85 mm armata przeciwpancerna D-48

Skarżysko-Kamienna, Muzeum im. Orła Białego

Typ i przeznaczenie uzbrojenia

Armata przeciwpancerna, przeznaczona do zwalczania czołgów i innych pojazdów opancerzonych, rażenia odkrytej oraz zakrytej siły żywej, burzenia polowych umocnień nieprzyjaciela, lekkich schronów polowych.

D-48

Historia konstrukcji

85 mm armata przeciwpancerna D-48 powstałą w biurze konstrukcyjnym Fabryki Nr. 9 pod kierunkiem F. Pietrowa jako dedykowana armata przeciwpancerna. Budowę pierwszego prototypu zakończono 31 grudnia 1948 roku. Mimo posiadania dużego doświadczenia przez radzieckich konstruktorów, sama armata nie przeszła pierwszych, odbytych prób poligonowych i dopiero po przeprowadzeniu większych zmian konstrukcyjnych, została przyjęta na uzbrojenie Armii Radzieckiej w 1953 roku. Fabryka, która była przeciążona innymi pracami nie wywiązywała się w 1954 roku z pierwszego zamówienia, liczącego 50 egzemplarzy armat przeciwpancernych typu D-48, jej produkcję przeniesiono do Fabryki Nr. 75 w Jurdze. Armaty te były produkowane tam w latach 1954-1957 i łącznie dostarczono ich 819 egzemplarzy, z czego 100 sztuk było zmodyfikowaną nocną wersją, poznaczoną jako D-48N (modyfikacja działa z celownikiem nocnym APN2-77 lub APN3-77). Działo to można traktować jako nowocześniejszy wariant D-44. Lufa posiadała większą długość, a była uwieńczona nowym, perforowanym hamulcem wylotowym o skuteczności określonej na aż 68%, pneumatyczny mechanizm równoważący, który teraz został przeniesiony na prawą stronę lufy, zastosowano nowe koła, pochodzące z samochodu ciężarowego typu ZiS-5 z oponami typu GK. Na stale zamocowane były w armacie dwa celowniki: mechaniczny typu S71-77 oraz optyczny: typu OP-2-77 lub nowszy OP-4-77. Działa w wariancie nowym D-48N mogły do strzelania w nocnych lub trudnych warunkach używać przyrządu noktowizyjnego APN-2-77 lub nowszego APN-3-77 typu aktywnego. Obsługa działa liczyła łącznie sześciu artylerzystów.

Stosowane do działa naboje scalone: z pociskami przeciwpancernymi BR-372 o masie 9,3 kg osiągały prędkość wylotową rzędu 1010 m/s i umożliwiały prowadzenie ognia na wprost do celów o wysokości 2000 mm na dystansie 1250 metrów. Pociski przeciwpancerne z głowicami kumulacyjnymi typu 3BK7 (prędkość początkowa 940 m/s) posiadały masę 7,2 kg i donośność skuteczną rzędu 2000 metrów. Naboje z pociskami odłamkowymi typu OF-372 (prędkość początkowa 780 m/s) o masie 9,7 kg posiadały maksymalną donośność rzędu 19 000 metrów przy maksymalnym kącie podniesienia armaty wynoszącym 35 stopni, dawało to o 3000 metrów więcej niż z D-44.

Penetracja pancerza pociskiem przeciwpancernym typu BR-372

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Skarżysko-Kamienna, Muzeum im. Orła Białego

w odległości 500 metrów wynosi 210 mm RHA
w odległości 1000 metrów wynosi 185 mm RHA

W 1954 roku rozpoczęto prace nad wersja samobieżną typu SD-48. Ponieważ wiadomo było, że stosowany w wariancie SD-44 silnik motocyklowy jest za słaby, zaplanowano zastosowanie wykorzystania specjalnie dla tej armaty skonstruowanego silnika typu NAMI, ale jej prototyp powstał dopiero w 1956 roku, kiedy początkowy entuzjazm wojskowych wobec całej koncepcji znacznie zmalał.

Licencyjną produkcję armat przeciwpancernych D-48 przekazano do Chińskiej Republiki Ludowej, gdzie była wytwarzana jako Typ-60, podobno w liczbie przewyższającej liczbę wyprodukowanych dział D-48. Armata ta była produkowana także w Rumunii, ale nie wiadomo czy licencja pochodziła z Związku Radzieckiego czy z Chińskiej Republiki Ludowej.

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Typ uzbrojenia: armata przeciwpancerna
Państwo: Związek Radzieckie
Rok opracowania prototypu: 1948 rok
Rok rozpoczęcia produkcji: 1953 rok
Użytkownicy: Związek Radziecki, Chińska Republika Ludowa, Rumunia
Kaliber działa: 85 mm
Donośność maksymalna: 18 970 m
Odległość strzału bezwzględnego: 1250 m
Długość zastosowanej lufy: 6 290 mm (L/74)
Masa w położeniu: bojowym 2350 kg
Wymiary konstrukcji: długość 9200 mm, szerokość 1780 mm, wysokość 1475 mm
Kąty ostrzału w płaszczyznach: pionowej od -7 stopni do +35 stopni, poziomej po 54 stopnie (na oba boki od osi wzdłużnej armaty – łącznie rekordowe 108 stopni)
Szybkostrzelność praktyczna: do 8-9 strz./min.
Obsługa działa: 6 żołnierzy + 1 kierowca
Czas przejścia z położenia marszowego do bojowego: 50-70 sekund
Trakcja: motorowa
Prędkość marszowa: po drogach utwardzonych do 60 km/h, po drogach polnych do 35 km/h, w terenie do 15 km/h

Bibliografia

Tomasz Szulc, Radziecki działa holowane 1945-1990: armaty przeciwpancerne, Czasopismo Poligon Nr. 57/2016, Magnum-X
Leszek Szostek, Artyleria polowa Wojska Polskiego 1943-2018, Agencja Wydawnicza CB Andrzej Zasieczny, Warszawa 2018 rok
Stefan Pataj, Artyleria lądowa 1872-1970, Warszawa, Wydawnictwo Ministerstwo Obrony Narodowej, 1975 rok
Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak, Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku), Wydawnictwo „WIS”, Warszawa 1994 rok
https://www.valka.cz/SOV-85mm-divizni-kanon-vz-1944-D-44-t33404
http://www.dws-xip.pl/encyklopedia/