Uniwersalna armata morska AK-230

ORP „Fala”, Kołobrzeg – Skansen Morski

Zestaw morski AK-230 – podwójnie sprzężona automatyczna uniwersalna armata morska kalibru 30 mm, opracowana w Związku Radzieckim pod koniec lat 50.-tych XX wieku. Była to jedna z najpopularniejszych armat tej klasy na świecie.

Historia konstrukcji

Nabój ćwiczebny kalibru 30 mm x 210 mm

Była to pierwsza w pełni automatyczna armata okrętowa w Związku Radzieckim. Jej projektowanie, pod oznaczeniem KŁ-302, rozpoczęło się na podstawie postanowienia Rady Ministrów z 1956 roku. Za rozwój podstawy i wieży odpowiadało biuro OKB-43, a części artyleryjskiej, OKB-16 (konstruktorzy A. Nudelman i W. Niemenow). Samo działko oznaczone było początkowo jako NN-30, od inicjałów konstruktorów (oznaczenie fabryczne 291P). Prototyp skonstruowano w 1957 roku, a po dopracowaniu konstrukcji, armaty produkowano w zakładzie Nr. 535 w Tule od 1959 roku do 1984 roku. Po próbach państwowych w latach 1960-1961 na kutrze rakietowym projektu 205 (typu Osa) Nr. „401”, armata KŁ-302 została oficjalnie przyjęta na uzbrojenie postanowieniem z 24 sierpnia 1962 roku, jako kompleks AK-630-MR-104, ze stacją radiolokacyjną kierowania ogniem MR-104 Ryś.

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Warszawa, dawne Muzeum Wojska Polskiego

Podstawowy sposób naprowadzania na cel opiera się na wykorzystaniu radaru artyleryjskiego. Według danych radzieckich, prawdopodobieństwo porażenia celu wielkości kutra torpedowego na dystansie 2 Mm (mil morskich – 1 Mm = 1852 metry) wynosiło 99% przy zużyciu do 200 nabojów, a radar zapewniał również automatyczne śledzenie celów powietrznych lecących z prędkością do 300 m/s (1080 km/h) na odległości do 1,4 Mm z 80% prawdopodobieństwa porażenia jedną serią. Armata zasilana jest z bębna z amunicją znajdującego się pod pokładem. Produkowana była w Związku Radzieckim (ok. 1450 egzemplarzy) i w Chińskiej Republice Ludowej (ok. 300 egzemplarzy). Dzięki małym rozmiarom używana była na bardzo wielu typach małych okrętów bojowych i okrętów pomocniczych produkcji państw dawnego bloku socjalistycznego jako główne uzbrojenie, rzadziej na większych okrętach bojowych jako broń przeciwlotnicza (proj. 68bis, proj.57A). Jej następcą stała się armata obrotowa AK-630 kalibru 30 mm.

Łuski do nabojów

Używana była na wielu polskich okrętach (do 110 sztuk armat: na kutrach rakietowych projektu 205, kutrach torpedowych projektu 664, okrętach desantowych projektu 770, 771, 776, okrętach patrolowych i ścigaczach okrętów podwodnych projektów 912 i 912M, okrętach szkolnych projektu 888), obecnie już tylko na ORP „Wodnik” (stan na 2020 rok).

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Świnoujście, Fort Gerharda

Wersje zestawów

AK-230 typu A – zasilanie 220 V DC
AK-230 typu B – zasilanie 380 V AC
AK-230M – wykonanie małomagnetyczne dla trałowców, przyjęta na uzbrojenie w 1963 (zasilanie 380 V)
Type 69 – wersja chińska o masie całkowitej 3600 kg

Łącznikowa taśma amunicyjna na naboje

Opis konstrukcji

Zestaw ten składa się z bezzałogowej, sterowanej zdalnie wieży z dwiema armatami przeciwlotniczymi NN-30. Armata automatyczna typu NN-30 jest chłodzona płynem, działkiem rewolwerowym z bębnem o czterech komorach nabojowych zasilanym z taśmy. Automatyka broni oparta jest na krótkim odrzucie lufy, a odpalanie jest elektryczne.

Dopuszczalne jest strzelanie seriami do 100 wystrzałów na lufę, po czym powinno nastąpić 15-20 minutowe chłodzenie. W warunkach bojowych dopuszcza się skrócenie przerw do 15-20 sekund, ale może to doprowadzić do rozkalibrowania lufy i konieczności remontu dział oraz oczywiście pogarsza celność prowadzonego ognia.

W skład jednostki ognia wchodzą naboje z pociskami odłamkowo-burząco-zapalającymi typu OF-83, burzącymi typu F-83 i przeciwpancerno-smugowymi typu Br-83. Stosowano zapalniki uderzeniowe z opóźnieniem MG-30 i MG-31 i denne bezwładnościowe MD-30. Pociski miały samolikwidator uruchamiający się po 11-20 sekund. Masa ładunku miotającego wynosi 0,19 kg.

ORP „Fala”

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Kołobrzeg, Skansen Morski

Podstawowe dane taktyczno-techniczne

Kaliber: 30 mm
Liczba luf: 2
Długość lufy: 65 kalibrów (L/65)
Prędkość początkowa pocisku: 1050 m/s
Odrzut lufy: maksymalnie 92 mm
Kąt podniesienia luf: od -12 stopni do +87 stopni
Prędkość obrotu wieży: do 70 stopni na sekundę
Prędkość podnoszenia luf: do 55 stopni na sekundę
Masa wieży: 1905 kg
Obsługa: 2 żołnierzy
Donośność maksymalna: do 6500 m do celów nawodnych (bez samolikwidatora), 4000 m do powietrznych, donośność praktyczna 4738 m
Szybkostrzelność: teoretyczna: 2 x 1050 strz./min., praktyczna: 2 x 200–240 strz./min.
Amunicja: naboje 30 x 210B mm typu BR-83 i OF-83D w taśmie o pojemności 2 x 500 sztuk
Zasada działania automatyki działa: krótki odrzut lufy
Zasilanie: 220 V DC lub 380 V, 50 Hz, 26 V DC, 115 V, 400 Hz
Chłodzenie luf: cieczą
Systemy kierowania (poza wieżą): radar MR-104 Ryś albo MR-103 Bars, celownik optyczny Kołonka oraz dodatkowo konsola ręcznego sterowania.