek, Artyleria polowa Wojska Polskiego 1943-2018, Agencja Wydawnicza CB Andrzej Zasieczny, Warszawa 2018
  3. Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo „WIS”, 1994