125 mm amunicja kumulacyjna armat D-81

Amunicja kumulacyjna kalibru 125 mm

125 mm Pocisk kumulacyjny 3BK14M

Zastosowana amunicja

125 mm Pocisk kumulacyjny 3BK12 – przed rozłożeniem stateczników

Drugą grupą amunicji stosowana do armata czołgowych kalibru 125 mm, także obfitującą w różne wzory, są naboje z pociskami kumulacyjnymi. Z uwagi na obecność silnego ładunku kruszącego oraz materiału skorupy, który podczas eksplozji wytwarzała odłamki, amunicja ta bywa traktowana jako amunicja wielozadaniowa. Do wystrzeliwania pocisków z głowicami kumulacyjnymi wykorzystywane są standardowe łuski, takie jak 4Ż40 i 4Ż52. Same pociski nie posiadają dodatkowego ładunku prochowego. Ich skorupa jest pełnokalibrowa, do jej dna mocowany jest stabilizator z rozkładanymi nadkalibrowymi brzechwami. Cześć czołowa głowicy przechodzi, w większości przypadków, w wydłużony czepiec balistyczny, na którego szczycie znajduje się czujnik zapalnika. Taki kształt sprzyja prawidłowemu prawidłowemu spracowaniu ładunku kruszącego, zmniejsza też ryzyko rykoszetów podczas uderzenia pocisku w cel. Przy odpowiednio wysokiej prędkości wylotowej, taki wydłużony czepiec zapewnia również odpływ powietrza, podobny jak w przypadku pocisków o klasycznym kształcie. W korpusie, u podstawy czepca balistycznego, znajdują się „zęby”. Tak jak w przypadku występów na sabotach pierścieniowych, ich rolą jest zapobieganie zakleszczaniu się pocisku w trakcie dosyłania.

Łuska z materiałem miotającym typu 4Ż40

Najstarszym wzorem używanej do dział D-81 pocisku z głowicą kumulacyjną jest 3BK12, który wraz z ładunkiem miotającym typy 4Ż40 stanowi nabój 3WBK7. Został przyjęty do uzbrojenia w 1962 roku. Głowica była elaborowana materiałem kruszącym typu A-Xi-1 (mieszanka heksogenu z dodatkiem glinu) o masie 1,6 kg. Dla właściwego formowania strumienia zastosowano przesłonę kumulacyjną. Wkładkę kumulacyjną w 3BK12 wykonano ze stali. W szczyt wsuniętego czepca balistycznego wkręcono zapalnik typu I-238 (3W18). W momencie trafienia generuje on płomień, który przez puste wnętrze pocisku dociera do znajdującego się we dnie pobudzacza, inicjującego wybuch głównego ładunku. W zależności od stopnia deformacji przedniej części zapalnika na przeszkodzie – silniejszej na celu opancerzonym i słabiej na celu podatnym na przebicie przez czepiec – I-238 działa bez zwłoki lub z krótką zwłoką. W 1968 roku do uzbrojenia został przyjęty wariant 3BK12M, który posiadał wkładkę wykonana z miedzi. Dzięki wykorzystaniu tego materiału, droższego, ale znacznie lepszego od miękkiej stali, pozwalała na znacznie lepsze wykorzystanie efektu powstawania strumienia kumulacyjnego, wzrosła przebijalność pancerza stalowego przez głowicę bojową.

125 mm Pocisk kumulacyjny 3BK12 – po rozłożeniu stateczników

W połowie lat 70.-tych wprowadzono do służby pocisk typu 3BK14 Nadieżda-K (nabój 3WBK10). W stosunku do 3BK12 zaszły znaczące zmiany. Przeprojektowano skorupę pocisku, a w jej dnie umieszczono cylindryczny występ nakręcano sekcję stabilizatora. Także ten element jest nowym opracowaniem, z jednolitym trzpieniem w miejsce wcześniej używanego tulejowego. Zastosowano również nowy zapalnik typu W-15 (3W15). W jego skład wchodzi: część przednia – W-15G oraz denna – pobudzacz W-15DU. W chwili trafienia w cel zapalnik piezoelektryczny W-15G generuje impuls elektryczny. Ten płynie do pobudzacza za pośrednictwem wkładek: przewodzącej i kumulacyjnej. W-15 działa szybciej i bardziej niezawodnie od starszego modelu I-238. Zwiększono precyzję wykonania wkładki kumulacyjnej oraz zmieniono kształt przesłony. Zastosowano również mocniejszy materiał wybuchowy – oktol. Tak jak w przypadku 3BK12, 3BK14 ma swój wariant z miedzianą wkładką kumulacyjną – 3BK14M. Odróżnia się od wersji podstawowej wyższymi osiągami balistycznymi.

125 mm Pocisk kumulacyjny 3BK14M

Autor – zdjęcia: Dawid Kalka

Dąbrówka, Muzeum Gryf

Kolejnym wzorem stonowanej amunicji z głowicami kumulacyjnymi, wprowadzonym na przełomie lat 70.-tych i 80.-tych, był nabój 3WBK16 z pociskiem 3BK18. W stosunku do 3BK14 zaszła jedna zmiana. Przednia część korpusu z czepcem balistycznym w 3BK14 wykonywana jako jeden element, składa się dotąd z dwóch podzespołów. Linia podziału przebiega u podstawy wydłużonego czepca balistycznego. Powstał też ulepszony wariant 3BK18M.

3BK14

Następnym nabojem z pociskiem kumulacyjnym kalibru 125 mm był 3WBK17. Opracowano dla niego dwa wzory pocisków: 3BK21 oraz 3BK21B. Ten pierwszy otrzymał wkładkę miedzianą, drugi natomiast w tzw. „materiału B”. Zubożony uran ma zbliżoną zdolność przebijania do miedzi, ale z powodu efektu piroforyczności – zapewnia znacznie bardziej intensywny efekt niszczący we wnętrzu rażonego głowicą celu. Nie jest jasne czy nabój 3WBK17 z którejkolwiek odmian wszedł do uzbrojenia, czy też pozostały one wzorami eksperymentalnymi.

3BK29M

Rozwój w Związku Radzieckiego amunicji kinetycznej sprawił, że przewaga głowic kumulacyjnymi znacznie się zmniejszyła. Pociski typu HEAT były też znacznie droższe od standardowych głowic odłamkowo-burzących, które często lepiej sprawdzały się do likwidacji celów nieopancerzonych lub lekko opancerzonych niż głowice kumulacyjne. Wiadomo jednak, że badania nad rozwojem broni kumulacyjnej trwały do samego upadku Związku Radzieckiego, co nastąpiło pod koniec 1991 roku. Doprowadziły one do opracowania naboju 3WBK25 z pociskiem typu 3BK29. Aby zwiększyć zdolność pokonywania osłon warstwowych lub chronionych pancerzem reaktywnym, 3BK29 wyposażono z głowicę tandemową. Prekursor jest umieszczony tuż za zapalnikiem piezoelektrycznym, w czepcu balistycznym. Dzięki precyzyjnie zaprojektowanej miedzianej wkładce kumulacyjnej oraz technologicznym ulepszeniom materiału wybuchowego, znacznie wzrosła przebijalność. W porównaniu z wcześniejszymi wzorami masę pocisku zmniejszono z 19 kg do 18,4 kg przez co prędkość wylotowa wzrosła z 905 m/s do 915 m/s. Nabój 3WBK25 został opracowany pod koniec lat 80.-tych w Związku Radzieckim i nawet, jeżeli nabój został przyjęty do uzbrojenia, raczej nie został wdrożony w dużej liczbie. Kolejny wariant, z udoskonalonym pociskiem typu 3BK29M Brejk, został ujawniony pod koniec następnej dekady, już jako jedna z propozycji rosyjskiego przemysłu zbrojeniowego.

Najbardziej zaawansowanym typem amunicji z głowicą kumulacyjną, opracowaną już w czasie istnienia Federacji Rosyjskiej, jest nabój 3WBK27 z pociskiem 3BK31 Start-2. Z zewnątrz od innych pocisków tego typu, odróżnia go wydłużony korpus i stabilizator z sześcioma rozkładanymi brzechwami o małej powierzchni. Zastosowano trzy ładunki kumulacyjne. W momencie trafienia jako pierwszy detonowany jest właśnie prekursor, który ma zainicjować wybuch kostek pancerza reaktywnego, natomiast drugi – ładunek pomocniczy umieszczony we dnie pocisku, wreszcie trzeci – ładunek zasadniczy. Aby dać wolną drogę strumieniowi ładunku zasadniczego we wkładce kumulacyjnej głównego ładunku pozostawiono otwór. Pocisk 3BK31 zaprojektowano do zwalczania celów osłoniętych naprawdę grubym pancerzem specjalnym lub ekranowanym ciężkimi osłonami reaktywnymi.

Pociski z głowicami kumulacyjnymi

  • Nabój – 3WBK7, pocisk 3BK12, materiał wkładki kumulacyjnej – stal, przebijalność pancerza pionowego – do 440 mm

  • Nabój – 3WBK7M, pocisk – 3BK12M, materiał wkładki kumulacyjnej – miedź, przebijalność pancerza pionowego – do ok. 480 mm

  • Nabój – 3WBK10, pocisk 3BK14 Nadieżda-K, materiał wkładki kumulacyjnej – stal, przebijalność pancerza pionowego – do 500 mm

  • Nabój – 3WBK10M, pocisk – 3BK14M Nadzieżda-K, materiał wkładki kumulacyjnej – miedź, przebijalność pancerza pionowego – do 550 mm

  • Nabój – 3WBK16, pocisk – 3BK18, materiał wkładki kumulacyjnej – stal, przebijalność pancerza pionowego – do 500 mm

  • Nabój – 3WBK16M, pocisk – 3BK18M, materiał wkładki kumulacyjnej – miedź, przebijalność pancerza pionowego – do 550 mm

  • Nabój – 3WBK17, pocisk – 3BK21, materiał wkładki kumulacyjnej – miedź, przebijalność pancerza pionowego – do 550 mm

  • Nabój – 3WBK17B, pocisk – 3BK21B, materiał wkładki kumulacyjnej – zubożony uran, przebijalność pancerza pionowego – do 520 mm

  • Nabój – 3WBK25, pocisk 3BK29M Brejk, materiał wkładki kumulacyjnej – miedź, przebijalność pancerza pionowego – do 650 mm, około 550 mm za dodatkowym ERA

  • Nabój – 3WBK27, pocisk – 3BK31 Start-1, materiał wkładki kumulacyjnej – miedź, przebijalność pancerza pionowego – do 800 mm, 660-680 mm za dodatkowym ERA

Bibliografia

  1. Paweł Przeździecki, Armaty czołgowe D-81 kalibru 125 mm, amunicja sowiecka i rosyjska, Czasopismo Nowa Technika Wojskowa, czerwiec Nr. 6/2021, Magnum-X

  2. https://en.wikipedia.org/wiki/125_mm_smoothbore_ammunition
image_pdfimage_printDrukuj
Udostępnij:
Pin Share
Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Oldest
Newest Most Voted
Inline Feedbacks
View all comments